Náttúrufræðingurinn - 1974, Blaðsíða 68

190
N ÁTTIJ RUFRÆÐINGURINN
rjúpunnar". Orðin kyrrlílstegundir (benthos), líieinamagn (bíómassi), síðneyt-
andi (annars stigs neytandi, secondary consumer), fæðubraut (fæðukeðja, food-
cliain) og frumbýlingur, frumbyggi (primary succession) eru óheppileg. Nýyrðið
fylgi er gefið í skrá á bls. 249 sem þýðing á erlenda orðinu succession (þ. e.
þegar eitt samfélagssdg þróast af öðru i visdnni unz liástigi (climax) er náð).
í texta bókarinnar er þetta orð liins vegar livarvetna notað til að lýsa einstök-
um stigum í þessum ferli, og virðist það raunar heppilegri notkun. Tvö nýyrði,
þurrabúð (xeric liabitat) og vosbúð (mesic habitat) eru óhæf, vegna þess að
þau falla ekki að rökrænu kerfi, sem höfundur hcfur þegar rutt braut, og auk
þess eru þau bæði algeng í málinu í gerólíkri merkingu. Hér ber að sjálfsögðu
að halda orðinu vist (t d. þurrvist, votvist). Nokkur orð eru illa útskýrð í orða-
safninu — vistfræðilegur pýramíði, littoral og subspecies. Loks er nokkuð óljóst
um tilgang þessa orðasafns, sem er flokkað í stafrófsröð enskra atriðisorða. Les-
andinn verður því að leita nokkuð, áður en liann finnur merkingu íslen/.ks
fræðiorðs í texta.
Fyrsti kafli þessarar bókar er almennur inngangur, og eru þar m. a. skýrð
ýmis vistfræðileg liugtök. Fljótlega kemur x ljós, að bókin fjallar aðeins um
takmarkað svið vistlræðiiiuar, og er því liætt við, að almennir lesendur öðlist
takmarkaðan skihnng á þessari fræðigrein, og jafnvel ekki ósennilegt, að þeir
fái ýmsar rangar hugmyndir um viðfangsefni vistfræðinnar. Hér er t. d. alger-
lega sneitt hjá stofnafræði, samkeppni, fjölbreytni samfélaga, samlíli og sníkju-
lífi, svo að eitthvað sé nefnt. Þýðingarmikil hugtök eins og niche (þ. e. hlut-
verk („hilla") einstakra lífverutegunda), framleiðni, velta, stofnsveiflur og þétt-
leiki (densitet) eru hvergi nefnd. í þessum kafla ltefði að skaðlausu mátt skýra
frá helztu mælingaaðferðum, því að hvað væri vistfræðin án þessara aðferða?
Dæmið hólmi í tjörn, sem tekið er um afmarkað vistkerfi, er ekki heppilegt,
vegna þess að slíkur hólmi er fremur opið vistkerfi, þar sem aðfluttra efna
gætir mjög mikið. Að nokkru virðist jxetta val dæmis stafa af jrví, að höfundur
notar kríuhólmann sem líkingu við ísland. Dæmin um fæðukeðjur í tjörninni
og hólmanum eru hæpin og lýsingin á fæðupýramíða er ófullkomin. Kaflanum
lýkur á hugleiðingu um umhverfisvernd, en liér hefði Jxó mátt ræða málið á
breiðara grundvelli, t. d. er hvergi minnzt á jxátt fólksfjölgunar og ofneyzlu í
umhverfisvandamálinu. Hvenær skyldi annars koma að því, að íslendingar taki
í alvöru að líta í eigin barm á jsessu sviði?
Annar kafli nefnist Staða Islands í lífheimi. Ekki verður jró sagt, að höf-
undur sé beinlinis ákveðinn í jxví, livar skipa beri íslandi sess. Þannig segir
á bls. 20: „ísland ætti legu sinnar vegna að vera á mörkum freðmýra- og barr-
skógabeltis, en gróðurfar Jjcss líkist að sumu leyti meira einkennum laulskóga-
beltisins." A næstu bls. segir: „Nú er landið á mörkum freðmýra og laufskóga."
Annars fjallar jjessi kafli fyrst og fremst um beltaskipan jarðar á mjög stutt-
orðan en ekki að sama skapi gagnorðan liátt. Lýsingar á einstökum belturn
eru alltof einfaldar, og upptalning svokallaðra einkennisdýra jjeirra hefur
lítið gildi.
I Jxriðja kafla er fjallað um flutning lífvera, og er jjar m. a. byggt á athug-
unum höfundar og fleiri á landnámi lífs í Surtsey. Kaflinn fjallar nær ein-