Náttúrufræðingurinn - 1974, Blaðsíða 17

NÁTTÚ RU FRÆÐINGURINN
139
um á jarðhitasvæðum, við bæi og í kaupstöðum allvíða um landið
og er enn að breiðast út. Vantar þó á stór svæði, jafnvel í lieil
héruð að kalla. í góðum jarðvegi verður græðisúran gróskuleg, 20—
30 cm á hæð. Sums staðar við hveri vex dvergafbrigði, aðeins 2—5
cm á hæð. Græðisúra hefur aðallega vindfrævun,
en stöku sinnum heimæskja þó lítil skordýr blóm-
in. Fuglar eru sólgnir í fræin og þau eru seld sem
fuglafóður (loppefrö). Ef togað er í blaðstilkinn
svo að liann slitnar, sjást æðastrengirnir sem fín-
gerðir, hvítir þræðir.
Vísindanafnið Plantago mun dregið af latneska
orðinu „planta“, þ. e. il á fæti, því að til iljar
bendir lögun blaðanna. Indíánar kalla tegundina
„fótspor hvíta mannsins", því að jurtin mun hafa
borizt til Ameríku með hvítum mönnum og
dreifzt víða vestau liafs. Menn hafa lengi haft
mætur á græðisúrunni, en Iivers vegna? Henni
var eitt sinn líkt við brúði, sem prestur einn ávarp
aði þannig: „Rík ert þú ekki, það vitum við,
falleg ertu lieldur ekki, það sjáum við, eu við
vitum líka, að hann elskar þig.“ Ekki er mikilli
fegurð fyrir að fara hjá græðisúrunni, en henni
fylgir lækningakraftur, sem vakið hefur virðiugu 8- mynd.
og aðdáun á jurtinni. „Það sem mennirnir troða A' Sel8Tesi
undir fótum, reynist jreim oft bezt í raun,“ skrifar lanceo'
Dioskorides, frægur læknir á 1. öld eftir Krist. Græðisúra
Þessi læknir fornaldarinnar ráðlagði að leggja (Plantago major).
blöð græðisúru við sár til að stöðva blæðingu
og græða. Hafa blöðin verið notuð þannig allt fram til okkar
daga. Þau eru fyrst þvegin og marin og stundum stungin þétt
með nál, svo að slímið í jjeim komist út og í sárin. „Læknisblað"
er jurtin kölluð í sumum héruðum Noregs. Samkvæmt gamalli
trú átti efra borð blaðanna að græða, en hið neðra að draga út
gröft og fleiri meinsemdir. Óvíst mun enn vera, hvaða græðiefni
eru í jurtinni, en einhver eru Jrau. í lyfjabúðum gengur jurtin
undir nafninu Iierba plantagines, eða Folia plantaginis. — Te af
græðisúrublöðum hefur verið drukkið gegn háls- og lungnakvill-
um og átti einnig að bæta meltinguna. Blöðin voru þurrkuð og