Fálkinn - 14.02.1966, Blaðsíða 24

Mikil og geigvænleg
áfengisnautn á mikinn þátt
i að rifa niður siðgæði þjóð-
arinnar. Áður fyrr var
drykkja karla oft grói og
ruddaleg, en nú eru konur
og unglingar einnig orðm
áfengisneytendur. Heimilin
eru undirlögð af óreglunni.
Margs konar ósiðsemi fylgir
þessari miklu áfengisnautn,
þótt ekki verði rakin hér.
Flest gróf afbrot eru framin
undir áhrifum áfengis.
Hvað er að segja um villi-
mannlegar útiskemmtanir
unglinga með taumlausri
áfengisnautn? Benda þær á
gott siðferði með þjóðinni?
En öllum er kunnugt, að
þær hafa átt sér stað.
Talið er að fleiri óskilget-
in börn fæðist hér en með
öðrum þjóðum, eða rúmlega
fjórði hluti allra barna í
landinu. Ekki hef ég tölur
um hvernig þetta var fyrir
30 árum, en hygg þó að
hér hafi sigið á ógæfuhlið.
Talar það sínu máli um al-
mennt siðgæði.
Það verður að segja hverja
sögu eins og hún er. Ef ein-
hverjum þykir þetta ljótur
lestur, þá hefur þjóðin sjálf
lagt til söguþráðinn. Það er
þýðingarlaust að blekkja
sjálfan sig með því, að ís-
lenzka þjóðin sé vel á vegi
stödd í siðgæðislegum efn-
um nú á tímum.
En þó að margt sé athuga-
vert á þessu sviði, má þó
benda á annað sem bjartara
er yfir. Mannúð og hjálp-
fýsi virðist hafa farið vax-
andi, og kemur það bezt
fram, þegar einhver hefur
orðið fyrir slysi eða öðru
tjóni, hve margir eru fúsir
að rétta hjálparhönd. Sama
gildir með að hjálpa þeim,
sem skuggamegin hafa orð-
ið í lífinu. Bendir þetta á
kærleiksríkt og gott hjarta-
lag þjóðarinnar.
Guðbrandur Magnússon.
Þér spyrjið hvort siðgæði
á íslandi sé lakara nú en
það var fyrir þrjátíu árum?
Þessu svara ég afdráttar-
laust neitandi!
Á þessu tímabili höfum
við íslendingar eignast nýja
tegund að menningu — borg-
armenningu!
Og í dag þurfum við
Reykvíkingar enga borg að
öfunda! Ekki heldur af sið-
ferði!
í þessu efni hef ég oft
hugsað um staðreyndina, „að
umhverfið skapar manninn",
og undrast hversu skamman
tíma það tekur!
Við sveitafólkið erum orð-
ið að fyrirmyndar borgarbú-
um — Reykjavík þolir að
horfa framan í hvaða borg
sem er, lika siðferðilega!
Séra Gunnar Árnason.
Það skal óðara sagt, að
útilokað er að gefa ákveðið
svar við höfuðspurningunni,
né á þann veg að það væri
almennt tekið gilt.
Stafar það m. a. af því að
engin algild útlistun er til
á orðinu siðgæði, enda uppi
ýmsar siðgæðisstefnur, bæði
hér á landi og um heim
allan.
Mér hefur nýlega borist
norsk bók: Mennesket i sam-
funnet (Maðurinn og sam-
félagið) 1 b. Höfundurinn,
Tor Aukrust leitast þar við
að grafast fyrir um grunn
siðgæðiskröfunnar, er hann
heldur fram að sé í eðli
sínu alfeðm og algjör (abso-
lut). Síðan ræðir hann hlut-
verk kirkjunnar í siðgæðis-
málum og gerir beinan og
óbeinan samanburð á krist-
inni siðfræði og húmaníst-
iskri — og marxístiskri sið-
fræði. Mér finnst þetta
næsta gagnleg bók og nokk-
ur ástæða til að nefna hana
hér. Þótt flestir muni ganga
út frá því sem gefnu, að
átt sé við kristilegt siðgæði
með ofangreindri spurningu,
eru allmargir í landinu, sem
telja sig marxista og eins
húmanista og legðu að sjálf-
sögðu mat á málið út frá
sínum sjónarmiðum. Ég
hygg þess vegna að okkur
íslendingum væri þörf á að
kynnast fræðilegum saman-
burði af þessu tagi. Lang-
flestir munu — eftir því
sem oftast heyrist — halda
að hér sé raunar um harla
lítinn mun að ræða: siðgæð-
ið sé óháð trú og heimspeki
og haldist í líku horfi, hvaða
mynd sem þær taki. Slíkt
ætla ég fjarri lagi. Þá er ég
hræddur um að það kunni
að rugla suma í ríminu í
sambandi við siðgæðishug-
myndirnar að kalla húman-
ismann mannúðarstefnu á
íslenzku, alveg að honum
ólöstuðum. Orðið mannúð
táknar fyrst og fremst mann-
gæzku og bróðurkærleika í
hugum okkar. Og það er
vægast sagt ekki unnt að slá
því föstu að óathuguðu og
órökstuddu máli, að þetta
hvort tveggja sé meira bund-
ið við húmanisma en kristin-
dóm.
Eftir þessa aðgæzlu á að
hafa vaðið fyrir neðan mig,
legg ég í að svara spurning-
unni ögn nánar.
Fyrir þrjátíu árum var
heimstyrjöld nýlega umgarð
gengin og önnur að hefjast.
Engum dylst að þær ollu
gjörbyltingu svo að segja á
öllum sviðum um víða ver-
öld. Það væri óhugsandi að
halda því fram að sú bylt-
ing hafi ekki náð til siðgæð-
issviðsins. Þýzkaland naz-
ismans er eflaust kunnasta
og augljósasta dæmið um
hið gagnstæða. En flóðalda
styrjaldartímanna skall líka
hér að strönd og fleytti
mörgu á land: Nýrri tækni,
vaxandi veraldlegri vel-
gengni, erlendum her, nýj-
um stefnum í listum — og
vafalaust ýmsum nýjum sið-
gæðisskoðunum. Ég er alls
ekki að fullyrða, að þær
hafi allar verið vondar.
Sennilega gætir hér nú
meira frjálslyndis og að
sumu leyti andlegs víðsýnis
en áður. Mannúðin hefur
líka farið vaxandi að vissu
leyti. Vöxtur og viðgangur
almennra trygginga er t. d.
merki þess. Við skiljum öll
betur en áður að við búum
í samfélagi allra þjóða.
Ég get hins vegar nefnt
annað, sem mér finnst mega
fullyrða, að sé lakara í sið
gæðislegu tilliti en fyrir 30
árum. Það er drukkið miklu
meira af áfengi og almenn-
ar af ungum og gömlum en
þá. f sambandi við það hef-
ur virðingunni fyrir manns-
lífunum hrakað. Það er oft
afsakað með skýrskotun til
áfengisneyzlu ef valdið er
slysum eða unglingar tældir
til siðferðisbrota.
Ástin hefur að mínum
dómi fengið nokkuð annan
hljóm í málinu, verið mikið
útþynnt og þó um leið gerð
að nokkurs konar kínalífs-
elexir. Margar bækur, kvik-
myndir og samtöl bera þess
glögg merki — tala því máli.
Mig uggir að við séum enn
fjær því en áður, að hlýðn-
ast boði postulans: Látið
ekkert svívirðilegt orð líða
yður af munni, heldur það
eitt, sem gott er til uppbygg-
ingar.
Og ef marka má það, sem
sagt er manna á milli og
skrifað í blöðunum, þá hef-
ur þjóðinni farið aftur með
þegnskap á vissum sviðum
svo sem ýmiss konar trúr
mennsku.
Hér er ekki rúm til að
ræða þetta frekar. Aðeins
þessi athugasemd að end-
ingu. Ég er í flokki þeirra
manna, sem telja að siðgæð-
ið sé álíka háð trú og lífs-
skoðunum og ávextirnir
trénu. En þótt hér séu nú
engir vortímar í trúarlegu
tilliti er það engin sönnun
þess að allt hljóti að fará
síversnandi. Flóðið, sem ég
minntist á er enn ólgandi,
en skóli reynzlunnar segir
alltaf til sín.
Ég vona að þrátt fyrir
allar blikur á lofti og óneit-
anlegt óáran að sumu leyti
í okkur mannfólkinu mun-
um við gæta endurheimts
sjálfstæðis og vera vaxandj
þjóð og batnandi. Og að
kristnin muni eiga gildan
þátt í því.
Jóhanncs úr Kötlum.
..... -4
Fyrir þrjátíu árum var
það kreþpan — nú er það
viðreisnin. Þá var það at-
vinnuleysið — nú er það
yfirvinnan. Þá var það skort-
urinn — nú eru það alls-
nægtirnar. Þá voru það fúl-
ar kjallaraholur — nú eru
það ilmandi veizlusalir. Þá
var það göturáp skóleys-
ingja — nú er það span í
lúxusbílum. Þá var það
heiðursfátækt — nú er það
verðbólguspilling. Þá voru
það félagsleg markmið — nú
er það gróðabrall einstakl-
inga. Þá var það vakandi
gagnrýni — nú er það sljótt
umburðarlyndi. Þá var það
byltingarástríðan — nú er
það atómmartröðin. Þá var
það draumurinn um fram-
tíðina — nú er það sefjun
dátasjónvarpsins. Þá var
ljóminn yfir alþingishátíð-
inni í fersku minni — nú
eru heitstrengingar lýð-
veldishátíðarinnar fallnar í
gleymsku. Þá voru Mývetn-
ingar ljóðræn náttúrubörn
— nú er verið að steypa
þeim í kísilgúrleðjuna. Þá
var frumstæð öreigaþjóð
staðráðin í að þræða hinn
mjóa veg hlutleysis gagn-
vart blóðþyrstum vopnaveld-
um — nú er tæknivæddur
stríðsgróðalýður búinn að
leggja breiða veginn til er-
lendrar herstöðvar á Mið-
nesheiði og erlendrar stór-
iðju við Straum.
Enda þótt slíkur saman-
• • • • Framh. á bls. 42.
FALKINN