Andvari - 01.01.1984, Qupperneq 88

86
ÞORSTEINN ANTONSSON
ANDVARI
annarra með málefni sitt að Jochum hefði líklega borið skylda til að afhenda
þjóðminjaverði fornminjar sem hann hefði undir höndum, væru þær einhverjar.
En var að eigin trú sjálfur færastur manna til að lesa hinar fornu leturgerðir.
Gögn hans yrðu almenningseign og meðferðin líklega í samræmi við það álit
sem hann hafði á almenningi og reyndar þeim sem aðhylltust hefðbundnar að-
ferðir við söguskoðun. Erfið kjör á bernsku- og unglingsárum hafa líka áreiðan-
lega stuðlað að sérsinni hans síðar á ævinni. Eggert, faðir Jochums, var sár-
fátækur alla ævi, ólaunaður barnakennari, og svo aðkrepptur var hann áttræð-
ur að hann gekk í sjóinn frá tveimur ófullveðja börnum. 1 eftirmælum um
þennan mann, „fræðimeistara“ sem kenndi af ástríðu, spöruðu fyrrverandi
nemendur hans honum ekki lofið. Eggert þessi var eldri bróðir Matthíasar
Jochumssonar skálds. Vera kann að Jochum hafi snemma tekið þá trú að laun
heimsins væru vanþakklæti.
Handritið, sem Jochum kvaðst hafa fundið, var að sögn hans ritað með hinu
forna latínuletri, þessu sem við þekkjum best. Afritið, sem ég nefndi áðan, kvað
hann hafa verið gert eftir öðru eintaki sömu bókar sem skráð væri með letri
frumbyggjanna, þeirra sem Jochum nefndi „Gullmunna.“ Af þessum plöggum
lærði hann sögu þeirra, segir hann. Hver var þessi saga?
„Gullmunnar“ er þýðing úr grísku og merkir hjá J. M. E. þjóðarbrot sem
settist að á suður hluta Reykjaness, einkum á svæðinu kringum Krýsuvík, og
á suðvestur- og vesturlandi fyrir 900 e. k. En í annan stað verður þessum frum-
lega fræðagrúskara heitið tákn yfir mælskumenn yfirleitt i rituðu sem töluðu
máli. Þ. e. sá sem mælir eða ritar gullkorn. Þegar sú framvinda er orðin í
greinasöfnum hans — þess vegna skáldsögukeimur þeirra — greinir hann ekki
lengur milli merkinga í þeim mæli sem skynsamlegt hlýtur að teljast heldur
lætur sama gilda um þá sem hin skáldlegri merking nær yfir og hina sem
hann telur sig hafa fræðileg rök fyrir að hafi verið til undir hinu gríska heiti
Chrysostom. 1 þeirri vímu lýsir hann því yfir að nafntogaðir trúarbragða-
höfundar og dulspekingar hafi sótt menntun sína til eyjarinnar Ionu á Ioniska
hafinu, þ. e. Eyjahafinu, þar sem hann telur að hinir eiginlegu Chrysostomar
hafi verið upprunnir. Gullmunnar þessir hafa þar með allt austur í Kína sömu
hugmyndafræði, sörn'u heimsýn og hana skarpt mótaða. J. M. E. gerir hvorki
sjálfum sér né öðrum grein fyrir hvað hann á við með orðinu „tákn“ né hvar
mörk milli skáldskapar og fræðilegs veruleika liggja. Um mjög nútímalegan
vanda rithöfundar er að ræða og frumlega lausn sem þó nær ekki lengra en
sætta manninn sjálfan við ásigkomulag sitt og stöðu meðal samtímamanna.
Á 5.-6. öld e. K. voru launhelgar á eyjunni Iona i Eyjahafinu, segja
þessi fræði, þar var griðland hinna fornu Chrysostoma. Launhelgar voru lær-
dómssetur á forsögrdegum timum og eðli málsins samkvæmt lítið um þær vit-
að en þó að slíkar reglur voru í flestum hinum fornu menningarlöndum við
Miðjarðarhaf og austur af — þekking allstaðar talin aðeins við hæfi fárra út-