Samvinnan - 01.12.1956, Blaðsíða 31

írskra einsetumanna sér ekki stað í
fomminjum, en það hnekkir engan
veginn sögulegum heimildum um þá.
Norðurlandamenn nema allt Iandið
um 900. Aðeins í einu kumli hafa
fundizt gripir, sem taldir mundu vera
frá fyrri hluta 9. aldar eða um 850,
ef þeir hefðu fundizt á Norðurlönd-
um. Það eru Berdalsnælurnar frá
Skógum í Flókadal, í Ásubergsstíl.
Þessi eina undantekning styrkir að-
eins þá meginreglu, að íslenzkir forn-
gripir sögualdar eru 10. aldar gripir,
sumir þó ef til vill frá lokum 9. aldar
(Borróstíl). Annars hafa þær forn-
gripagerðir, sem auðkenna 9. öld á
Norðurlöndum, aldrei fundizt hér.
Nefna má til dæmis jafnarma nælui,
ýmsar gerðir kúptra nælna, spjót eins
og Rygh 517 og Rygh 518, margar
gerðir sverða. Það er 10. aldar byggð,
sem blasir við í íslenzkum forngrip-
gripum, heiðin, norræn 10. aldar
byggð og menning, sú sem löngum er
kennd við víkinga eða víkingaöld.
Fornminjarnar staðfesta söguna:
landið hefur byggzt norrænum mönn-
um nálægt aldamótunum 900.
I aðeins einu fornmannskumli hef-
ur fundizt hlutur af þeirri tegund,
sem yfirleitt er talin frá 11. öld á
Norðurlöndum. Það er kúpta nælan
Rygh 656 úr kumlinu í Syðri-Hofdöl-
um í Skagafirði. Þó er ekki loku fyrir
skotið, að sú gerð hafi eitthvað verið
farin að láta á sér brydda seint á 10.
öld, og má því kuml þetta vera frá
því fyrir 1000. En þótt svo væri ekki
og þarna væri ein undantekning, sýna
kumlin sem heild, að heiðnir grafsiðir
hafa ekki haldizt hér fram á 11. öld
að neinu ráði. Haugféð er frá 10. öld.
Þannig kemur vitnisburður fornleif-
anna einnig ákjósanlega heim við hið1
sögulega ártal um lok heiðins siðar.
Af þessum samanburði sést, að
fornleifafræði og sagnfræði fylla hvor
aðra í smáatriðum, en ber algjörlega
saman um aðalatriði, sem hvor um
sig gæti borið sjálfstætt vitni um.
Þótt ekki væru sögulegar heimildir,
gætu fornleifarnar veitt örugga
fræðslu um, að land þetta byggðist
Norðurlandamönnum um 900 og hér
bjó heiðin þjóð á 10. öld. Þegar nánar
er eftir innt, gerist ógreiðara um svör,
og verður þó einhvers í að leita.
Hér að framan hefur verið reynt
að sýna, að íslenzkir grafsiðir stang-
ist ekki við hina fornu arfsögn, að
Islendingar séu af Norðmönnum
komnir. Er þá röðin komin að haug-
fé og öðrum forngripum heiðins tíma,
þeim er á Islandi hafa fundizt. Sami
svipur er á norrænni víkingaaldar
menningu, hvar sem hennar verður
Haugjé úr kutnli, setn rannsakað var á Silastöð-
um i Krceklingahiið i Eyjafirði 1947. Þar voru
fjögur kuml frá 10. öld, og höfðu þau eklii áður
verið rofin. Á myndinni sést alvœþni manns og
fargervi liests, sem heygður var með manninum
eins og venja var i heiðnum sið.
vart, enda er fjöldi íslenzkra fom-
gripa af samnorrænum gerðum og
hefðu getað fundizt hvar sem er á
öllu svæði þessarar menningar. Aðrar
forngripategundir eru aftur þannig,
að þær virðast hafa verið algengastar
í einhverju tilteknu landi en finnast
þó oft utan þess. Enn eru svo aðrar,
sem hægt er að marka þrengri bás.
Árið 1946 fatmst fornmannskuml við Úlfljótsvatn. i latidi KaUlárhöfða. Myndin sýnir kumlst/eðið
i vatnsbakkanum. í kumlinu fundust margir ágœtir hlutir, setn sýndir eru hér á annari mynd,
og er þetta einti bezti fornleifafundur sinnar tegundar, sem fundizt hefur hér á landi.
31