Fálkinn - 27.06.1966, Page 27

ÐU2t
INS OG JARÐAR
••••••••••••••••«•••••••••••••••••••••••••••••••••■
innfeyrðis gagnverkan, sem á sér stað í föstum og fljótandi
efnum.
Stundum geta rafeindir klofnað úr frumeindinni (frá kjarn-
anum. Er þá sagt að frumeindin jónist. Hve miklu jónunin
nemur, fer þá eftir því, hve margar rafeindir hafa losnað
þannig.
Margar aðferðir eru til að kljúfa rafeindir frá kjarna sín-
um. Einföidust er sú að núa saman hlutum. Oft má heyra
brak og snark þegar farið er úr silki — eða nælonfati þar
sem ioftraki er lítill. Stafar það af rafmagnsáhrifum, sem
verða við brotthrif rafeinda. Sama gildir um eldingar í þrumu-
veðri, en þá verður jónun með þeim hætti, að stórir vatns-
dropar sundrast í smærri dropa.
Þegar ljós fellur á frumeind geta rafeindir og klofnað frá
kjarna sínum. Þetta fyrirbæri gengur undir nafninu rafhleðslu
áhrif ljóss. Þegar dyr opnast, að því er virðist af sjálfu sér
er maður nálgast þær, þá er víst að þar eru slík rafhleðslu-
áhrif í notkun. En það sem meira er — rafhleðsluáhrif Ijóssins
eru hinn Hfeðlisfræðilegi grundvöllur sjónskynjunar. En þótt
rafhieðsluáhrif þessi séu hin merkilegustu, eins og þau birt-
ast okkur í daglegu iífi, eru þau þó mjög veik í samanburði við
það, sem gerist innan í stjörnunum, þar sem jónun frumeind-
anna verður gífurleg. Hvergi i alheimi verða rafhleðsluáhrif
jafnsterk og þar.
Þegar ein eða fleiri rafeindir hafa klofnað frá kjarnanum,
fær frumeindin þann eiginleika, að draga að sér nýjar raf-
eindir. Stundum kemur þá aðvífandi rafeind svo nálægt slikri
frumeind, að hún dregst inn í rafeindaflokk frumeindarinnar
og helzt þar úr því. Við það myndast útgeislan. En þessi
framvinda er bein andstæða fyrrnefndra rafhleðsluáhrifa.
Megnið af ijósi því og hita, sem við fáum frá stjörnum og
sói, er útgeislan frumeinda, sem festu sér reikandi rafeindir
á þennan hátt.
Við sjáum þá, að í náttúrunni fara fram tvær andstæðar
eðlisverkanir — fráhrifsverkan, sem klýfur rafeindir frá frum-
eindunum og aðhrifsverkan írumeinda á lausbeizlaðar raf-
eindir. Á jörðunni eru fráhrifsverkanir hlutfailslega veikar,
svo að jarðneskar frumeindir jónast yfirleitt ekki. En innan
i sól og stjörnum er fráhrifsverkanin eða rafhleðsluáhrifin svo
sterk, að frumeindirnar eru sviptar því nær ölium sinum raf-
eindum.
Næst verður rætt nokkuð um kjarnann — hinn mikla og
óttalega orkugeymi.
• Sáfifræði
Framhald af bls. 16.
eruð andvaka á næturnar
og reyna að skilja merkingu
þeirra, svo að það er betra að
hafa myndir sem ykkur líður
vel að skoða. Margar austræn-
ar eftirprentanir eru mjög örv-
andi fyrir ímyndunaraflið.
Loftið ætti ekki að vera gljá-
andi heldur matt og runni eða
tré fyrir utan gluggann eða
jafnvel planta eða vafningsvið-
ur getur varpað skemmtilegu
skuggamynstri á loftið eða
veggina.
Sumir dulspekingar fuilyrða,
að við sofum betur ef höfða-
lagið snýr í norður — það mun
standa í einhverju sambandi
við segulskautin. Það sakar
ekki að prófa. Höfðalagið ætti
að vera við gluggavegginn, en
ekki andspænis honum. í svefn-
herbergi þurfum við að geta
haft næði, svo að ekki er gott
að staðsetja rúmið þar sem öll
hin herbergin sjást, nema því
aðeins að í því liggi sjúkiingur
sem vill geta fylgzt með því
sem aðrir í fjölskyldunni eru að
gera.
Við skulum segja, að þið
kæmuð inn í herbergi með
grágrænum veggjum, hvítum
viðarhúsgögnum og þykkum,
dökkgrænum gluggatjöldum og
gengjuð á mosamjúku teppi að
rúmi með dökkri sægrænni á-
breiðu — myndi ykkur ekki
taka að syfja?
Seinast komum við að bað-
herberginu. Þið getið látið það
líta út' likt og sjúkrastofu,
snyrtiklefa eða blómagarð. Svo
er öllum þessum nýtizku undra-
efnum fyrir að þakka, að hér
er hægt að skapa hvert það
andrúmsloft sem ykkur lízt
bezt, og mjög auðvelt að halda
herberginu hreinu. t baðher-
bergi má nota hvaða litasam-
setningu sem vera skal, en þið
skuluð veija þær varlega. Birt-
an þarf að vera góð, og þið
skuluð ekki nota of mikið af
speglum. Einn stór spegill
stækkar herbergið, en ef þeir
eru margir verkar það rugiings-
lega, einkum ef herbergið er
íítið. Hjá stórum fjölskyldum
er oft erfitt að halda litasam-
setningum i skefjum, vegna
þess að hver þarf að hafa sitt
handkiæði og geta þekkt það
frá hinum, og þannig verða
litirnir of margir, Það hefur
mikið að segja bvernig hand-
klæðunum er raðað ef enginn
ruglingur á að verða. Eigin-
menn og ungir piltar hrifsa
venjulega það handkiæði sem
næst er vaskinum, og lítil börn
nota það handklæði sem næst
er gólfinu — þið getið haft
þetta í huga þegar þið raðið
handklæðunum. Hvít hand-
klæði fara vel við flestar lita-
samsetningar. (Þið skuluð
aidrei strauja baðhandklæði,
því að við það verða þau ekki
eins falieg og drekka minna í
sig). Ef allt heimilisfólkið er
fullorðið má nota fíngerðar
litasamsetningar, þannig að vel
fari. En gleymið því ekki, að
oft er mikil gufa í baðherbergi,
svo að hyggilegra er að velja
gluggatjöld úr plasti, hand-
klæðaefni eða einhverjum öðr-
um efnum sem ekki þarf að
strauja og ekki verða lin og
velkt.
Eftir að þið hafið lesið þess-
ar greinar skuluð þið spyrja
ykkur sjálf hvort þið hafið
valið iitina i húsum ykkar vel.
Það skiptir meira máii en nokk-
urn grunar að óreyndu.
• Leyndardómar
Framh. af bls. 21.
um fleka inn í helli við Tue
d’Audobert og i skini kyndl-
anna, sem þeir höfðu meðferðis,
uppgötvuðu þeir myndir af fil-
um og öðrum dýrum á veggj-
unum. Frakkinn Castanet synti
inn í helli, kafaði gegnum
þröngan gang og fann menn-
ingarstöð aftan úr grárri forn-
eskju. Teikningar, styttur. fót-
spor og bein, sem vitnuðu um
búsetu þar fyrir tugum þús-
unda ára.
Á Spáni elti veiðimaður
særðan ref inn í klettasprungu
hjá Altamira í Pyrenæafjöllun-
um. Hann reyndi að grafa ref-
inn út, en rakst þá á op, sem
hann gat ekki þrengt sér inn
um. Hann náði í litla stúlku,
sem hann sendi inn um opið,
og hún varð fyrst til að lita hin
frægu hellamálverk augum.
Ungverjaland getur státað
af hinum fagra 18 kílómetra
langa helli við Aggteleker. Á
Nýja Sjálandi er Waitomohell-
irinn, sem er frægur fyrir ævin-
týralegan bjarma af milljón-
um ljósorma, og þannig væri
hægt að halda endalaust áfram.
Meirihluti hellanna er mynd-
aður af vatnagangi, sem í
áraþúsundir hefur grafið í
mjúkan kalksteininn, og sagga-
lekinn úr loftinu hefur smám
Framh. fl bls 18.
FÁLKINN 27