Fálkinn - 03.05.1965, Page 32

• Jón Gíslason
Pramh. af bls 19
um of taum Hólmgarðsmæðgna
og Fuhrmanns amtmanns. Enn-
í. emur er sennilegt, að Hákon
hafi viljað halda sig við arf-
teknar réttarvenjur og forna
málsmeðferð og hafi viljað
dæma í málinu eftir lögum
landsins, en ekki norskum lög-
um. En þegar hann kom ekki
fram ætlun sinni né neinu sam-
komulagi við síra Þorleif, þá
yfirgaf hann dóminn.
Þegar Hákon sýslumaður var
hættur dómsstörfum, var auð
vitað eðlilegast að beðið yrði

SKARTGRIPIR
trúlofunarhrlngar
HVERFISGÖTU 16
SÍMI 2-1355
eftir því, að konungur skipaði
að nýju mann í umboðsdóm-
inn. En valdsmenn á þessum
tímum og oft bæði fyrr og síð-
ar létu sér ekki allt fyrir
brjósti brenna. Svo varð einnig
í þessu máli. Fuhrmann amt-
maður lét síra Þorleif dæma
einan í málinu og sendi dóm
hans ásamt málskjölum til
Kaupmannahafnar. Jafnframt
ritaði hann stjórnarvöldunum
þar og bar Hákoni sýslumanni
afarilla söguna, og greinir að
hann og síra Þorleifur hafi lítt
sinnt rannsókn málsins og
dómsstörfum, sakir drykkju-
skapar og slórað og stundað
slark, meðan þeir áttu að vinna
störf sín, er þeir voru skip-
aðir tiL
Athyglisverðast í dómi sira
Þorleifs er, hvað hann dæmir
Pál Kinch hart og er auðséð,
að framburður hans er mestur
þyrnir í augum Fuhrmanns.
Hann dæmir Kinch frá lífi og
eignum. Þetta varð til þess, að
Kinch stefndi þeím Fuhrmann
og síra Þorleifi, sem síðar verð-
ur sagt.
Þegar málsskjölin og dóm-
ur síra Þorleifs Arasonar kom
til Kaupmannahafnar árið 1726,
þótti allt heldur ófullkomið og
lítt nægjandi, og var gefið í
skyn, að framkoma síra Þor-
leifs og málsmeðferð hefði bein-
línis hindrað réttan framgang
málsins, þar sem hann aug-
ljóslega dró svo mjög taum
Hólmsmæðgna. Var því skipað
að taka málið upp á ný, og
skipaður maður í umboðsdóm-
inn.
Óvildarmenn Fuhrmanns amt
manns í Kaupmannahöfn sáu
sér nú leik á borði, og fengu
Jón biskup Árnason skipaðan
í umboðsdóminn, því nokkuð
hafði skorizt í odda milli þeirra
og þeir orðnir harðvítugir and-
stæðingar. En þeim brást boga-
listin í þessu. Þó Jón biskup
væri harðlyndur og ákveðinn
maður, var hann réttsýnn
og sanngjarn, þegar á átti
að herða. Umboðsdómurinn
dæmdi Fuhrmann sýknan og
grunlaust um að hann hefði
gefið, látið gefa eða vitað til,
að Schwartzkopf hefði nokkuð
banvænt verið gefið fyrir and-
látið, þrátt fyrir það, að vitnis-
burðir sumra virtust ófagrir í
garð Katrínar Hólms. Þessi
dómur var staðfestur af hæsta-
rétti. Þess skal getið, að ekk-
ert vitnanna í Kópavogi hreyfði
nokkurri grunsemd í garð
Fuhrmanns amtmanns í mál-
inu, en eflaust þótti mörgum
nóg um, hve hann lagði sig í
framkróka til varnar Hólms-
mæðgum.
En Fuhrmann amtmaður var
ekki laus við Schwartzkopfs-
mál, þó aðalmálinu lyki svo.
Árið 1727 kom til landsins Páll
Kinch, er þá var orðinn kaup-
maður á Vestfjörðum. Hafði
hann meðferðis hæstaréttar-
stefnu á hendur Fuhrmann
og síra Þorleifi Arasyni fyrir
HANDBÓK 1965
HUSBYGGJENDA
Vfir 200 síðna bók í stóru broti. Sniðin fyrir húsbyggj-
endur og þá sem vinna að húsbyggingum.
Skrifuð af sérfróðum mönnum um húsagerð. Kynning
á byggingarefnum og skrá yfir seljendur vöru og þjón-
ustu fyrir byggingariðnaðinn
Seld í bókabúðum og gegn póstkröfu. — Verð kr. 198,50
(söluskattur innifalinn).
HANDBÆKUR H.F.
Póstbox 268 —Reykjavík.
TRÚLOFUNAR
ULRICH FALKNER GULLSM
LÆKJARGÖTU 2 2. HÆÐ
dóm þann, er prófastur hafið
dæmt hann. Síra Þorleifur var
þá látinn. Hann drukknaði í
Markarfljóti í ársbyrjun 1727.
Varð þá amtmaður að fara
utan, bæði sjálfs sín vegna og
erfingja síra Þorleifs. Beið
hann fullkominn ósigur í þessu
máli, og var dæmdur til að láta
úti við Pál Kinch 300 ríkis-
dali, auk annarra bóta.
12.
Erfitt er að ráða hið sanna
í þessu máli, hvað raunveru-
lega varð Schwartzkopf að
aldurtila. Sjáanlegt er, að sam-
tíðarmenn hér á landi hafa
álitið, að hún hafi verið myrt,
þó heimildir séu fáorðar um
það, það er annálar. Síðar hef-
ur sú skoðun komið fram, að
hún hafi stytt sér aldur sjálf,
til þess að hefna sín á Bessa-
staðafólki. En sennilegt er, að
hvorug þessara skoðana sé rétt.
Og skal það rökfært nánar.
Mjög er það ósennilegt, að
Schwartzkopf hafi verið byrlað
eitur í mat af Hólmsmæðgum.
Þær voru báðar af lágum stig-
um, ómenntaðar og virðast hafa
verið illa upplýstar, og því lítt
kunnað með slíkt að fara, þó
að þær hafi getað aflað sér
eiturs, sem fremur er ósenni-
legt að þær hafi haft föng til.
En hins vegar, er líklegt, að
Schwartzkopf hafi sjálf álykt-
að, að hún mætti búast við
öllu hinu versta af Katrínu,
enda sýna ummælin um orða-
skiptin á milli þeirra, að Katrín
var hinn versti orðhákur, eins
og títt er um fólk, er lítt hef-
ur umgengizt siðgáfað fólk. Nú
er það víst, að Schwartzkopf
hélt því að vinum sínum, eftir
að hún var orðin veik, að sér
væri byrlað eitur í mat. Tor-
tryggilegt er, að hún sagði þetta
aðeins þeim, er hún vissi fyrir-
fram að hefðu samúð með
32
FALKINN