Samvinnan - 01.07.1976, Blaðsíða 8

Björn Haraldsson
skrifar
Þessi mynd af Kópaskeri
var tekin fyrir nokkrum ánun
og sjást þar af leiðandi ekki
vegsummerki jarðskjálftans
mikla.
ÍIR
RÓPASRERS-
PÆTTI
Ekki er þess að vænta, að hin unga
fámenna Kópaskersbyggð eigi
sjálfstæða sögu á sviði listar. En í
félagsskap við sveitirnar,
einkum sína eigin sveit, hefur
Kópaskersbyggðin verið
góður liðskostur.
Einangraðar byggðir á við
Norður-Þingeyjarsýslu hafa
sjálfsagt fleiri en almennt er
kunnugt reynt að skapa sitt
eigið gaman, á sama hátt og
þær hafa orðið að gera á ýms-
um sviðum lífsbaráttunnar.
Sköpun og nautn listar er
mannleg árátta, en aðstaða til
slikra hluta er ólík, með tilliti
til búsetu og fleira. í þéttbýli
skiptist fólkið í fáa veitendur
og marga njótendur, en í dreif-
býli verða flestir með vissum
hætti hvoru tveggja.
Ekki er þess að vænta, að
hin unga, fámenna Kópaskers-
byggð eigi sjálfstæða sögu á
sviði listar. En í félagsskap við
sveitirnar, einkum sina eigin
sveit, hefur Kópaskersbyggðin
verið góður liðskostur. Þvi er
sizt ástæða til að láta ógetið
slíkra hluta.
Svið lista er yfirgripsmikið
og fj ölþætt. Hástig listar er list-
in að lifa. Undir það þjóna aðr-
ar greinir listar. Sagt hefur
verið, að listsköpun nái mestri
hæð í einstaklingi, má það vel
vera rétt. Hér er ekki ætlunin
að meta hæð listar, heldur með
fáum orðum að geta um þær
fáu greinar listar, sem reynt
hefur verið að „kveða saman“
i byggðarlaginu, eftir því sem
vitneskja hrekkur til.
Pyrst skal á það drepið, að
sá er einn tilgangur þessara
skrifa að sanna og sannfæra
lesendur um árangur félags-
manna í samvinnulist, einkum
á hlutlægu sviði. Þetta er okk-
ar stóra átak. Og átakspunkt-
urinn er bletturinn Kópasker.
Áttatíu ára árangur er bundinn
út frá þeim punkti. Til þess að
átök yrðu jákvæð en ekki öfugt
þurfti meira til en vöðvakraft-
ur einn. Sagt er að orð séu til
alls fyrst. Hér þurfti orð af viti.
Hér þurfti orðsins list, bæði rit-
list og mælskulist. Margs er að
minnast frá félagsfundum, sem
flestir voru háðir á Kópaskeri.
Þeir voru okkar háskóli í
mælskulist. Ekki síður ætti að
minnast hagyrðinganna, sem á
hverjum fundi krydduðu sam-
kvæmin með stökum sínum.
Mest var gaman þegar nýir
bættust i skáldahópinn og það
var oft. Að nefna nöfn væri ó-
gerningur, svo margir stóðu
þar jafnfætis. í huga þess, er
langt man, jafnvel meirihluta
félagsfunda, standa þau eins
og klettar upp úr gleymsku-
móðunni nöfn þessara manna.
Á þau slær bjarma. En stök-
urnar þeirra góðu voru löng-
um bundnar fleygum augna-
blikum, sem unnt er að end-
urlifa en ógerlegt að túlka sem
vert væri.
Hin unga, fámenna byggð
hefur sér til sóma helgað
krafta sina leik og söng i sam-
vinnu við sveitafólkið eins og
áður er að vikið. Eðlilegt er að
líta á ungviðið sem afsprengi
sveitanna. Þykir því fara vel á
þvi að vikja nokkrum orðum að
þessum listgreinum í sveitun-
um miðað við fortíð til að
kanna jarðveginn, sem byggðin
unga er vaxin úr.
Um leiklistina er það að
segja, að i frumbernsku er hún
heimasmíð. Fyrsta tilraun til
leiklistar á félagssvæðinu, sem
ritarinn veit af, var heimasam-
ið verk sett á svið i nýbyggðri
12 álna baðstofu, áður en hún
var sundur hólfuð. Þetta gerð-
ist annað hvort árið 1904 eða
1905 i Garði í Kelduhverfi.
Áhorfendur fylgdust af alhug
með leiknum, því sumir grétu
en aðrir hlógu, þegar tjaldið
var dregið fyrir. Höfundur
leiksins var annar bóndinn í
Garði, Þórarinn Grímsson, en
Sigrún systir hans lék aðal-
hlutverkið. Ámóta leikur var
saminn og sýndur á Grásíðu
veturinn 1910. Næsti leikur,
sem heimild hefur fundist um,
var saminn upp úr smásögu í
Iðunni og sýndur í Garði 1917,
kaflar úr Manni og konu vetur-
inn 1923. Úr því hafa í Keldu-
hverfi farið fram leiksýningar
á hverjum vetri að heita má
og stundum tvær á vetri, þang-
að til að úr hefur dregið allra
siðustu árin. í hinum hrepp-
unum mun vera svipaða sögu
að segja, en ekki eru kunn
upphafsár leiklistar þar.
Vitað er um leiksýningu á
Kópaskeri (í Aðalsteinshúsi)
veturinn 1927. Eru sterkar líkur
til, að sýningar þar hafi fyrr
verið hafðar, en úr þvi tekur
við árleg sýningarstarfsemi
þar, sem fram fer í Núpasveit-
arskóla fljótlega eftir að hann
var byggður. Tvær kennslu-
stofur þar urðu að sýningarsal,
þegar lausaskilrúm var fjar-
lægt. Síðar þegar meira hús-
8