Samvinnan - 01.12.1956, Síða 3

Lærdómur ungversku uppreLsnarinnar
Gæfuþjóð eins og íslendingar, sem unnu frelsi sitt með
rökum einum og vaxandi þroska sjálfra sín og sinnar
gömlu herraþjóðar, ættu að skilja allra manna bezt þau
sorglegu örlög Ungverja, að þurfa ekki einu sinni, heldur
tvisvar, að rísa upp og freista þess með vopn í hönd að
hrinda af sér oki einnar og sömu þjóðar, Rússa. Hin fyrri
uppreisn þeirra var stórviðburður á miðri nítjándu öld,
en hin síðari er ekki aðeins stórviðburður á miðri tuttug-
ustu öldinni, heldur grimmileg og ægileg aðvörun til
mannkynsins alls. Nú eru það ekki málaliðsmenn rúss-
nesks keisaravalds, sem Ungverjar eiga við að etja, heldur
stórveldi, þar sem svo á að heita, að bændur og verka-
menn hafi ráðið ríkjum í 40 ár og hið fullkomna réttlæt-
isþjóðfélag hafi verið í smíðum. Svo hrapallega hafa mál
snúizt, að mesta og ómannúðlegasta kúgun samtíðarinnar
er í frammi höfð í nafni alþýðu og fátækra vinnandi
manna og kvenna Sovétríkjanna.
★
Það má læra af sögunni, að byltingar hafa einkennilega
náttúru. Þær vilja „éta börnin sín“, eins og það hefur
verið orðað, og leiða tíðum til versta einræðis. Franska
byltingin hafði að vegarnesti einhverjar göfugustu hug-
sjónir mannkynsins, en varð brátt að blóðbaði hálf-
geggjaðra einvalda og leiddi að lokum til valdatöku
Napóleons og útrása hans. Rússneska byltingin hefur farið
eins. Hennar brennimark hefur verið stöðug valdabarátta
einstaklinga, hreinsanir og mannvíg, kúgun og ófrelsi og
loks vopnuð útrás með þeint höfuðmun, að hún er grimmi-
legri en Napóleon gat órað fyrir, — og hinir alvöldu
herrar í Kreml hafa ekki látið krýna sig til keisara.
★
Ungverska uppreisnin er mikill harmleikur fyrir þá
þjóð, sem hana gerði. En hún hefur valdið vakningu um
víða veröld. Hún hefur sýnt hinum frjálsa heimi, að hann
má aldrei sofna á verðinum eða láta blekkjast af fagur-
gala og friðarrausi þeirra manna, sem kúga hálfan heim-
inn. Ungverska uppreisnin ltefur sýnt, að jafnvel full-
komnustu áróðursvélar nútímans geta ekki deyft æskuna,
eins og óttazt var, geta ekki slökkt þá elda frelsis og mann-
virðingar, sem brenna í brjóstum einstaklinganna. Og
loks hefur uppreisn Ungverjanna sýnt, að það er mjög
hæpið að vopn og herveldi geti haft stjórn á þjóð, sem er
í slíkum umbrotum.
★
íslendingar hafa á margvíslegan hátt sýnt hug sinn til
hetjanna á ungversku sléttunni. En þeir þurfa að gera
rneira. Þeir þurfa að læra af þessum ógnþrungnu viðburð-
um og láta þá verða til þess, að þeir kunni betur að meta
sitt eigið frelsi og sína eigin velmegun. En hversu mikill,
sem lærdómur þessara atburða verður liinum frjálsu lönd-
urn, þá livílir sá skuggi yfir öllum hinum vestræna heimi,
að Ungverjar skuli — þrátt fyrir hina hetjulegu baráttu —
ekki hafa endurheimt frelsi sitt.
'f Samvinnan flytur lesendum sínum beztu jólakveðjur
og óskar þeim gæfu og gengis á komandi ári
3