Fálkinn - 22.12.1944, Blaðsíða 20

16 JÓLABLAÐ FÁLKANS 1944
NIELS hoffmeyer:
MILJÓNIRNAR
SKAMT frá sjávarbakkanum fyrir
sunnan Nakkehoved-vita stóð
Munkavangur, stór og stæðilegur
bær, ábýiisjörð Niels Hals. Engin
náðu vestur vfir veginn til Gilleleje,
aila leið upp að Hesbergshaugnum,
en sjávannegin upp að kjarrinu ofan
við fjörubrekkuna. Niels Hals, sem
nú var orðinn ekkill, bjó þarna á-
samt börnum sinum tveimur, Maríu
dóttur sinni, sem var um tvítugt,
og Lárusi syni sínum, sem kominn
var að fermingu,
Kringum bæinn var óvenju stór
garður og grjótveggur i kring, úr
mosavöxnum sæbörðum hnullungum
sem víða má sjá á þessum slóðum
og sem benda til, að þetta liafi forð-
uin verið konungsjörð. Dulræn hula
hvíldi yfir bænum, og í sveitinni
gengu margar sögur um Munkavang
og þá, sem þar liöfðu ráðið liúsum
til forna. Þessar sögur snerust eink-
um um langafa Niels Hals. Hann
var sagður hafa flutst að Munka-
vangi frá Svíþjóð með miklar eign-
ir, sem hann hafði komist yfir á
sjóránstímunum eftir aldamótin 1800,
og keypt jörðina. Eftir ríkisgjald-
þrotið í Danmörku árið 1814 dó
hann, og marga furðaði á því að
hann ljet ekki eftir sig annað en
jörðina í góðri ábúð, — en enga
peninga. Munkavangur gekk síðan
að erfðum til sonar og svo til Jens
Hals, sonar hans, sem var faðir
núverandi eiganda. Hann var kom-
inn á efri ár þegar þessi saga gerð-
ist, á heimsstyrjaldarárunum fyrri,
og er sagt að liann liafi liætt miklu
fje í spákaupmennsku, en ])að gerðu
flestir þá. En ekki ljet hann annað
eftir sig en jörðina.
Þessi óljósu peningaæfintýri ætt-
arinnar voru uppspretta sagnanna,
sem gengu manna á milli. f mörg ár
var það liaft fyrir satt, að Andrjes
gamli sjóvíkingur hefði falið fjár-
sjóð, til þess að sonur hans, sem
hann liafði átt i útistöðum við,
skyldi ekki njóta hans. En svo
fannst enginn sjóður og fluttist þá
sagan á Jens, sonarson lians. Og
nú var þetta sama sagt um liann:
að hann hefði fólgið fje í jörðu.
Hann átti líka i brösum við syni
sína, Niels og Sigvarð, sem báðir
voru kvæntir orðnir þegar liann
fjell frá. Á banabeði sínum ánafnaði
liann Nicls jörðina. Varð sár óvild
milli bræðranna útaf þessu, og nokk-
uru síðar fluttist Sigvarður.til Amer-
íku með konu sína og son, sem þá
var sjö eða átta ára að aldri.
Jæja, Niels bjó búi sínu áfram.
Maria dafnaði og varð fríð svo af
bar, hún var ljós yfirlitum, uppá-
hald allra, þó að fátöluð væri hún
og nokkuð hljedræg. En dugnaðar-
forkur var hún, og mikil atkvæða-
manneskja var hún, er hún tók við
bústjórn eftir fráfall móður sinnar,
þó eigi væri hún þá nema átján
ára. Nú varð arfitt í ári hjá bænd-
um, en svo var henni fyrir að
jiakka að allt hjelst í horfi á Munka-
vangi, án liess að voði steðjaði að.
Eins og vita má höfðu margir orð-
ið til þess að biðja lrennar, en enginn
gat gortað að jivi að hafa riðið feit-
um hesti frá bónorðinu. Hún tók
mjög sjaldan þátt í skemmtunum i
sveitinni, dansleikjum eða gleðskap
í Gilleleje. En eitt var lienni yndi,
og liað voru liestar. Hún sat hest
eigi miður en æfðir tamningamenn,
og ef ríða þurfti til fola á Munka-
vangi, var lienni trúað best fyrir
því. Á sunnudögum fór lnin oft ríð-
andi, eitthvað út i buskann, og reið
þá að jafnaði liryssu einni, sem
kölluð var Sigga. Svo langt fram,
sem elstu menn mundu, liafði jafn-
an verið til á bænum liryssa með
því nafni, og hefir sú fyrsta senni-
lega verið látin heita eftir konu
sjóvikir.gsins, sem Sigríður lijet.
Einn sunnudaginn hafði hún far-
ið ríðandi til Gilleleje og var nú á
heimleið. Á miðjum veginum var
ungur maður á ferli og bar hand-
tösku. Hvernig svo sem það atvilc-
aðist liefir Sigga orðið hrædd við
töskuna, enda var hún talsvert við-
brigðin. Ilún hljóp út undan sjer,
en hrasaði jiá á brúnarsteini. María
rann fimlega niður af hrossinu og
lenti í skurðinum. Þegar hún var
staðinn upp, sá hún hvar ungi mað-
urinn stóð á skurðbakkanum og
brosti til hennar.
— Þetta gekk vel, sem betur fór,
sagði hann.
Maria reyndi í lengstu lög að
segja ekki neitt. Maðurinn átti enga
sök á því sein orðið var, en lienni
fannst þetta eiginlega talsvert niðr-
andi fyrir sig, þvi að lnin hafði
aldrei dottið af liestbaki áður. —
Þetta hlaut að stafa af því að hún
var ekki í reiðfötunum sinum í dag.
— Þjer meidduð yður ekki neitt?
heyrði hún liann segja.
Nei, — liún meiddi sig ekki.
— Annars er þetta Ijómandi fall-
egt liross, sagði hann.
— Já, það er hryssa, sem við
eigum. Hún heitir Sigga.
Hún liðkaðist um málbeinið jiegar
samtalið tók þessa stefnu.
— Og hún mun eiga heima i
Gilleleje, geri jeg ráð fyrir?
— Nei, sagði hún — hún á alls
ekki lieima í Gilleleje, lieldur á
Munkavangi.
— Á Munkavangi? Pilturinn snar-
aði handtöskunni frá sjer á veginn.
— Á Munkavangi — ? Það var skrit-
ið!
— Hversvegna er það skritið?
spurði hún.
— Af þvi að jeg er einmitt á leið-
inni jiangað.
— Eruð þjer kanske í einhverj-
um kaupskaparerindum? spurði hún.
— Nei, erindið er viðvikjandi
fjölskyldu minni. Segið þjer mjer,
sagði hann og starði framan í hana,
— þjer eruð kanske hún María?
Hún einblíndi á hann og' gat eigu
svarað í bili.
— Jeg skal segja Maríu nokkuð.
Jeg heiti Anton Hals. Og jeg er að
koma frá Ameriku.
Skömmu síðar löbbuðu þau heim
á leið. Anton teymdi Siggu í annari
liendi en hjelt á koffortinu í hinni.
En þau töluðust lítið við. María
vildi umfram allt forðast að láta
bera á því live hún var forviða og
— hrifin.
— Iljerna er hánn Anlon frá Am-
eríku, sagði hún við föður sinn, er
þau komu inn í stofuna.
Augnaráð Niels varð svo annar-
legt, enn liann gekk fram, rjetti
bróðursyni sinum höndina og spurði
— Hversvegna ertu kominn hing-
að heim, Anton?
Nú varð að ráði, að Anton skvldi
vera á Munkavangi fyrst um sinn.
Hann vann livað sem fyri.' kom og
fjekk matinn. Um krossmessuna þeg-
ar fjósamaðurinn fór úr vistinni,
tók liann við starfi lians. Ilann var
duglegur til allra verka, og ekki
laus við ameríkanska hraðann. En
allt gekk vel. Hann fann að þelta
var ekki stór búskapur á amer'ík-
önsku sljettubúi, heldur aðeins gömul
og notaleg jörð, sem liann mundi
síðan hann var drengur.
FYRSTU lók María þann kostinn
að forðasl liann eins og hún gat.
Hún svaraði 'honum með eins al-
kvæðis orðum, og fór oft út úr
stofunni þegar liau liöfðu setið sam-
an. Hann furðaði sig á henni og
þótti þetta miður, því að liann fann
fljótt, að liann var á.stíanginn af
lienni.
Eitt kvöldið vildi svo til að þau
stóðu niðri i fjörukampinum og
voru að horfa á sólina, sem var að
sökkva í sæ, eldrauð og töfrandi.
— Hversvegna eigum við ekki
sainleið, María? sagði hann allt i
einu, —■ liversvegna ekki. . . . get-
urðu sagt mjer það?
Hún svaraði ekki en fór að nreyfa
sig út á engið, heimleiðis.
— Jeg hefi elskað þig lengi, heyrði
liún hann segja. Hún svaraði ekki
enn, og það var ekki fyrr en jiau
stóðu við garðhliðið að hún sagði:
— Pabbi liefir sagt mjer, að það
sjé illt blóð milli sín og föður þíns.
Annað skifti, síðdegis einn sunnu-
dag, þegar Niels var staddur í Hels-
ingjaeyri, og þau sátu ein í stofunni,
sagði liann: — Ef það er illt blóð
milli föður þíns og míns, þá veit
jeg hversvegna svo er. Það er vegna
þess að liann faðir pinn fjekk jörð-
ina. En faðir minn fjekk einhver
skjöl hjá áfa okkar, síðasta daginn
sem hann lifði, og það var lians
hlutur. Og ef til vill alls ekki litill.
Um stund horfði María á Anton,
svo að lítið bar á.... Hvaða skjöl
skyldi það hafa verið? hugsaði liún.
í annað skifti sagði hún, eins og af
tilviljun: — Jeg met skjöl einskis,
heldur aðeins það, sem maður getur
tekið og þreifað á. Og við getum
ekki þreifað á mörgu, nú á tímum.
— Heyrðu nú, María, sagði hann
og liló við lienni, — ef jeg segði
þjer að jeg ætti ofurlítinn brjefsneDÍl,
sem væri miljóna króna virði, hvað
mundir þú þá segja?
— Að þú værir að henda gaman
að mjer, svaraði lnin og stóð upp.
Og út við dyrnar leit hún við og
sagði: — Það er ekki með þessu
móti, sem þú getur sigia'ci mig, ef
jiað á annað borð er tilgangurinn.
Nú leið og beið. Maria tók el'lir
að Anton bjó yfir einhverju. Stund-
um Iogaði Ijós hjá honiim á nótt-
inni. Og einn dag kom lnin honum
að óvörum úti í garði, þar sem hann
var með málband. Þegar hún spurði
hvað liann væri að gera, svaraði
hann, að liann væri að liugsa um
að breyta grasteignum í garðinum.
Niels, sem í fyrstu var heldur fár
við Anlon, varð alúðlegri þegar frá
leið, ef á annað borð var liægt að
tala um alúð lijá þessuni harðlynda
og einþykka manni. Niels var vamm-
laus maður, að undanleknu því, að
liann var um of hneigður til fjár-
liættuspila, en sagt var um liann að
hann græddi alltaf. Svo að ekki
sóaði liann fje í spilum. Og svo fór
að þeir spiluðu stundum „66“ á
kvöldin, hann og Anton. En í þeim
skiftum virtist Anton hafa betur.
TV/TáRÍA og Anton fóru einn dag-
inn inn á Helsingjaeyri með
kartöfluhlass handa skipstjóra, sem
þar lá. Þegar þau höfðu skilað al'