Fréttablaðið - 13.06.2009, Blaðsíða 18

18 13. júní 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Í hinni áköfu Evrópuumræðu síð-ustu missera er mest rætt um
peninga. Meintur ávinningur af
innlimun Íslands í Evrópusam-
bandið er sagður felast í trausti
eða hliðstæðum hughrifum hjá
þeim sem fara með peninga og lík-
ist sá málflutningur helst trúboði.
Lítið fer fyrir samantekt kostn-
aðarliða, sem þó eru ólíkt skýrari
og ekki smáir. Fleira í þessu sam-
hengi er lítt rætt og þar má nefna
vígvæðingu og hernað.
Evrópusambandið hefur á und-
anförnum árum lagt æ ríkari
áherslu á mikilvægi þess að auka
vígbúnað og hernaðarskuldbind-
ingar aðildarríkjanna. Saga þess
máls verður ekki rakin hér í smá-
atriðum, en stórt skref var stigið
með samningu Lissabonsáttmál-
ans sem lagður var fram í árslok
2007 og samþykktur hefur verið
af nærri öllum aðildarríkjum sam-
bandsins. Lissabonsáttmálann
má líta á sem stjórnarskrárígildi.
Hann er líklega besta heimildin
um vígbúnaðar- og hernaðarstefnu
sambandsins og ólíkt betri heim-
ild en íslenskir Evróputrúboðar
sem sumir hverjir hika ekki við
að segja ósatt um hermál Evrópu-
sambandsins, hvort sem það er af
þekkingarleysi eða öðrum ástæð-
um. Lissabonsáttmálinn er líka
heimild um fyrirhugaða framtíðar-
stöðu íbúa sambandsins. Í inngangi
sáttmálans er nefnilega tekið fram
að aðildarríki sambandsins séu
ákveðin í að gera þjóðir sínar að
þegnum í Evrópusambandinu.
Í Lissabonsáttmálanum er farið
mörgum orðum um sameiginlega
utanríkisstefnu og hnykkt er á að
hernaður (sem í enskri útgáfu er
jafnan nefnt defence en hefð er
fyrir að nefna hernað á íslensku)
sé þar innifalinn. Í 42. grein sátt-
málans segir að sameiginleg
öryggis- og hernaðarstefna skuli
vera framsækin. Stefnt sé að sam-
eiginlegum her þegar Æðsta ráðið
(e. European Council) samþykk-
ir slíkt samhljóða. Í sömu grein
er fjallað skýrt um skuldbinding-
ar aðildarríkja. Þar segir: „Aðild-
arríki skulu með með hernaði og
öðrum aðgerðum (e. civilian) fram-
fylgja sameiginlegri öryggis- og
hernaðarstefnu og ákvörðunum
Ráðsins (e. the Council) þar að lút-
andi.“ Lesendur ættu að staldra við
þessa málsgrein, því í henni felst
mjög ákveðin skuldbinding sem
er algerlega á skjön við íslenskt
samfélag. Síðar í sömu grein er
hnykkt á vígbúnaðarskyldunni
með orðunum „Aðildarríki skulu
vígbúast af kappi“ (e. Member sta-
tes shall undertake progressively
to improve their military capa-
bilities) og fjallað með mörgum
orðum um að hermálaþjónusta
Evrópusambandsins sé til ráðgjaf-
ar við vígvæðingu og styrkingu og
þróun á hergagnaiðnaði.
Víða annars staðar í Lissabon-
sáttmálanum er fjallað um vígbún-
að og hernað. Settir eru fyrirvar-
ar, m.a. um skörun við þátttöku
í öðru hernaðarsamstarfi. Eins
og ávallt þegar langur texti með
ýmiss konar tilvísunum á í hlut
geta vaknað spurningar um túlk-
un, en heildarsýnin er þó deginum
ljósari: Evrópusambandið stefnir
að því að sinna meintum hagsmun-
um sínum í skjóli þess að vera vel
vígvætt hernaðarbandalag. Á því
er hnykkt með ályktun Evrópu-
þingsins þann 19. febrúar 2009 þar
sem farið er fram á að sambandið
fái 60.000 manna her. Mjór er mik-
ils vísir.
Einhverjum kann að þykja
aukin vígvæðing heimsins svo
brýnt framfaramál að rétt sé að
Íslendingar létti undir við það
verkefni. Þeim hinum sömu má
benda á að hervæddar þjóðir sem
Íslendingar bera sig gjarnan við
í öðrum málum leggja flestar um
2% af þjóðarframleiðslu í falls-
tykki, púður og það sem með fylg-
ir. Sumar þjóðir eru örlátari þegar
kemur að þessum útgjaldalið. Þar
má nefna Tyrki sem knýja fast á
dyr Evrópusambandsins og sjá
ekki eftir rúmum 5% af andvirði
þjóðarframleiðslunnar í vígbún-
að. Fyrir Íslendinga mundi lægra
hlutfallið sem hér er nefnt sam-
svara nærri þremur tugum millj-
arða á ári. Rétt væri að Evróput-
rúboðar segðu hvar þeir hyggist
sækja það fé.
Því verður ekki trúað að
óreyndu að íslenskir stjórnmála-
menn sem hingað til hafa efast um
ágæti hervæðingar, þar á meðal
þær ágætu konur sem hófu feril
sinn í framboði sem var eindreg-
ið andvígt hernaðarbandalögum,
skipi sér í fararbrodd fyrir inn-
limun Íslands í verðandi herveldi.
Eðlilegt er að gera þá kröfu að
öll samtök sem mótað hafa stefnu
sína gagnvart innlimun Íslands í
Evrópusambandið áður en Lissab-
onsáttmálinn kom til skjalanna
endurskoði þá stefnu. Sér í lagi
hlýtur íslensk verkalýðshreyfing
að hafna því að félagar hennar og
afkomendur þeirra verði gerðir að
þegnum í verðandi herveldi gömlu
evrópsku nýlenduveldanna.
Höfundur er prófessor við HÍ og
hefur haft forgöngu um stofnun
sprotafyrirtækja.
Hernaðarstefna ESB
HARALDUR ÓLAFSSON
Í DAG | Evrópumál
UMRÆÐAN
Magnús Orri Schram skrifar um heil-
brigðisþjónustu
Hópur frumkvöðla vinnur að undirbún-ingi og stofnun heilbrigðisfyrirtækis á
Suðurnesjum. Viðskiptahugmynd fyrirtæk-
isins byggir á því að nýta fullkomnar, en
vannýttar skurðstofur á Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja og nýta húsnæði á gamla vall-
arsvæðinu til framhaldsmeðferða og end-
urhæfingar. Kaupendur þjónustunnar yrðu erlend-
ir opinberir aðilar fyrir hönd skjólstæðinga sinna.
Áætlanir gera ráð fyrir að skapa 300 störf enda nýtur
verkefnið mikils stuðnings sveitarfélaga á Suðurnesj-
um.
Það er mikilvægt að blanda ekki viðskiptahug-
mynd þessa fyrirtækis við einkavæðingu í heil-
brigðisþjónustu, því markmiðið er að nýta betur þá
fjárfestingu sem ríkið hefur nú þegar lagt úti, þ.e.
í menntun starfsfólks og uppbyggingu hágæða hús-
næðis.
Fyrirtækið vill leigja aðgerðaaðstöðu af ríkinu á
Heilbrigðisstofnun Suðurnesja og kaupa þjónustu
af fagfólkinu sem starfar á stofnuninni. Stjórnvöld
fengju greitt fyrir alla þjónustu sem þau veittu.
Hér er semsagt ekki verið að forgangs-
raða innan heilbrigðiskerfisins og taka þá
fram fyrir röðina sem greiða fyrir þjónust-
una, heldur fá útlendingar að koma til Íslands
í aðgerðir, þegar ekki er verið að nýta húsnæði
eða starfsfólk. Ekki má gleyma mikilvægasta
hluta þjónustunnar, endurhæfingu að lokinni
aðgerð. Endurhæfing varir í 2-3 vikur og verð-
ur að vera í nágrenni við sjúkrahúsið. Í því fel-
ast mikil tækifæri fyrir Suðurnes.
Valkostur frumkvöðlanna er að byggja eigin
skurðstofur, og legudeild, en slíkt yrði ákaf-
lega óhagkvæmt fyrir alla aðila. Óþörf fjárfesting,
þegar núverandi aðstaða er ekki nýtt að fullu.
Það er mikilvægt fyrir ráðuneyti heilbrigðismála
að bregðast vel við þessari málaleitan frumkvöðl-
anna á Suðurnesjunum. Betri nýting á opinberri
aðstöðu til verðmætasköpunar í nærumhverfi hlýt-
ur að vera áhugaverð nú á tímum. Ráðherra hefur
einnig einstakt tækifæri til að styðja við bakið á
helsta vaxtarbroddi íslenskrar ferðaþjónustu, sem
er uppbygging heilsuferðaþjónustu. Ísland getur náð
frumkvæði í þeirri gerð ferðaþjónustu – með okkar
náttúru, hreinu og góðu ímynd matvæla, og svo heil-
brigðisþjónustu á heimsmælikvarða.
Höfundur er alþingismaður.
Vannýttir möguleikar
MAGNÚS ORRI
SCHRAM
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000
Akureyri • sími 461 1099 • www.heimsferdir.is
Hver leysir Jónmund af?
Tilkynnt var í gær að Jónmundur
Guðmarsson, bæjarstjóri á Seltjarn-
arnesi, tæki við af Andra Óttarssyni
sem framkvæmdastjóri Sjálfstæð-
isflokksins, en Gréta Ingþórsdóttir
hefur gegnt starfinu í millitíðinni.
Þessi ráðstöfun kom mörgum
á óvart, ekki síst Seltirningum
sem sjá á eftir bæjarstjóra sem
notið hefur mikilla vinsælda
í gegnum tíðina. Ljóst er að
skarð Jónmundar verður
vandfyllt. Reyndar vill
svo heppilega til að
í Kópavogi er vanur
maður að losna.
Spurning hvort hann
bjóði Seltirningum
krafta sína?
Nú er það blátt
Með ráðningu Jónmundar má segja
að forysta Sjálfstæðisflokksins sé
orðin hreinræktuð; formaðurinn
kemur úr Garðabæ en framkvæmda-
stjórinn af Seltjarnarnesi – tveimur
höfuðbólum flokksins á landsvísu.
Mikið blárra verður það varla.
Ólíkur árangur
Vaskleg framganga
íslenska karlalandsliðsins
í handbolta á
Ólympíu-
leik-
unum í Peking í fyrra er efniviður
heimildarmyndarinnar Gott silfur gulli
betra. Titillinn er vafalítið góðlátlegt
grín, enda engum blöðum um það
að fletta að Íslendingar hefðu eflaust
fagnað gullinu meira en silfrinu hefði
það fallið okkur í skaut. Enn hefur
ekki verið gerð sambærileg
mynd um íslenska karlalands-
liðið í fótbolta, enda ólíkum
árangri saman að jafna. En ef
slík mynd væri gerð gæti hún
til dæmis heitið „Betur
heima setið en af stað
farið“, með hliðsjón af
frammistöðu liðsins
í síðustu tveimur
leikjum.
bergsteinn@
frettabladid.isM
iklu skiptir fyrir íslenskt samfélag að kaflaskil fáist
í þrjú stór mál, sem allra fyrst. Það þarf að koma
Icesave-samningum frá, sækja um aðild að Evrópu-
sambandinu og ljúka rannsóknum á aðdraganda og
eftirköstum bankahrunsins.
Því fyrr sem niðurstaða fæst í þessi mál, því fyrr kemst á jafn-
vægi í samfélaginu.
Engu þessara mála er mögulegt að ljúka í fullri sátt. Það er ein-
faldlega útilokað. En á meðan þau eru óútkljáð munu þau þvælast
endalaust fyrir og soga til sín allan kraft með þeim afleiðingum að
annað kemst ekki á dagskrá.
Fyrsta málið á þessum lista má væntanlega setja til hliðar strax
í næstu viku. Flest bendir til þess að kafla verði lokað í langri hörm-
ungarsögu Icesave-reikninga Landsbankans þegar kosið verður á
Alþingi um samning fjármálaráðherra við Hollendinga og Breta.
Ekki er ástæða til annars en að reikna með samþykki samningsins.
Ef ekki, er ríkisstjórnin fallin á prófinu og Samfylking og Vinstri-
græn hafa sýnt að þau eiga ekkert erindi að stjórn landsins.
Það hefur legið fyrir svo mánuðum skiptir að Íslendingar áttu
ekki annars úrkosti en að taka ábyrgð á þessum ógæfureikningum
Landsbankans. Allt tala um annað er rangt.
Við höfum fengið innsýn í hvað mun gerast ef ákveðið yrði að
hlaupast frá þessu máli. Í 40 daga eftir setningu neyðarlaganna síð-
astliðið haust lyfti ekki ein einasta þjóð litla fingri Íslandi til hjálpar.
Það aðgerðaleysi má alfarið rekja til hugmynda þáverandi ráðamanna
um að við gætum látið Icesave-reikningana falla á útlendinga. Eng-
inn, ekki nokkur einasti, hljómgrunnur fékkst fyrir þeirri skoðun.
Hvorki nær né fjær. Jafnvel Norðmenn högguðustu ekki. Skilaboð frá
Ósló voru skýr: Lýsið yfir vilja til að standa við skuldbindingar ykkar
um Icesave og gangið frá samningi við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn, þá
munum við gera okkar.
Því hefur verið haldið fram að Icesave-samningur fjármálaráð-
herra sé aðgöngumiði að Evrópusambandinu. Þeir sem þetta segja
eiga að vita betur. Þeir eiga að vita að samningurinn er miklu frekar
trygging fyrir því að Íslandi verði ekki hent út af Evrópska efna-
hagssvæðinu eða jafnvel út úr Norðurlandaráði, eins og einn góður
maður hefur bent á.
Það verður léttir fyrir þjóðina þegar botn fæst í þennan hluta
Icesave-sögunnar. Endalokin geta vissulega breyst en þau munu
ekki koma í ljós fyrr en eftir allmörg ár. Málið er að minnsta kosti
frá í bili. Og þá er komið að því næsta sem Alþingi þarf að klára af
krafti. Að senda inn umsókn til Brussel. Þar með væri frá sú skelfing
staglsama umræða hvort eigi að sækja um aðild eða ekki. Á endan-
um mun þjóðin ákveða sjálf hvort henni líst á aðildarsamninginn
eða ekki. Um það munu örugglega skapast frjórri umræður en nú
standa yfir.
Síðast en ekki síst er það áreiðanlega einhver besta fjárfesting
sem hægt er að ráðast í, þjóðarsálinni til heilla, að snarauka fé til
að ljúka sem allra fyrst rannsóknum á bankahruninu og mögulega
tengdum efnahagsbrotum.
Það verður ekki hægt að halda áfram veginn fyrr en sá farartálmi
er að baki.
Icesave, rannsókn bankahrunsins og ESB:
Djúp þörf fyrir
kaflaskil
JÓN KALDAL SKRIFAR