Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1973, Qupperneq 32

Náttúrufræðingurinn - 1973, Qupperneq 32
24 NÁTTÚ RUFRÆÐIN G U R1 N N verið fossbrún, heldur myndaðir svona þverhnípt við undangröft. Upprunalega eru farvegirnir tveir í Ásbyrgi, en þeir renna saman vegna hliðargraftar undir fossinum, og eftir varð eyjan. Sams konar fyrirbæri er algengt á Columbia-sléttunni, og eru þar mörg „Ás- byrgi“. 5. Rennsli i hlaupinu. Rennsli í hamfarahlaupinu er erfitt að áætla, þar sem streymis- fræðilegar jöfnur hafa sjálfsagt ekki fullt gildi um fyrirbæri sem þessi. Rennsli er reiknað sem margfeldi af þverskurðarflatarmáli hins rennandi vatns og meðalstraumhraða. í venjulegri á er hægt að mæla Iivort tveggja í ánni rennandi. Þegar um jökulhlaup er að ræða, er hvorugt hægt að mæla, meðan á hlaupinu stendur, en reynt er að mæla yfirborðsstraumhraða og reikna út frá því meðal- hraða, en þverskurðarflatarmál út frá flóðmörkum, eftir að hlaupi er lokið. Þegar um forn jökulhlaup er að ræða, höfum við ekki einu sinni yfirborðsstraumhraða til að styðjast við, en þá er hægt að fara í streymisfræðilegar jöfnur og reikna út straumhraða út frá halla árinnar. Hallann er stundnm hægt að finna eftir fornum flóðmörkum. í öllum jressum útreikningum eru miklir skekkju- valdar. Helztir eru, að hlaupfarvegur kann að vera sífelldum breyt- ingum undirorpinn, og vitum við ekki lögun hans og þverskurðar- flatarmál á hverjum tíma. I öðru lagi þurfa flóðmörk ekki að vera samtíma ummerki alls staðar. Það liggur því í hlutarins eðli, að áætlanir um rennsli í fornum jökulhlaupum hljóta að vera grófar nálganir. Nákvæm kort eru til af efri hluta Jökulsárgljúfra með 2 m hæðar- línubili. Á þessum kortum er hægt að finna flóðmörkin og reikna út Jrverskurðarflatarmál og halla. Neðst á hinu kortlagða svæði við Réttarfoss og Vígabergsfoss eru mjög greinilegar strandlínur hlaups- ins, og einnig er þar hægt að áætla nokkuð nákvæmlega, hversu mikið hefur grafizt í farveginum, á meðan á hlaupinu stóð. Ástæð- an til þess er sú, að gröfturinn hefur fyrst og fremst verið í hrauni, sem runnið hefur eftir ísöld frá Sveinum niður eftir farvegi Jökuls- ár. Leifar af þessu hrauni eru eftir beggja vegna árinnar, og er Vígabergið frægast þeirra. Þótt rnikið hafi grafizt í þessum þver-
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.