Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1973, Page 26

Náttúrufræðingurinn - 1973, Page 26
18 NÁTTÚRU FRÆÐINGURINN neðan hjallanna og á þeim vantar öll öskulög eldri en H3. Þessar rannsóknir Sigurðar sýna, hver aldur hlaupsins er. Það er yngra en öskulagið H;i frá Heklu, sem er 2800 ára gamalt, en Sigurður finnur í sniðum innan hlaupfarvegsins (jskulög, sem kunna að vera nærri 2000 ára gömul. Þetta aldursákvarðar hamfarahlaupið nærri 2500 ára. Strax þessi öskulagafræði bendir til hlaupsins, og er nokkur sönn- un ein sér. Þó er ekki hægt að segja, að neitt eitt atriði geti sannað þetta, heldur hlýtur það að vera heildarmyndin, sem gefur mestar og beztar sannanir. Á seinni árum hafa landmótunarfræðingar, aðallega í Banda- ríkjunum, lagt mikla stund á að rannsaka lögun árfarvega í laus- um jarðlögum. Hafa þeir fundið (Leopold og Wolman 1957), að samband er á milli breiddar og bylgjulengdar annars vegar og rennslis hins vegar. Þeir hafa ekki rannsakað, hvernig þessu er háttað, þar sem íarvegur er grafinn í berg, en í grundvallaratriðum virðist vera um sömu lögmál að ræða. Þeir hafa komizt að því, að svokallað bakkafullt rennsli ráði mótun þeirra. Bakkafullt rennsli er nokkuð hátt en þá algengt rennsli. Flóðin eru væntanlega ráðandi þáttur við mótun farvega grafinna í klöpp. Ef litið er með þetta í huga á myndirnar 2, 3 og 4 annars vegar og hins vegar 6, sést strax, að gljúfrin í Jökulsá á Fjöllum er miklu breiðari heldur en Dimmagljúfur í Jökulsá á Brú. Þessi gljúfur eru mynduð á jafn- Myiul 2. Hið fræga Ásbyrgi, Ástjiirn, neðsti liluti Jökulsárgljúfra og farvegur við Landabæinn. Fyrir hamfarahlaupið hefur sennilega verið hér þröngt, venju- legt gljúfur. Það hefur yfirfyllzt, og má sjá strandlínur upp á gljúfurbörmum og aukafarvegi alla leið. Greinilegastur er þó farvegurinn yfir til Ásbyrgis, sem er ylir 1 km breitt gljúfur með hyl upp við hamravegginn efst. Undir lok hlaupsins hefur núverandi larvegur sigrað Ásbyrgisfarveginn, og nú liðast áin á aurum um þetta gljúfur, sem er hinni venjulegu Jökulsá algerlega ofvaxið. Fig. 2. The famous Asbyrgi, Ástjörn ancl the lowest part of the canyon Jökuls- árgljúfur. liefore the catastrophic flood here, there has probably been á norrnal narrow canyon. It has bcen filled over tlie top and above the canyon walls. The shorelines of the flood can be seen as tuell as branch channels all along its cóurse. Most distinct is the channel toiuards Ásbyrgi, which is a cataract, more than 1 krn wide with a plunge pool ai the upstream end. Towards the end of tlie flood the present course has won over the charmel toiuards Ásbyrgi and the river is now floiuing in an alluvial channel inside the canyon which is to big for the usual Jökulsá á Fjöllum.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.