Náttúrufræðingurinn - 1957, Síða 3

Náttúrufr. — 27. árgangur — 2. hefti — 49.-96. siða — Reykjavik, júlí 1957
Ingólfur Daviðsson:
Suðræn skógartré
„Trén eru eins og kvenfólkið, síbreytileg, órökræn og indæl“,
sagði rithöfundurinn Villy Risör nýlega. Og hver þekkir alla leynd-
ardóma skógarins? Frá örófi alda hafa höfðingjar og spekimenn
haldið ráðstefnu og dóma undir stærstu trjánum, hver í sínu um-
dæmi. Það búa andar í trjánum, samkvæmt þjóðartrúnni, og inni
í skóginum gátu ýmsar vættir og skógardísir verið á sveimi. Menn
blótuðu skógarlundi í fornöld, einnig hér á landi.
Skógurinn er gjöfull. íslenzk hús voru öldum saman reft birki.
Fénaður gekk nær sjálfála í skógunum. Viður var brenndur til
kolagerðar. í miklum skógarlöndum var skógurinn mönnum ná-
lega allt. Hann gaf efni í vögguna, húsið, plóginn, skipið, kistuna,
vopnin o. s. frv. Jafnvel kolin eru leifar fornra skóga. Viðurinn
heldur velli þrátt fyrir tilkomu ýmissa gerfiefna og fer viðarnotkun
jafnvel vaxandi. Það er allt annað að handleika trjávið en öll önn-
ur efni. Hann er lífrænn og geymir í sér ilm og ýmis fleiri einkenni
hins lifandi skógartrés. Smiðurinn finnur „líf“ í viðnum, og jafnvel
í unnum við má sjá æðastrengina, árhringana, kvistina og ýmis lit-
brigði eða „myndir“ í viðnum.
Löngum hefur mikill hluti jarðarinnar verið vaxinn skógi. Á
kolatímabilinu, fyrir tugmilljónum ára, var skógurinn allur ann-
ar en nú. Þá voru burknar, elftingar, jafnar, grös o. fl. stóreflis skóg-
artré. Okkur þykir þetta næsta undarlegt. Flestir þekkja litla tófu-
grasið, sem hvarvetna vex í sprungum og klettagjótum. Eða lítum
á elftingarnar á þúfnakollum og árbökkum og snarrótarpuntinn á
túnum og grundum. Hugsum okkur þessar algengu jurtir orðnar
að risavöxnum trjám, elftingarskóga á mýrlendi, kletta og urðir
huldar laufi burknatrjáa. Úti á grundum gengjum við milli sívalra