Spegillinn - 01.12.1956, Blaðsíða 15

ypecýillinn
279
penninga í Norðurálfu, og stórum betri
en silfrið Koðráns.
Utanstefnur miklar á árinu og kölluðu
sumir met. Fór fyrrum formaður fjárans-
ráðs í selskap komma alla leið til Sín-
lands austur og kynnti sér menningu þjóð-
ar og stjórnarfar, en eigi lét hann uppi
álit sitt á þessum lilutum, að ferðalokum.
Þá reisti sjálfur biskupinn til Garðaríkis,
og í friðsamlegum og friðasamningaerind-
um, er þar hafði þá verið ófriðlegt um
skeið og skyldi klerkdómur landanna nú
freista ef um yrði bætt. Hitti biskup alla
helztu erkibiskupa landsins og preláta og
þá af þeim upplýsingar um kirkjumál;
var það merkast, að klerkar þarlendir
máttu eigi ganga að eiga utan meyjar, en
eigi var getið um viðurlög ef út af þessu
var brugðið. Fleira sá hann þar, er til
fyrirmyndar mátti telja, svo sem hræ Stal-
ínusar bónda, er þar hafði urðað verið
í steinhýsi miklu og enn eigi á haug kast-
að, er stjómmálahorfur vóru enn ótryggar
í ríkinu og eigi að vita, hver ofan á yrði
að lokum. Þótti för þessi öll hin merkasta
og talin mundu efla samúð og skilning
millum þessara öndvegisríkja heimsins.
Fleiri vóru utanstefnur, er hér verða eigi
taldar; þó margar' merkar.
Hófust hvalaveiðar á sjálfan livítasunnu-
dag, þótti guðliræddum vafasamt uppátæki
og létu af illa, en þetta reyndist ið ábáta-
samasta tiltæki, er hvalir veiddust fleiri
en fyrr og þó hetri. Var ákveðið að hefja
veiðar þessar framvegis á jóladag og alls
eigi utan á stórhátíðum þjóðkirkjunnar.
Færist Mjólkursamlag Þingeyinga mjög
í aukana á árinu og jók nú afurðir sín-
ar meir en áður liafði spurzt. Varð þetta
skósvertugerð KEA til mikils uppgangs
og ábata, er landsmenn fengu eigi smjör
etið, sökum ofurverðs og skömmtunar.
Heimsókn vísindamanna á krabbamein,
erlendra. Töluðu til lýðsins og kváðu
meinsemd þessa í lungum manna stafa af
tóbaksreykingum einvörðungu og liefði
kvilli sá ferfaldast á landi hér á fáuin
árum. Vóru út fluttir að forlagi Tóbaks-
einkasölu ríkisins, er sá sér voða búinn
og svo landinu, ef þeim héldizt öllu leng-
ur uppi starfsemi þessi.
Listamenn ríkisins, er lengi höfðu orð-
ið búa við hlut skarðan, komust í upp-
gang mikinn á árinu, mest fyrir forgöngu
foringja síns, Jóns Leifsar, er barðist fyrir
hagsmuni þeirra, líkt og leó grenjandi,
og heimtaði aukin réttindi þeim til handa,
er þeir héldi uppi menningu þjóðarinnar
og áliti hennar meðal þjóða framandi.
Var af skyndingi stofnsettur félagsskapur
og með undarlegum hætti þó, er þar skyldi
limir vera, er eigi höfðu til forna verið
við listir kenndir, skyldi þessir hafa þarna
öll réttindi en engin peningaútlát, en
kostnaður allur skyldi uppi berast af liin-
um öðrum, er miður vóru fjáreigandi.
Skyldi félagsskapur sá hefja starfsemi sína
á matarveizlu fyrir forseta Islands. Þótti
mörgum nóg um og varð eigi úr fram-
kvæmdum, er inir félitlu umsneru sjálfum
sér svo og pyngjum sínum. Þó var félags-
skapurinn endurvakinn síðar á árinu í
nokkru lýðræðislegra formi.
Fírar Skálaholtsstóll cm ára afmæli sitt
með samkomu mikilli þar á staðnum.
Hafði sá verið prýddur og sópaður að
mannvirkjum, svo að eigi sá stein yfir
steini standa. Eru síðari tíma fræðimenn
einróma um það, að þarna hafi verið sam-
an komin in mesta svakaglás presta, er á Is-
landi liefur sén verið fyrr og síðar. Komu
þó eigi utan lúterskir, en kaþólskir, er
þó höfðu boð fengið, sátu heima í fýlu,
er athöfnin öll skyldi á lútersku fram
fara, enda mun kristilegt umburðalyndi
hvergi kennt vera í þeirra kokka- og bæna-
bókum. Á samkomu þessari fór fram guðs-
orðalestur mikill og söngvar, einnig var
uppfærður einn skopleikur og sungið verð-
launakvæði, er ort hafði Sigurður klerk-
ur Einarsson, gerðist hann umsvifamikill
um verðlaunaskáldskap, milli þess er hann
þeyttist landshorna á milli, boðandi íhald;
hafði hann áður verið svarinn fjandi alls
slíks, en síðar fengið góða iðran. Síðar
ið sama sumar fíraði Hólastóll einnig
afmæli, var þó að aldri 1 árum miður en
Skálaholts. Var þar einnig góð skemmt-
an, þótt eigi væri með slíkum rausnarbrag
sem in fyrri.
Vísitázia Danakóngs, Friðriks ins niunda
með því nafni. Var viðbúnaður mikill og
veizluhús höfðingja upppússuð og póleruð.
Bágt heilsufar með landsmönnum þeim,
er snobbar vóru nefndir, liverra höfuðgirnd
það var að gerast af þessu tilefni dana-
fánumenn, en nokkrir þeirra áttu slíka í
ættum sínum og hugðust nú restítúera
heiður ættanna. Vóru jöfri og drottningu
hans görvar veizlur miklar, með gnægð
mjaðar og mungáts; eigi bragðaði jöfur
brennda drykki, er þar vóru á boðangi,
en afþakkaði með blíðu, urðu vonbrigði
mikil snobbum, er hlakkað höfðu til dús-
drykkju við slíkan höfðingja, en urðu nú
verr en sneyptir. Drekktu síðar sorg þeirri
á kostnað ríkis síns; urðu margir vel-
drukknir.
Utanfarir íþróttamanna á vit frænda
sinna í Danmörk, unnu frægan sigur og
var lítt yfir látið þar í landi, er fyrrum
bíland hafði bannig sigrað móðurlandið.
Hugðust nú Islendingar fylgja eftir sigri
þessum og reistu til Niðurlanda af skynd-
ingi, urðu þar fyrir móttökum óríflegum,
svo og rangindum af liendi innborinna,
er gerðu för þeirra alla ina háðulegustu
og læstu gjörvöll séneverbotél landsins nið-
ur rambyggilega, en þau hafa þeir annars
á lofti er góða gesti ber að garði, en svo
þótti eigi bér.
Viðsjár allmiklar með þjóðinni um stór-
mál, þegar á öndverðu ári. Var þar fremst-
ur í flokki sá er Iíermann liét, kappi mik-
ill, kominn af fornmönnum. Hafði hann þá
um nokkurt skeið allsendis valdalaus ver-
ið í landi sínu og þótti allillt landsins
vegna, er það bar eigi gæfu til að hlíta
forustu jafnágæts manns meðan íhaldið
kýldi vambir sínar og stóð báðum fótum
í jötu. Hafði hann af þessu áhyggjur
þungar, en fékk eigi að gert um sinn.
Þá segja samtíma ritningar, að honum
hafi, nótt eina, birzt í svefni liermaður
einn mikill og ófrýnilegur. Var sá grár
fyrir járnum og lét ófriðlega; skynjaði þá
jafnskjótt, að ef hann heimtaði alla her-
menn á brott úr landinu, utan sjálfan sig,
myndi slíkt lionum til framdráttar þéna
mega. Safnaði nú fylgjurum sínum og lét
þá viðtaka brottrekstur alls herliðs úr
landi, gekk þó eigi armæðulaust, er nokkr-
ir hans fylgjarar liöfðu auðgazt vel af hér-
vist ins erlenda herjar; fengu þó eigi rönd
reist við ofurkappi höfðingja síns. En sem
Hermann liafði sigur þenna á heimavíg-
stöðvum unnið, lagði hann brátt undir
vald sitt annan flokk manna, er kratar
vóru nefndir, en sá flokkur liafði þá um
margt ár alls vesæll verið og lítils meg-
andi, sökum íhalds- og flibbamennsku for-
ingja sinna og hékk nú á horrim. Hugði
Hermann flokk þenna nægja mundu til
valdatöku, en svo reyndist þó eigi. Var
þá gengið á vit þjóðhöggvinga, er nú vóru
kommar nefndir; vóru þeir harðsnúnir í
ræðu og riti og liatursmenn allra herja