Náttúrufræðingurinn - 1977, Side 28

fossinn koma fram tvö hraun mjög
ólík að gerð. Samkvæmt korti Þorleifs
(1960) er um að ræða hraun I og II.
Nokkru ofan við Nóngil er annar foss
í ánni þar sem hún fellur fram af
brún yngra hraunsins. Undir foss-
brúninni og ofan við fossinn má sjá
í jarðvegslag, sem lnaunið hefur
runnið yfir. Greinilega hefur hraun-
ið þarna fyllt lægð, sem verið hefur
milli liins eldra hrauns og hlíðarinn-
ar. Þá hefur sú hlíð verið gróin og
nokkuð vaxin víði, en þeim gróðri
eyddi jarðeldurinn. Leifum þess gróð-
urs tókst að safna og hafa þær nú ver-
ið aldursákvarðaðar. Það hefur verið
gert á sama stað og fyrrnefndar ald-
ursákvarðanir og undir stjórn Ingrid
U. Olsson prófessors. Samkvæmt þeim
niðurstöðum reyndist aldur hraunsins
sem hér segir:
(U-2655)
Helmingunartími 5570
Aldur 4935 ±65 Ci4 ár
Helmingunartími 5730
Aldur 5080 ±70 C» ár
Þorleifur Einarsson hefur tjáð mér
að hann teldi þetta hraun (II) eitt-
hvað minna en 5000 ára. Samkvæmt
ofansögðu sýnist mér liann mega vel
við árangurinn una.
Vaknar þá spurningin um hvaðan
hraunið sé komið. Báðir telja þeir
Trausti og Þorleifur að upptök eldri
hraunanna séu óþekkt og virðist Þor-
leifur telja Hveradalagígi frá sama
tíma og hraun III, Skarðsmýrarhraun.
Mín niðurstaða verður hér nokkuð
önnur. Hveradalagígir eru á sprungu,
sem nær suður fyrir Lakahnúka og
þar virðist syðsti gígurinn á sprung-
unni vera. Hann er lítill og klofinn
um jn'ert af misgengi. Norðan við
Hveradali má rekja sprunguna yfir
Reykjafell. Uppi á því og sunnan í
hefur smávegis ltraun komið upp og
er þar áberandi mikið af hraunkúl-
um (bombum) og smá hraunsvunta
liangir þar suður af fjallinu. Þarna
eru gígirnir austan undir 8—10 m háu
misgengi, sem sést vel frá þjóðvegin-
um. Aðeins norðar og vestan við sama
misgengi er önnur gígaröð með éina
8 gígi og skammt norðar aðrir 6 gígir
í beinu framhaldi af þeim og rétt
austan við brúnina á hjallanum, sem
lokar Heliisskarði að austan. Auð-
sætt er að þessir gígir eru eldri en
Skarðsmýrarhraun, því það hefur
runnið upp að þeim að austan og
vestur með þeim til beggja enda, en
livort aldursmunur er aldir, ár eða
minna verður ekki sagt. Svo gjall-
kennt er hraunið á þessurn slóðum að
góð sýni til samanburðar hefur mér
ekki tekist að fá. Ég hallast þó mjög
að þeirri skoðun að síðastnefndar
gígaraðir séu framhald Hveradala-
gíga, en nyrstu hlutar gígaraðarinnar
hliðraðir til vesturs. Samanburður á
berginu í Hveradalagígum og hraun-
inu við fossinn, sem áður greinir, leið-
ir í Ijós að þessi hraun eru svo lík
að ég verð að telja að um eitl og
sama hraun sé að ræða. Tel ég því að
hraun II (Þ. E.) sé frá Hveradala-
sprungunni komið og nefni það því
Hveradalahraun.
Er þá eftir elsta hraunið á Hellis-
lteiði og spurningin hvaðan Jrað er
komið. Það er að sjálfsögðu frá byrj-
un augljóst að allar gosstöðvarnar,
sem hér er drepið á eru tengdar
sprungubeltinu, senr um Hellisheiði
liggur og mætti Jjví segja að ekki
22