Fálkinn - 16.12.1949, Blaðsíða 14

10 w M 3WP W 3WF ’S.OP W »S.4P 3MF 3MF ’S.OP 3£>4P « 5-4F M M 3WF M 5- JÓLABLAÐ FÁLKANS 1949
og hafa verið það um langt skeið,
þótt refurinn hafi nú tekið spón
úr aski eyjaskeggja. Æðarvarp og
kofutekja hafa minnkað stórum
vegna hans.
1 hánorðri frá Helgafelli er
Stykkishólmur, blómlegt sjávar-
þorp, sem er verslunarmiðstöð við
Breiðafjörð sunnanverðan. Miðja
vegu milli Helgafells og Stykkis-
hólms gengur langur og mjór vog-
ur inn í nesið. Nefnist hann Nes-
vogur, en er þó einnig kallaður
Mjóifjörður. Margar kynlegar
sögur eru tengdar við þann vog.
Sunnan við Nesvog, í norðaustur
frá Helgafelli, eru Þingvellir, hinn
fornfrægi sögustaður, þar sem
eitt merkasta þing á Islandi, Þórs-
nesþing, átti samastað, eftir að
það var flutt af Jónsnesinu, sem
gengur vestur úr Þórsnesi, norð-
an Hofsstaðavogs. Á þvi nesi eru
Hofsstaðir, landnámsjörðin á
Þórsnesi. 1 vesturátt frá Helga-
SéÖ heim aö Helgafelli. Ljósm.: Þorsteinn Jósepsson

3
%
%
\
%
Ta
HVERT MANNSBARN
á lslandi hefir heyrt getiö um
Hélgaféll i Þórsnesþingi, og ber
þar einkum tvennt til. Nöfnin
Hélgafell og Guörún ösvífurs-
dóttir, eru svo órjúfanlega tengd
saman og óskirnar þrjár, sem eiga
aö rœtast, ef þær eru bornar fram
eftir venjubundnum reglum viö
fyrstu göngu á Helgafell, seiöa hug
állra. Allir ala þá ósk í brjósti, aö
þeim auönist aö koma aö Hélga-
felli einhvern tíma á ævinni og
bera fram löngu mótaöar óskir
sínar, sem varöveittar eru innst
í hugarfylgsnum hvers og eins. —
1 sögu Helgafells ber þó ýmis
kenniheiti liátt önnur en Guörúnu
Ösvífursdóttur og helgivenjuna viö
göngu á felliö. Þorsteinn þorska-
bítur, Snorri goöi og Helgafells-
klaustur meö ábótum sínum varöa
þar veg fram eftir öldum, og nú
er svo komiö, aö saga Helgafells
er vafin slikum Ijóma í hug hvers
Islendings, aö vart mun hvíla meiri
og almennari hélgi á öörum staö
á Islandi. — Nú, á tímum visinda
og deilna, eru menn þó aö jafn-
aöi varaöir við, aö láta trú á ýrn-
iss konar fyrirbrigöi og stefnur
villa sér sýn, svo aö sannleikur-
inn hverfi í þoku. En meö fullri
viröingu fyrir þeirri meginreglu,
aö trúnni megi ekki hasla of víö-
an völl, heldur veröi vísindin aö
sitja í fyrirrúmi, þá er óhætt aö
fullyröa, aö vísindin hafa á sum-
um sviöum illu heilli hlaupiö trúna
af sér og sáö siöferöislegri upplausn
í kjöljar sitt. Og spurning er, hvort
hin hraöa vísindaþróun hér á landi
hafi ékki sáö illgresi meöal góö-
gresisins — meö öörum oröum,
oröiö um of á kostnað trúar og
siögœöishugmynda. -— Islendingar
þurfa aö sameinast í trúnni á
fleira, ef sundurþykkjan á aö
hverfa. Viö eigum of fá einingar-
tákn. Trúin á Hélgaféll er örlítill
vísir' aö slíku einingartákni, en
samt einn hinn stærsti. Og sam-
nefnari þessara vísa er trúin á
landiö — ékki þjóöarrembingur,
heldur trúin á hiö góöa í sögu
landsins og menningu. —
En hvernig hefir trúin á Helga-
féll oröiö til?
Helgafeíl í Þórsnesþingi
Svipast um af Helgafelli
Norðan úr Snæfellsnesi austan-
verðu gengur nes allmikið, er
Þórsnes heitir, og takmarkast það
að sunnanverðu af Hofsstaðavogi
og Sauravogi (Vigrafirði), sem
næstum því „sníða“ nesið frá
landi.
Þórsnesið er þéttsett kletta-
borgum, en gróðurvinjar eru á
milli, þótt flóasund séu víða. —
Fell eitt er á miðju nesinu, og
heitir Helgafell. Það er 73 metra
hátt blágrýtisfjall, þverhnýpt að
norðan, en aflíðandi brekka er
til suðvesturs, þar sem bærinn
stendur. Suðvestan við bæinn er
vatn, sem eykur á prýði bæjar-
stæðisins, sem þykir eitt hið feg-
ursta og vinalegasta á landi hér.
Þótt Helgafell sé ekki hátt og
rismikið, sópar samt að því, og af
kolli þess er útsýni hið besta, enda
einkenna náttúrufegurð og fjöl-
breytt landslag umhverfið. Fjalla-
sýn er einkar fögur. 1 suðri blas-
ir Snæfellsnessfjallgarðurinn við,
í norðvestri Klofningurinn og í
norðri sést til fjallanna á suður-
kjálka Vestfjarða, Barðaströnd-
inni, þótt hávaxin séu þau ekki,
Um fjöll þessi mætti fjölyrða hér,
en það mun látið nægja að drepa
lauslega á örfá þeirra. í hásuðri
er Drápuhlíðarfjall, sem flestir
kannast við vegna gullkornóttra
steina, sem þar hafa fundist marg-
ir. Hinn ljósi litur fjallsins sting-
ur mjög í stúf við f jöllin í kring og
seiðir til sín augu ferðamannsins.
Nokkru vestar sést upp í Kerl-
ingarskarð, en um það liggur
þjóðvegurinn að sunnan og kem-
ur niður milli Kerlingarfjalls og
Rauðukúlu. 1 Kerlingarfjalli er
steindrangurinn, sem „Kerling“
er kölluð og fjallið og skarðið
draga nöfn af. Sagan hermir, að
kerlingin hafi kastað steini þeim
hinum mikla, sem getur að líta
í klettaskoru í Hvítabjarnarey,
skammt undan Þórsnesi. Steinn-
inn stingur mjög í stúf við um-
hverfið og virðist alls ekki eiga
heima í eynni. 1 suðaustri frá
Helgafelli, austan Álftafjarðar, er
Eyrarfjall, stórt fjall um sig og
allhátt, en til vesturs getur að líta
Bjarnarhafnarfjall og Eyrarfjall.
Þótt fagurt sé að líta í suður
til fjallanna, þá er útsýnið norð-
ur og austur til eyjanna á Breiða-
firði ekki síður fagurt. Höskulds-
ey, verstöðin gamla, er útvörður
í vestri, því að Selsker sést ekki.
Innar á firðinum eru Vaðstakksey
og Elliðaey, sem seiðir augað til
sin með vitanum. Skammt undan
landi, austan við Þórsnesið, eru
Hvítabjarnarey, Skoreyjar, Fagur
ey, Seley, Skákarey og fleiri, og
lengra til austurs Gvendareyjar,
Brokey, öxney og margt annarra
smárra og stórra eyja. Norðan við
skipaleið inn á Hvammsf jörð blas-
ir mikill eyjaklasi við. Hæst ber
Klakkeyjar, og er nyrðri „klakk-
urinn“ svipaður að hæð og Helga-
fell (71 metri). Helstar þessara
eyja eru Hrappsey, sem allir
kannast við vegna prentsmiðjunn-
ar, sem þar var, og ýmissa merkra
ábúenda, Bíldsey, Fagurey, Purk-
ey, Arney, Langeyjar og Skáley.
Margar þessara eyja eru byggðar
felli, alllangt þó, eru tveir merkir
sögustaðir, Berserkjahraun, sem
dregur nafn af berserkjum Víga-
Styrs, og Bjarnarhöfn, þar sem
Björn austræni, bróðir Auðar
djúpúðgu, tók sér bólfestu á land-
námsöld. Fleira er þarna merkra
Sögustaða frá landnáms- og sögu-
öld, en rúms vegna og samhengis
verður hér látið staðar numið.
Snemma
festu menn átrúnað á fellið
Þórólfur Mostrarskegg nam
land á Þórsnesi, eftir tilvísan önd-
vegissúlna sinna og sat hann að
Hofsstöðum. Fékk hann frá önd-
verðu átrúnað mikinn á Helga-
felli og segir þannig frá því i
Eyrbyggju:
„Þórólfr kallaði Þórsnes milli
Vigrafjarðar og Hofsvágs. 1 því
nesi stendur fjall eitt. Á því fjalli
hafði Þórólfr svá mikinn átrúnað,
at þangat skyldi enginn maðr ó-
þveginn líta, ok engu skyldi tor-
tíma í fjallinu, hvárki fé né mönn-
um, nema sjálft gengi í brott. Þat.
kallaði hann Helgafell ok trúði,
at hann mundi þangat fara, þá
er hann dæi, og allir á nesinu
hans frændr.“
Hér kemur fram sú trú, sem
algeng var meðal forfeðra vorra,
að framliðnir menn byggju í
björgum. Sú var t. d. trú Hvamm-
verja, að þeir dæju í Krosshóla-
borg. Kráku-Hreiðar kaus sér
Mælifell og Svanur á Svanshóli
sást ganga í Kaldbakshorn.
Þorsteinn þorskabitur, sonur