Náttúrufræðingurinn - 1957, Page 12

58
NÁTTÚRUFRFÆÐINGURINN
vatns. í mýrum erlendis hafa fundizt ævagamlir eikarbolir, sem
hafa varðveitzt furðanlega öldum saman í bleytunni. Eikarskógar
hafa víða gengið til þurrðar, vegna gegndarlauss skógarhöggs á liðn-
um öldum. T. d. sóttust konungar mjög eftir eikarvið í herskip
sín, enda voru ýrnis frægustu herskip veraldarsögunnar byggð úr
eik. Svínum var beitt í eikarskógana. Skemmdu þau ungviði og
átu feikn af akörnum. Ennþá er eik mikið notuð í skip, húsgögn
o. fl. o. fl. Viður Evrópu-eikanna er gulbrúnn eða dökkur, harður
og þungur, eins og fyrr er sagt. Frá Bandaríkjunum flytzt rauðeik,
en þykir ekki eins verðmætur viður. Til eru fáeinar, smáar eikar-
hríslur hér í görðum. Árhringir í gömlum eikarbolum gefa bend-
ingar um árferði á liðnum öldum. En oft verða eikurnar holar
með aldrinum (sbr. dönsku konungseikina).
Linditrén (Tilia) eru fræg að fornu og nýju og þeirra oft get-
ið í skáldskap. Margir íslenzkir stúdentar hafa setið undir lindinni
alkunnu á Garði í Kaupmannahöfn og tekið þátt í vorfagnaði henni
til heiðurs. Forn átrúnaður var á linditrjám bæði með Germönum
og Slövum. Kenndu þeir við þau bæi og borgir, enda eru linditrén
bæði fögur og tíguleg. í Reykjavík vaxa nokkur lítil linditré í görð-
um. Viður linditrjánna er hvítur, léttur og mjúkur. Notaður í
rennismíði, útskurð o. fl. smíði. Lindibast er haft í mottur og bönd.
Valhnotutréð (Juglans regia) er allstórvaxið, fagurt tré,
sem vex bæði villt og ræktað víða um Evrópu og Asíu, allt norður
í Suður-Noreg. Viðurinn — hnotan eða hnotutréð — er harður og
fremur þungur, brúnleitur eða dökkbrúnn. Notaður allmikið til
smíða, t. d. spónlagningar húsgagna. Amerískt hnottré, hickory, er
notað á sama hátt. Ávextir trésins, valhneturnar, eru notaðar til
matar og unnin úr þeim olía í sápur, olíuliti o. fl. í Suðurlöndum
drekka fátæklingar te af ilmandi blöðum hnottrésins og hafa þau
fyrir tóbak og til lyfja.
Askur (Fraxinus), „askur yggdrasils“, er hið forna lífsins tré
ásatrúarmanna, „mestur og beztur allra viða“. Askurinn er mikið
tré, getur orðið um 30 m á hæð. Hann vex villtur víða um Evrópu
og aðrar asktegundir bæði í Asíu og Ameríku. Hér þrífst askur ekki
vel, en hefur þó náð 8 m hæð í skjólgóðum garði í Reykjavík. Ask-
ur er alkunnur smíðaviður. Kjarnaviðurinn er ljósbrúnn, en hinn
ytri viður hvítur, stundum með rauðleitum blæ. Askviður er all-
harður, en burðarmagn ekki mjög mikið. Viðurinn er notaður í