Fréttablaðið - 26.09.2009, Blaðsíða 14

14 26. september 2009 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Sturla Böðvarsson
skrifar um Evrópumál
Það er ánægjulegt að Andrés Pétursson, for-
maður Evrópusamtakanna,
skuli hafa lesið af áhuga
það sem ég skrifaði um
Evrópusambandið í vefrit-
ið Pressuna. Þar varpa ég
fram spurningunni hvort aðild að
Evrópusambandinu yrði „fórn eða
björgunaraðgerð“.
Andrés skrifar grein sem birtist
í Fréttablaðinu fimmtudaginn 24.
september sl. þar sem hann send-
ir mér tóninn. Ekki veitir honum af
að lesa annað en áróður fyrir inn-
göngu okkar í Evrópusambandið,
svo forfallinn sem hann er í þeim
efnum. Hann getur þess í tilskrif-
unum að hugsanleg aðild að ESB
sé mjög umdeild, en kveinkar sér
undan því að afstaða mín gangi
gegn sjónarmiðum sem fram hafi
komið í skýrslu auðlindanefndar
Sjálfstæðis flokksins sem hann
vitnar til. Ég hef ekki gert athuga-
semdir við efni þeirrar skýrslu.
Hann getur sér þess til að skýring-
in liggi í því að ég hafi ekki lesið
umrædda skýrslu. Hann segir
skýrsluna draga það fram að öllu
sé óhætt fyrir okkur gagnvart inn-
göngu í Evrópusambandið. Þetta
eru dæmigerð rök aðildarsinna;
að væna menn um þekkingarskort
eða að andstæðingar aðildar hafi
ekki kynnt sér málið. Tilvitnun
hans í álit auðlindanefndarinnar,
sem hann klippir saman og slepp-
ir mikilvægum efnisatriðum, nálg-
ast hins vegar fölsun svo alvarlegt
sem það er. Andrés getur treyst því
að ég hef kynnt mér Evrópumálin
nægjanlega vel til þess að geta tekið
afstöðu til málsins og verið sam-
mála niðurstöðu landsfundar Sjálf-
stæðisflokksins sem er; að það þjóni
ekki hagsmunum okkar Íslendinga
að ganga í Evrópusambandið.
Það hittist raunar svo vel á að
ég stýrði atkvæðagreiðslu á lands-
fundinum þegar stefnan var mörk-
uð. Ég hef tekið skýra afstöðu sem
ég byggi m.a. á rækilegri
skoðun á stefnu og starfs-
háttum Evrópusamtakanna
og einnig þeirri vinnu sem
hefur farið fram á vegum
málefnanefnda og auðlinda-
nefndar Sjálfstæðisflokks-
ins. Ég tel engar líkur á að
við getum náð viðunandi
samningum við Evrópu-
sambandið um okkar mikil-
vægustu hagsmunamál.
Meginefni Pressugreinar minnar
sem Andrés vitnar til er hins vegar
hvernig Evrópusambandsþjóðirnar
hafa komið fram við okkur í þeim
þrengingum sem við höfum átt í
eftir hrun bankanna.
Andrés og aðrir einlægir aðildar-
sinnar hljóta að átta sig á því að við
erum beittir ofbeldi af hálfu Breta
og Hollendinga í skjóli Evrópu-
sambandsins. Skyndilegur áhugi
Evrópusambandsins, og þar með
sænskra stjórnmálamanna, beinist
fyrst og fremst að því að komast yfir
auðlindir okkar. Ekki síst auðlindir
hafsins og tryggja aðgang að þeim
hafsvæðum sem við ráðum. Allt tal
um annað er hreinn og beinn barna-
skapur og óskhyggja. Andstæðingar
aðildar að ESB þurfa ekki að nota
gróusögur eins og Andrés held-
ur fram til þess að vekja athygli á
vinnubrögðum Evrópusambandsins.
Þær gætu aldrei tekið raunveruleik-
anum fram þegar kemur að fram-
göngu t.d. Breta sem hafa beitt sér
sérstaklega gegn okkur og halda
málum okkar hjá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum í gíslingu.
Um leið og ég þakka Andrési
fyrir tilskrifin vil ég biðja hann
um að skrifa eina góða grein um
það hvaða samningsmarkmið hann
vill setja í samningum við ESB.
Eða er það e.t.v. svo að við eigum að
ganga beint til Brussel með hvítan
fána við hún í höndum utanríkisráð-
herra og biðjast vægðar og afsala
okkur öllum okkar rétti sem sjálf-
stæð þjóð og biðja um skjól í faðmi
Evrópusambandsins?
Höfundur er fyrrverandi ráðherra
og forseti Alþingis.
Formanni Evrópu-
samtakanna svarað
STURLA
BÖÐVARSSON
UMRÆÐAN
Oddný Sturludóttir og Sigríður
Ingibjörg Ingadóttir skrifa um
Evrópumál
Eftir seinni heimsstyrjöldina blasti við siðferðislegt hrun í
Evrópu. Álfan var í sárum og ljóst
var að hörmungar tveggja styrj-
alda máttu ekki endurtaka sig.
Sjö árum eftir styrjaldarlok var Kol- og stálbanda-
lag Evrópu stofnað. Markmið þess var að útiloka að
þjóðir Evrópu gætu vígbúist gegn hver annarri. Þá
voru sex þjóðir aðilar að bandalaginu. Í dag eru 27
Evrópulönd aðilar að Evrópusambandinu og friður
hefur ríkt meðal þeirra frá styrjaldarlokum. Yfir 500
milljónir manna búa í Evrópusambandsríkjum, í 27
fullvalda ríkjum, sem hafa ákveðið að framselja full-
veldi sitt í ákveðnum málum til sameiginlegra stofn-
ana Evrópusambandsins. Helstu stofnanir þess eru:
Leiðtogaráðið þar sem allir æðstu þjóðhöfðingjarnir
sitja, ráðherraráðið, þar sem ráðherrar mismunandi
málaflokka sitja, framkvæmdastjórnin þar sem hvert
ríki á einn framkvæmdastjóra á ákveðnu sviði og svo
þingið. Lýðræðisþróunin síðustu ár hefur styrkt mjög
stöðu þingsins og raunar er það svo að allir stórir
sáttmálar sem hafa verið samþykktir síðan árið 1986
hafa stóraukið völd þingsins. Smáríki hafa hlutfalls-
lega meira vægi atkvæða í ráðherraráðinu og rík hefð
er fyrir því innan Evrópusambandsins að taka tillit
til sjónarmiða allra aðildarlanda, stórra sem smárra.
Það sem er þó mikilvægast í allri umræðu um Evrópu-
sambandið og virkni þess er sú staðreynd að í 85%
tilvika eru mál afgreidd án ágreinings. Þar skiptir
miklu tilurð sambandsins sem friðarbandalags
Evrópu og samhljómur og samstaða eru því ofar öllu.
Árangur samstarfs Evrópuþjóða
Á síðastliðnum 15 árum hafa 25.000 Íslendingar þegið
styrki og verið þátttakendur í evrópsku samstarfi á
sviðum mennta, vísinda, nýsköpunar og æskulýðs-
mála. Evrópusambandið er leiðandi í mennta- og
nýsköpunarmálum þar sem opið samráð, skilgreind
markmið og árangursmat eru lykilþættir.
Evrópusambandsríkin eru ótvíræðir leiðtogar í
loftslagsmálum. Skiptir þar mestu órofa samstaða
Evrópusambandsríkja við ákvarðanatökuborð heims-
ins, sérstaklega gagnvart Bandaríkjunum og Kína.
Evrópusambandið hefur sett sér það markmið að
fyrir árið 2020 náist 20% samdráttur í kolefnislosun
og að 20% orkunnar komi frá endur-
nýjanlegum orkugjöfum. Ísland
hefur alla burði til að verða leið-
andi í þessu starfi og er auk þess
eitt örfárra Evrópuríkja sem státa
af víðfeðmri, ósnortinni náttúru.
Byggðastefna Evrópusambandsins
er um margt nútímaleg og ólík því
sem við þekkjum. Hún er hugsuð
heildrænt, jafnt fyrir strjálbýli sem
borgir, hún er ekki hugsuð á þeim
núningsnótum að þéttbýli og dreif-
býli séu keppinautar. Rúmlega þriðjungur fjárlaga
Evrópusambandsins fer til byggðamála, til að jafna
kjör íbúa álfunnar. Höfuðmarkmið byggðastefnunnar
er samkeppnishæfni, atvinnusköpun og samstarf
svæða. Það er auðvelt að vera vitur eftir á en gott
hefði verið að Íslendingar hefðu tamið sér góð vinnu-
brögð fyrr, nú þegar sveitarfélögin á höfuðborgar-
svæðinu hafa farið fram úr sér í nýbyggingum svo
um munar. Samstarf sveitarfélaga er hér hinn mikli
galdur og Íslendingar geta lært heilmikið í öguðum
vinnubrögðum af öðrum Evrópuþjóðum.
Endurheimtum fullveldið
Íslendingar hafa haft mikinn ávinning af alþjóðasam-
starfi í gegnum tíðina með margvíslegu samstarfi á
ótal sviðum. Við þurfum á alþjóðlegu samstarfi að
halda, hér eftir sem hingað til, og það sem meira er um
vert – við höfum heilmikið fram að færa á alþjóðavett-
vangi. Enginn er eyland og rödd Íslands í alþjóðasam-
félaginu verður að heyrast. Við erum þjóð meðal þjóða
og tökum okkur alvarleg sem slík. Evrópusambandið
er ekki fullkomið, ekki frekar en Sameinuðu þjóðirnar,
Alþingi Íslendinga eða Norðurlandaráð. En til þess að
hafa áhrif á þróun mála í Evrópusambandinu, sem nú
þegar hefur mikil áhrif á nær alla þætti íslensks sam-
félags, verðum við að bera höfuðið hátt og taka þátt.
Við erum nú þegar aðilar að samningnum um hið Evr-
ópska efnahagssvæði og tökum því upp fjölda tilskip-
ana Evrópusambandsins í íslensk lög. En við höfum
engin áhrif á gerð tilskipananna innan Evrópusam-
bandsins því við stöndum fyrir utan. Við höfum því
afsalað okkur fullveldi á ýmsum sviðum en með aðild
að Evrópusambandinu værum við að endurheimta full-
veldið. Við höfnum því að Ísland standi áfram á hliðar-
línunni. Spilum heldur sóknarleik og verum virkir
þátttakendur í bandalagi sem var stofnað af Evrópu-
þjóðum með frið, menningu og lífsgæði borgaranna að
leiðarljósi. Verum stolt þjóð meðal þjóða.
Oddný er borgarfulltrúi Samfylkingar og Sigríður
alþingismaður.
Hugsjónin um Evrópu
UMRÆÐAN
Hlynur Hallsson skrifar
um myndlist
Það eru mikil verðmæti fólgin í menningunni á
Íslandi, og ekki síst beinar
tekjur þrátt fyrir að öðru
sé stundum haldið fram.
Ferðamenn streyma til
landsins til að njóta tónlistar og
myndlistar, fara á söfn og á tón-
leika, í leikhús og flytja inn gjald-
eyri í miklu magni, þetta eru beinar
tekjur sem verslanir og þjónustu-
fyrirtæki njóta góðs af.
Undirstaðan fyrir öllu þessu er
listamenn. Þegar myndlistar maður
setur upp sýningu fá allir greitt
fyrir sína vinnu nema listamaður-
inn. Prentarinn fær greitt fyrir að
prenta boðskort og sýningarskrá.
Flutningabílstjórinn fær greitt
fyrir að flytja verkin á sýninguna.
Starfsmenn safnsins fá borgað fyrir
að setja sýninguna upp, vakta hana
og veita gestum upplýsingar. Sýn-
ingarstjórinn fær auðvitað greitt
fyrir sína vinnu, einnig fjölmiðla-
fulltrúinn og blaðamennirnir sem
fjalla um sýninguna. Ræstinga-
fólkið fær auðvitað greitt fyrir sína
vinnu (að vísu allt of lítið). Smiðir
og málarar fá greitt fyrir að laga
húsnæðið að þörfum sýningarinnar.
Veitingamenn fá greitt fyrir seldar
veitingar og opnun. Þannig mætti
lengi telja. Svo er það bara spurn-
ing hvort eitthvað selst af verkun-
um og þá fær listamaðurinn hluta
af því ef hann er svo heppinn.
Listamannalaunin eru því kær-
komin. Flestir listamenn sem ég
þekki eru að vinna aðra vinnu
ásamt því að leggja stund
á sína list. Starfslaun gera
þeim kleift að einbeita
sér að listinni í ákveðinn
tíma, 6 eða 12 mánuði, og
örfáir fá jafnvel tveggja
ára starfslaun. Þetta er
ekki styrkur heldur laun
sem eru greidd sem verk-
takagreiðsla og af þeim
þarf að borga skatta og öll
hefðbundin gjöld. Launin fara svo
í framleiðslu á verkum og í allan
þann kostnað sem fylgir því að setja
upp sýningar. Launin fara því beint
út í þjóðfélagið aftur. Skila þarf
skýrslu um hvernig laununum er
varið og hvað listamaðurinn hefur
gert. Umsóknar ferlið er einnig tals-
vert og sem betur fer er skipt um
fólk í úthlutunarnefnd á hverju ári
til að fjölbreytt sjónarmið og viðmið
komist að. Útgjöld ríkisins til lista-
mannalauna eru eitthvert ódýrasta
framlag til atvinnu- og verðmæta-
sköpunar sem veitt eru af opinberu
fé. Hinar skapandi greinar búa til
fjölmörg önnur störf og fækka þar
með atvinnulausum sem dregur úr
bótagreiðslum hins opinbera.
Það er því mikið fagnaðarefni
að loksins skuli vera fjölgað þeim
mánuðum sem eru til úthlutunar
listamannalauna. Listamenn eru
snillingar að vinna í sjálfboða-
vinnu en það gengur auðvitað ekki
endalaust. Þess vegna eru smá laun
kærkomin. Frestur til að sækja um
listamannalaun rennur út 19. októ-
ber á www.listamannalaun.is og
ég hvet alla myndlistarmenn til að
sækja um.
Höfundur er formaður Sambands
íslenskra myndlistarmanna.
Þjóðhagslega hagkvæm
listamannalaun
HLYNUR HALLSSON
ODDNÝ
STURLUDÓTTIR
SIGRÍÐUR INGI-
BJÖRG INGADÓTTIR