Náttúrufræðingurinn - 1973, Qupperneq 43

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
35
Leifur A. Símonarson:
Nokkur orð um latneskar nafngiftir dýra
Árið 1735 kom út í Hollandi rit eitt, sem um langan aldur varð eins
konar biflía náttúrufræðinga víða um heim. Rit þetta heitir SYSTEMA
NATURÆ (Kerfi náttúrunnar). Ekki var lengdinni fyrir að fara, því
að það var aðeins nokkrar síður í arkarbroti. Höfundurinn var Svíi,
Carolus Linnæus, þekktari undir nafninu Carl von Linné.
Linné var öllu meiri grasafræðingur en dýrafræðingur, og bera verk
hans þess glöggt vitni. Engu að síður gaf hann yfirlit yfir dýrakerfið í
áðurnefndu riti, en byggði þar mjög á eldri flokkunartilraunum. Skip-
aði hann dýraríkinu í 6 fylkingar: ferfætt dýr (spendýr), fugla, skrið-
dýr (skriðdýr og froska), fiska, skorkvikindi og orma. Hér var í raun-
inni um heldur litla framför að ræða frá eldri tilraunum, einkum ef
borið er saman við kerfi það, sem sett var fram af Englendingnum John
Ray (1627—1705). Að nokkru leyti stóð kerfi Linnés jafnvel þessu kerfi
Rays að baki, og Linné kom aldrei fram með nein víðtæk sjónarmið,
sem fara mætti eftir við flokkun dýranna.
Eitt af merkilegustu verkum Linnés er nafngiftaraðferð hans. Áður
hafði ríkt hinn mesti glundroði í öllum nafngiftum plantna og dýra.
Ein og sama tegundin var nefnd ótal nöfnum, stundum jafnmörgum og
rannsóknatar hennar voru. Aðrar tegundir voru nafnlausar með öllu.
Ekki bætti það úr skák, að mikill fjöldi þeirra nafna, sem til voru,
voru illmeðfærileg fyrir lengdar sakir. Nafnið var gjarnan lýsing á
tegundinni og gat því hæglega orðið að heillangri setningu. Linné sagði
algerlega skilið við þessar þunglamalegu nafngiftir og gaf hverri tegund
nafn myndað úr tveim orðum (binomen). Fyrra orðið er ættkvíslar-
heitið, sem oft er sameiginlegt fyrir fleiri tegundir. Seinna orðið er eigin-
heiti viðkomandi tegundar. Var svo sannarlega mikil bót að þessari
nafngiftaraðferð.
Reglur Linnés um nafngiftir voru gerðar fyrir plöntur, en frá og með
árinu 1758 notaði hann þær einnig fyrir dýr, og það átti ekki fyrir
honum að liggja að koma með sérstakar reglur um nafngiftir dýra.
Nokkur bið varð á, að slíkar reglur kæmu, en þær fyrstu (Stricklandian