Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 51

2. mynd. Stampar séðir frá norðri. í forgrunni sér yfir melgresishóla í Stóru-Sandvík. -
Two of the most prominent spatter cones of the Younger-Stampar crater row, seen from
the north. Mynd/photo Magnús A. Sigurgeirsson.
FrÁ StÖMPUM TIL SJÁVAR
Þegar ekið er út á Reykjanes úr norðri og
komið framhjá Stóru-Sandvík blasa við
framundan tveir formfagrir hraungígar sem
rísa vel yfír umhverfi sitt. Þeir heita
Stampar (2. mynd) og eru nyrstir gíga á
gígaröð sem við þá er kennd, Yngri-
Stampagígaröðinni. Samsíða henni og litlu
vestar eru lágir gíghólar sem tilheyra
Eldri-Stampagígaröðinni. Eru þeir mjög
veðraðir og því heldur ellilegir að sjá. Ör-
nefnið Stampar hefúr á síðari árum verið
heimfært yfir á alla gíga Stampagíga-
raðanna beggja og er notað þannig á
landabréfum, þótt það eigi í raun aðeins
við um tvo fyrmefnda gíga. Yngri-Stampa-
gígaröðin liggur síðan til suðvesturs, í átt
til sjávar. Nærri henni miðri er áberandi
gígur sem heitir Miðahóll og skammt upp
af ströndinni er einn stærsti gígurinn,
Eldborg dýpri. Aðrir gígar eru fremur lítið
áberandi í landslaginu og bera ekki sérstök
heiti. Við Kerlingarbás, grunna vík við
ströndina, eru syðri endamörk gígaraðar-
innar á landi. Framundan básnum stendur
51 m hár móbergsdrangur í sjó sem heitir
Karl. Þess má geta að við ströndina, fyrir
miðjum Kerlingarbás, stóð eitt sinn annar
drangur, Kerling, sem nú er löngu hruninn.
■ REYKJANESKERFIÐ
Reykjanes liggur á mótum gliðnunar- og
goshryggja Norður-Atlantshafsins og ís-
lands. Öll umbrot sem þar verða, eldvirkni
og höggun, eru tengd gliðnunarhrinum. Á
Reykjanesskaga liggja skástíg eldstöðva-
kerfi hvert vestur af öðru og áfram eftir
Reykjaneshryggnum á hafsbotni. Vestasta
eldstöðvakerfið liggur um Reykjanes og er
við það kennt. Það er um 25 km langt í suð-
vestur-norðausturstefnu og liggja syðstu 9
km þess neðansjávar (Sveinn P. Jakobsson
o.fl. 1978). Á sjókorti má glöggt sjá neðan-
sjávarhrygg sem gengur suðvestur frá
nesinu og er neðansjávarhluti Reykjanes-
kerfisins (Sjómælingar Islands 1972).
Hraun á Reykjanesi eru úr basalti. Frá
gossprungum hafa runnið hraun úr þóleiíti
213