Fálkinn - 05.04.1961, Blaðsíða 9

oft á sjálfan sig og kjör sín, t. d. í Bert-
rams rímum og Ferakuts rímum.
Volað hefur mig venja og synd,
varla er um að hælast,
herfilegri hlaut ég mynd
en hrædýr, sem menn fælast,
kveður hann. En hvar sem Guðmundur
drepur á örlög sín, er hann æðrulaus og
ber sig hraustlega:
Gott sé þeim með geðið kátt,
sem glaður sést í hverjum stað,
þó drottinn leggi á mótgangsmátt,
maður er sá sem umber það.
Guðmundur naut sakir gáfna sinna og
kveðskapar álits og virðíngar margra
samtíðarmanna sinna, og rímur hans og
kvæði urðu snemma vinsæl og fóru um
land allt í afskriftum.
Sagnir herma að árið 1701 hafi Jón
biskup Vídalín komið við á Stapanum
á yfirreið um Vesturland; hafi hann
lángað til að „sjá Stapakrypplínginn“.
Er þeir Guðmundur tóku tal saman slóst
fljótlega í kappræðu með þeim, og hljóp
biskup bálreiður út eftir ádrepur Guð-
mundar. Gekk hann þó inn til hans á
ný, er honum rann reiðin, og samdi
þeim þá betur. Gaf biskup Guðmundi
penínga að skilnaði og kastaði fram
þessari stöku:
Heiðarlegur hjörvagrér
hlaðinn mennt og sóma;
yfir hann ég ekkert ber
utan hempu tóma.
í sögnum er að Friðrik konúngur IV.
hafi haft spurnir af Guðmundi og haft
hug á að ala önn fyrir honum sem kon-
úngsgersemi, en Guðmundi verið þvert
um geð að fara af landi burt. Hafi hann
er mál þessi stóðu yfir, kveðið sig í hel,
og er það í samræmi við þá trú almenn-
íngs, að Guðmundur væri kraftaskáld.
Árið 1705 fór Guðmundur til lítillar
dvalar til kunníngjakonu /sinnar áð
Mávahlíð, er Halldóra hét, þeirra erinda
að ræða við hana um sálm er hann orti
um mann hennar látinn. Er hann kom
úr þeirri för var honum brugðið. Segir
svo í æviágripinu:
„. ... kvartaði hann um veikleika,
svo varla fylgdi fötum þar eftir í viku.
Á sunnudagsmorgun settist hann upp Og
ætlaði að lesa húslestur sem hann var
vanur, og sagði hann þá sér ætlaði aið
verða illt og hallaði sér á bakið að kodd-
anum og sofnaði um nónbil sama dag
sætt og sáluhjálplega. Var þetta á góu
24. martii anno sautján hundruð og
fimm .... Átti hann þá nóg eftir til
begrafelsiskostnaðar og hvíldar í Búða-
kirkjugarði.“
★
Því er svo farið um Guðmund Berg-
þórsson eins og fleiri merka menn áð
þær heimildir sem flest hafa um hann
að segja eru þjóðtrúarlegs eðlis. Það
þarf að vísu eingu að spilla, enda bregða
sagnir þessar upp skýrri mynd af mann-
inum einsog alþýða hugsaði sér hann
forðum. Hér verður nú drepið á nokkr-
ar munnmælasögur um Guðmund.
Guðmundur var sagður framsýnn og
forspár auk þess að hann var bendláð-
ur við ákvæðaskáldskap. Því er hins-
vegar við brugðið, hve vandaður Guð-
mundur var til orðs og æðis, og aldrei
beitti hann gáfu sinni til ills nema hann
ætti sín í að hefna. — Ein saga brýtur
þetta þó, enda er þar verið að klekkja á
danskinum. Hún er á þessa leið:
íslenzkur kaupmaður og danskur
kaupmaður veðjuðu um það 100 dölum,
hvor gæti komið með betra skáld. Hélt
Daninn með dönskum skáldum, en hinn
hélt Íslendíngum fram af kappi. Guð-
mundur var hjá íslenzka kaupmannin-
um, og hugðist kaupmaður bera hamr
fyrir sig í veðmálinu. Guðmundur bað
hann láta sig vita þegar sæist til skips-
ins, er danska skáldið átti að koma méð.
Er skipið kom í ljós, var Guðmundur
færður til sjávar. Var skotið báti úr
skipinu, en áður en hann náði landi,
hafði Guðmundur kveðið þrjár vísur,
og brá þá svo við að danska skáldið hné
niður örent í bátnum. Honum var róið
til skips aftur, en þeir kaupmenn hittust
síðar og fékk hinn íslenzki veðféð greitt.
Frh. á bls. 28
FALKINN 9