Fálkinn - 22.12.1944, Blaðsíða 26

22 JÖLABLAi) FÁLKANS 1944
MARIE HAMSUN:
SMÆLINGI
TT" ENNARINN gat úr flokki talað
■*•*• Hendurnar á honum voru hvit-
ar og óhnýttar. Þær höfðu víst aldr-
ei tekið á neinu þyngra en penna-
skafti. Frúin gekk með hvitan hlúndu-
kraga, jafnvel hversdagslega, og
hafði ekki öðru að sinna en að laga
hárliðina á enninu á sjer. Og börn-
in þeirra tvö, lítil telpa og önnur
stærri, fengu appelsínu eða epli á
hverjum degi, eða svo var sagt. Já,-
kennarinn gat úr flokki lalað, liugs-
aði Martina á Bjölluási með sjer.
Hvað hafði hann nú aftur sagl
í dag? Jú, en það væri engin sæla
fólgin í að vera ríkur. Fyrsta kastið
þœtti manni kanske ógn gaman að
eiga mikla peninga, en þegar skamt
væri um liðið, þá væri það ekki til á
guðs grænni jörð, sem maður vildi
óska sjer, og maður gleddist veru-
lega af að eignast.
Iiinsvegar, sagði hann, hugsið
ykkur þá, sem varla hal'a málungi
matar, hugsið ykkur, hve lítið þarf
til að gera þá frá sjer numda af
gleði. Margt erfiðisfólk i heiminum
hefði verið fátækt, að sá sælasti af
þeim öllum hefði átt heima i t'unnu,
og ekki átt önnur föt en einskonar
magabelti, liafði kennarinn sagt.
Það var á heimleiðinni úr skól-
anum, sein Martína gaf sjer tíma til
að hugleiða þessa speki. Hún átti
langt heim. Fyrsta spölinn af leið-
inni voru þau mörg, sem áttu sam-
leið, og piltarnir gengu i einum hóp
og stúlkurnar í öðrum. En við livert
hús, sem þau fóru fram hjá, fækk-
aði í hópnum, og loks var Martina
litla orðin ein eftir. Enda var þá
ekki eftir nema brekkan upp á ás-
inn. Stundum varð liún þreytt i
hrekkunni. Þá kastaði hún mæðinni
um.stund og hugsaði um það, sem
markverðast hafði gerst i skólanum
þann daginn.
Auðvitað gat margt verið satt i
því, sem kennarinn hafði sagt, og
það fanst þeim liinum í skólaniun
vist líka, því að ekkert þeirra vissi
hvað fátækt var. Þau höfðu með
sjer nesti í skólann, ost og smjer og
mjólkurflösku; og sum höfðu vöfl-
ur. — Þar sáust líka kjólar, sem
ekki voru gerðir upp úr gömlu, og
ekkert þeirra gekk í jöskuðum skóm
sem þau iiöfðu erft eftir gamlar
frænkur.
•— Hvaða miðdegismat eigum við
að fá í dag? spurði ein telpan
stundum aðra.
— Æ, ætli það sje ekki ket-
kássa ......
Og þá kendi Martínu stundum til
í hotinu undir þindinni, því að
þar hefði sjálfsagt verið rúm fyrir
mikið af ketkássu.
Enginn spurði hana uokkurntima
um þessháttar. Jú, einu sinni liafði
Eva spurt: — Hvað færð þú að
borða þegar þú kemur heim, Marl-
ína?
— Steik! hafði Martína svarað,
lieldur stutt.
Ó, Martínu sárlangaði til að reyna,
j)ó ekki væri nema stutta slund,
hvernig það væri að geta kevpt
allt sem mann langaði í. Ætli það
væri eins skaðlegt sál og líkama,
eins og kennarinn sagði? Hún átti
bágt með að trúa því. Og hún stóð
lengi í sömu sporum og braut heil-
ann um, hvað liún mundi gera ef
hún væri prinsessa. Þá skyldi öll-
um á Bjölluási líða vel. Pabbi og
mamma skyldu fá hestu jörðina i
sveitinni, og öll skyldu þau fá úr-
vals mat. En þegar lnin mintist
matarins hvarf lnin allt i einu til
veruleikans. IJún fann að hún var
skelfing svöng, og flýtti sjer heim.
A/TARTINA var tólf ára og elst af
-‘■^■*- átta systkimun. Hún var litil
eftir aldri, föl og svarthærð, með
tvær rytjulegar fljettur. Engin hinna
telpnanna í skólanum var svart-
hærð eða gekk með fljettur. Þær
voru allar Ijóshærðar og stuttklipt-
ar. En Martína var yfirleitt með
öðru sniði en aðrir. Ein af telpun-
um sagði, að liún gengi i svörtum
gluggatjöldum .... Kanske var það
satt, en sumir sögðu, að faðir henn-
ar liefði verið tatari, en hvað sem
því leið var móðir hennar ættuð frá
einu kotbýlinu í sveitinni.
Einu sinni, þegar Martína hafði
fengið hestu einkunnina í siðferði,
kom kennarinn til liennar og sagði,
að hún fengi eflaust of lítið af fjör-
efnum i matnum, þvi að hún væri
svo vesalleg að sjá. —- Þú ættir að
vera feit og rjóð i kinnum, Martína
litla, sagði hann.
Martína svaraði ekki. Hann var
kennari, en engum var heimilt að
skifta sjer af hversvegna þau settu
eklci fjörefni í kartöflurnar og vatns-
grautinn, lieima hjá þeim á Bjöllu-
ási. Best að láta hann halda, að
þau ættu kynstur af bæði sykri og
kanel og fjörefnum heima, en að
þau liefðu ekki komist til þess upp
á síðkastið að gefa henni það.
Annars var kennarinn einstak-
lega góður, hann gaf henni undii'-
eins aþpelsínu. Og hann gætti þess
vel, að engir aðrir skyldu sjá það.
En hún borðaði liana ekki. Hún
faldi liana í töskunni og fór með
hana heim. Það var nú fyrst og
fremst Gunniar. Hann var hálfs
þriðja árs og hafði aldrei sjeð
appelsinu. Þegar hún kom heim úr
skólanum var hann vanur að koma
á móti henni — í dag hafði liann
beðið lengi og tók nú báðum hönd-
um fagnandi um hnjeð á henni.
Ekkei’t af fötunum, sem hann var
í, hafði verið gert lianda honum.
Hann var reifaður í tuskur, sem
fyrir hendi voru á heimilinu. Hann
var ósköp kátur og ljettur í lund,
og' þegar hann yrði svo stór að
hann gæti farið í skóla, mundu ein-
hver ráð verða með það, því að
mamma átti ættingja niðri í sveil-
inni. Og þeir voru ekki þannig,
þeir ættingjar, að þeir gauðslitu
fötunum sínum.
Og hvað mundi Túlla segja við
appelsínunni? Hún skreið lengstum
á gólfinu og var .svört í framan, en
liún var með sex perluhvítar tenn-
ur, sem skein á þegar lnin hló. Ann-
ars var Túlla best til fara af allri
fjölskyldunni, því að sjálfur saúma-
klúbburinn niðri í sveitinni liafði
sjeð henni fyrir fötum, frá innst
til utast.
Þegar Martina sýndi iitlu börnun-
um appelsínuna komst alt í npp-
nám. Gunnari var fjarri að trúa, að
hægt væri að eta þessa gulu kiilu;
hann mun hafa lialdið að þetla væri
bolti, sem maður ætti að leika sjer
að. Þegar Martína hafði skrælt
appelsínuna, gleymdi hann alveg
að loka munninum. Hann japlaði af
eintómri undrun.
Þarna varð biti lianda öllum syst-
kinunum sjö. En, hugsaði Martína,
— hefði liún verið prinsessa þá
hefði hún getað gefið þeim heila
appelsinu hverju.
PP á síðkastið var eitthvað
nýtt og spennandi komið inn i
hugarlieim Martínu: hún var farin
að liggja þegjandi í rúminu á kvöld-
in og lilusta á samtal pabba og
mömmu. Þetta var eflaust rangt, já,
ef til vill synd, að láta eins og
maður svæfi þegar maður var glað-
vakandi. Það hafði verið fyrir ein-
bera tllviljun að hún hafði legið
vakandi eitt kvöldið, eftir að pabbi
og mamma voru enn á fótum. Og þá
hafði henni skilist svo margt, sem
hún hafði ekki slcilið fyrr. Síðai^
hafði hún reynt að lialda sjer vak-
andi á kvöldin, meðan hún heyrði
lágar og mæddar raddir foreldranna
framan úr eldhúsinu. Þau töluðu
um skuldir og atvinnuleysi, um þessi
og þessi úrræði, sem samt sem áð-
ur voru engin úrræði.
— Við neyðumst til að sclja kúna,
sagði pabbi eitt kvöldið. Hún á að
bera rjett fyrir jólin, svo að við
fáum gott verð fyrir hana.
Martina fjekk ákafan lijartslátt;
það lá við að hún kæmi upp um
sig. Farga lienni Jólarós! Þau áttu
ekki nema hana, og svo vetrunginn
frá i fyrra. Það var nú alt búið á
Bjölluási. Mamma sagði: — Þjer er
ekki alvara. Við liöfum liaft síróps-
vatn i grautinn siðustu þrjár vik-
urnar. Það vær hörmung fyrir börn-