Náttúrufræðingurinn - 1974, Blaðsíða 58

180
N ÁTTÚ R U F RÆÐINGURINN
fyrir þeirri lóðréttu hreyfingu landsins, sem mæld hefur verið, þá
er hún miðuð við fastamerki á vesturbarmi Almannagjár.
Vestasti hluti mælingalínunnar hefur einungis verið mældur
tvisvar sinnum, 1967 og 1969. Eitt fastamerkið (492) er í stórum
steini, senr er fastur í hörðum jökulruðningi rétt við fjárhúshlöð-
una á Brúsastöðum. Þetta merki lyftist um 5 millimetra miðað
við nálæg merki. Annað merki (489) er einnig í stórum steini, sem
virtist vera jarðfastur. Það hafði lyfzt um eiun millimetra miðað
við nálæg merki. Önnur fastamerki á vestasta hluta mælingalín-
unnar (487, 488, 490 og 491) höfðu lyfzt um einn millimetra miðað
við Almannagjá, og mun þar vera um hreyfingu jarðskorpunnar að
ræða.
Á svæðinu frá Almannagjá til Brúsastaða hefur verið mælt
þrisvar sinnum (1967, 1969 og 1971). Fastamerkin á þessu svæði
eru í lítt sprungnu helluhrauni. Þau hafa öll lyfzt miðað við Al-
mannagjá og eykst lyftingin með fjarlægð frá gjánni og nemur 0.4
til 0.5 millimetra á ári að meðaltali við Brúsastaði.
Frá Almannagjá og austur fyrir Hrafnagjá (merki 501 til 542)
hefur verið mælt fjórum sinnum. Næst Almannagjá er hreyfingin
ekki mælanleg, en þegar kemur austur fyrir Öxará, verður sigið
mælanlegt, fyrst lítið, en eykst er austar dregur og við Vatnskot er
sigið að meðaltali 0.4 til 0.5 millimetrar á ári. Síðan helzt sigið
svipað austur að Vatnsvík, en þar fyrir austan minnkar sigið og er
um 0.2 millimetrar á ári við Hrafnagjá og sem næst ómælanlegt
við Gjábakka.
Þar sem einungis hefur verið fallmælt eftir einni línu í stefnu
2. mynd. Hæð hallamælingalínunnar á Þingvöllum ylir sjávarmáli (efst) og
lóSrétt hreyfing einstakra fastamerkja miðaS við fastamerki 501 á vesturbarmi
Almannagjár. Sýnd er hreyfing milli einstakra hallamælinga og einnig hreyfing
frá fyrstu mælingu (1966 eða 1967) til siSustu mælingar (1971). NorSvesturendi
linunnar er vinstra megin á myndinni, og fjarlægSin (neðst) er mæld frá vest-
asta merkinu (fastamerki 487), sem er um einn kílómetri norðvestur lrá Brúsa-
stöðum. Við norðaustanvert Þingvallavatn (4—7 km) hefur landið sigið á fimm
árum um allt að 2.5 millimetra en við Brúsastaði (1 km) hefur landið risið
um 2 millimetra á fjórum árum, hvort tveggja miðað við vesturhluta Al-
man nagjár.
Surface elevation above sea level (top) and verlical displacement of the bench
marlis on the Thingvellir levelling profile. Northwest end of the profile is to
the left and distances (bottom) are measured from bench mark 487.