Fréttablaðið - 12.11.2009, Blaðsíða 26

26 12. nóvember 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Nú er sól og sumar í Suður-Afríku, sem býst til að halda
heimsmeistarakeppni í knatt-
spyrnu um hávetur í júlí 2010.
Mótshaldið er talið munu kosta
landið um tvo milljarða Banda-
ríkjadala vegna mannvirkjagerð-
ar, svipaða fjárhæð og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn ætlar að lána
Íslandi. Skattgreiðendur í Suður-
Afríku eru innan við fjórar millj-
ónir talsins, svo að hver og einn
þarf að leggja meira en 500 dali
að jafnaði til keppninnar. Ekki
er vitað, hversu miklum tekjum
ferðamenn og sala sjónvarpsrétt-
inda munu skila upp í kostnaðinn,
og ekki heldur, hversu vel nýir
knattspyrnuvellir með áhorfenda-
rými handa hundruðum þúsunda
munu nýtast landinu að lokinni
keppni. Suður-Afríkubúar virðast
ekki setja það fyrir sig. Afríski
boltinn er í sókn.
Misskipting
Innan við fjórar milljónir skatt-
greiðenda þurfa einnig að kosta
fátækraframfærslu handa fimmt-
án milljónum landsmanna. Það
er mikill fjöldi fólks á ríkisfram-
færi í landi með 47 milljónir íbúa.
Framfærslubyrðin er þung. Auður
og örbirgð blasa við hlið við hlið.
Ójöfnuður í tekjuskiptingu er óvíða
meiri en í Suður-Afríku og Simb-
abve á næsta bæ við. Upptök ójafn-
aðarins í þessum löndum má að
nokkru leyti rekja til aðskilnaðar-
stefnunnar, sem færði hvíta minni
hlutanum í Suður-Afríku átta sinn-
um meiri tekjur að meðaltali en
svarta meiri hlutanum. Arfleifð
hvíta minni hlutans er samt ekki
eina skýringin á misskiptingunni.
Grannlöndin Namibía og Botsvana
búa við enn meiri ójöfnuð auðs og
tekna, og þar var þó enginn hvít-
ur minni hluti við völd á fyrri tíð
eins og í Suður-Afríku og Simbab-
ve, sem áður hét Ródesía. Botsv-
ana, Namibía og Suður-Afríka
eru meðal ríkustu landa álfunnar.
Þangað streymir allslaust fólk frá
fátækari löndum í leit að betra lífi.
Aðstreymið stuðlar að því að halda
ójöfnuðinum við þrátt fyrir tals-
verða viðleitni almannavaldsins til
að hjálpa fátæku fólki.
Frá Suður-Afríku til Íslands
Hversu rík eru ríkustu löndin í
Afríku? Samkvæmt nýjum tölum
Alþjóðabankans um kaupmátt
þjóðartekna 2008 er Miðbaugs-
Gínea nú ríkasta landið á megin-
landi Afríku með 21.800 Banda-
ríkjadali á mann. Talan segir þó
ekki mikið, því að Theódór Obi-
ang forseti og hyski hans hirða
nær allar olíutekjur landsins til
eigin nota og skilja landsmenn
eftir slyppa og snauða. Misskipt-
ing þjóðartekna er meiri í Mið-
baugs-Gíneu en í nokkru öðru
landi á byggðu bóli. Misskiptingin
er ekki aðeins ranglát, heldur einn-
ig lögleysa, þar eð náttúruauðlind-
ir eru sameign að alþjóðalögum
eins og ég hef áður lýst á þessum
stað. Næstríkasta land Afríku er
Botsvana með 13.100 dali á mann.
Þar hefur hagvöxtur verið meiri
frá 1965 en nokkurs annars stað-
ar í heiminum í skjóli góðrar hag-
stjórnar, meiri og betri menntunar
og stöðugs stjórnarfars þrátt fyrir
mikinn ójöfnuð. Þriðja ríkasta land
álfunnar er Gabon og löðrar í olíu.
En ágóðanum af henni er mjög
misskipt, svo að almenningur fer
margs á mis, þótt ástandið þar sé
mun skárra en í Miðbaugs-Gíneu.
Ómar Bongó hafði verið forseti
Gabons í 42 ár samfleytt, þegar
hann hrökk upp af í sumar leið.
Fjórða sæti listans skipar Suður-
Afríka með 9.800 dali á mann, sem
eru tæp 40 prósent af þjóðartekj-
um á mann á Íslandi (25.200 dalir)
og röskur fjórðungur af tekjum á
mann í Danmörku (37.300 dalir).
Takið eftir, hversu langt Ísland
dróst aftur úr Danmörku 2008,
þegar gengi krónunnar hrundi:
Danir höfðu helmingi meiri tekjur
á mann en Íslendingar 2008. Mun-
urinn mun trúlega ágerast 2009 og
2010, þegar kreppan fer að segja
til sín af fullum þunga. Fimmta
ríkasta landið á meginlandi Afr-
íku er Namibía með 6.300 dali á
mann, sem er fjórðungur af tekj-
um á mann á Íslandi og sex sinnum
meira en á Madagaskar.
Fölsk lífskjör
Tekjur á mann segja ekki alla sög-
una um lífskjör þjóða. Tekjur á
hverja vinnustund eru betri kvarði,
því að þá er fyrirhöfnin á bak við
tekjuöflunina tekin með í reikn-
inginn. Einnig þarf að skoða, hvort
fölskum lífskjörum er haldið uppi
með því að ganga á þjóðareignir,
til dæmis fiskstofna og önnur nátt-
úrugæði, og safna skuldum. Helzt
þarf einnig að hyggja að tekjuskipt-
ingu. Ef tvö lönd eru alveg eins
að öllu leyti öðru en því, að í öðru
landinu er tekjum og auði misskipt
og ekki í hinu, býður þá ekki landið
með réttláta skiptingu upp á betri
lífskjör en hitt? Það mun flestum
finnast. Opinber gögn ná ekki enn
að lýsa þessari hlið málsins, allra
sízt á Íslandi, þar sem yfirvöldin
eru nýhætt að þræta fyrir mikla
aukningu ójafnaðar árin fram að
kreppu. Hagstofan heldur áfram að
leiða málið hjá sér.
Nú andar suðrið
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Misskipting
UMRÆÐAN
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir skrifar um
skatta
Stundum reyna menn að sveipa hluti, sem í eðli sínu eru vondir, jákvæðum
blæ með því skíra þá notalegum nöfnum.
Þetta er tegund markaðssetningar sem
hefur það markmið að selja vondar hug-
myndir. Steingrímur J. Sigfússon beitti
þessari aðferð sl. þriðjudag þegar haft
var eftir honum: „Við ætlum að fara í framsækið
skattkerfi, það er alveg á hreinu.“
Það sem Steingrímur kallar framsækið skatt-
kerfi er tilvísun í breytingar á skattkerfinu sem
leiðir til 50 milljarða króna skattahækkana.
Ríkisstjórnin ætlar að þrepaskipta skattkerf-
inu og hækka prósentur þannig að hæsta þrepið
verði tæplega 50%. Sú prósenta á að gilda fyrir
einstaklinga með yfir 500.000 krónur í mánaðar-
tekjur. Slíkar skattahækkanir eru vinnuletjandi
og auka líkur á skattsvikum. Þær munu minnka
umsvif hagkerfis sem nú þegar er í hjartastoppi.
Lækning ríkisstjórnarinnar er sambærileg því
að draga blóð úr hjartasjúklingnum. Allt er þetta
gert á sama tíma og skuldir heimila eru í hámarki
og tekjur í lágmarki. Hvernig dettur
mönnum í hug að það séu tækifæri til
mikilla skattahækkana við slíkar aðstæð-
ur?
Það er brýnt að minnka fjárlagahalla
ríkisins og óþolandi hvað ríkisstjórnin
hefur verið sein til verksins. Heilt fjár-
lagaár hefur tapast vegna seinagangs
en samt eru útfærslur enn á hugmynda-
stigi. Það er klárt að í stöðunni í dag eru
fáar góðar leiðir en því mikilvægara að
velja skástu leiðina. Leiðin sem fjármála-
ráðherra velur er skattpíningarleið sem lengir
kreppuna og dýpkar.
Líklega er skattpíningin ekki búin enn. Rík-
isstjórnin íhugar að heimila sveitastjórnum að
hækka útsvarið til að nýta ,,ónýtta tekjustofna”.
Ónýttir tekjustofnar er annað notalegt nafn sem
vinstri menn nota um aukna skattheimtu af íbúum
sveitarfélaga. Í dag er hámarksprósenta útsvars,
sem er 13,03%, nýtt af mörgum sveitarfélögum en
hækkun hennar ef af verður bætist við þær hækk-
anir sem nú standa til hjá ríkisstjórninni. Mikil-
vægt er að allir skilji hvaða stefna er tekin og þá
skiptir máli að kalla hlutina sínum réttu nöfnum.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Framsækna skattkerfið
ÞORBJÖRG HELGA
VIGFÚSDÓTTIR
Þ
egar minnst er á skattahækkanir skal það ekki bregðast
að viðbrögð sjálfstæðismanna eru eins og rífa eigi úr
þeim bæði hjarta og nýru. Ekki er ástæða til að ætla
annað en að viðbrögð þeirra séu sönn; þeim líði svona
í raun og veru. Sem segir okkur að fyrir sjálfstæðis-
mönnum eru peningar á við hjarta og nýru.
Ein af meginstoðum hugmyndafræði sjálfstæðismanna er að
skattar eigi að vera lágir. Þeir trúa því að fari skattheimtan yfir
ákveðin mörk nenni fólk ekki að vinna. Að baki býr sú sannfær-
ing að aðeins launin hvetji fólk til vinnu. Af sama meiði er sú
skoðun að stjórnendur og starfsmenn opinberra fyrirtækja og
stofnana ræki ekki störf sín af alúð og kappi því þeir njóti ekki
afrakstursins sjálfir. Það er auðvitað bull. Eða ætla sjálfstæðis-
menn að reyna að segja okkur að kennarar og hjúkrunarfólk leggi
sig ekki fram í vinnunni?
Ríkisstjórnin glímir við að brúa sögulega stórt fjárlagagat. Það
ætlar hún að gera jöfnum höndum með auknum sköttum og niður-
skurði í rekstri. Vitaskuld. Að gera annað hvort er ekki hægt.
Meðal þess sem ríkisstjórnin hefur til skoðunar er að skatt-
leggja tekjur fólks í þremur þrepum. Láta sem sagt skatthlutfallið
hækka í takt við tekjurnar. Þar ræður för sú skoðun að þeir sem
afli best borgi mest. Ekki bara í krónum talið heldur líka hlut-
fallslega.
Fjölþrepa skattkerfi er viðhaft á hinum Norðurlöndunum.
Íslensku vinstri mennirnir eru því ekki að finna upp hjólið. Þeir
eru að máta viðurkennda leið til tekjuöflunar ríkissjóða inn í
íslenskar aðstæður.
Sjálfstæðismenn stýrðu hér skattheimtunni óslitið í átján ár.
Og höguðu málum eftir eigin höfði, í takt við hugmyndafræðina.
Haustið 2004 ákváðu þeir verulegar skattalækkanir sem komu
til framkvæmda í áföngum næstu ár. Verið var að reisa stífluna á
Kárahnjúkum. Viðskiptahallinn var mikill. Hagkerfið útþanið.
Steingrími J. Sigfússyni leist illa á skattalækkanir ofan í slíkt
ástand. Hann óttaðist að illa gæti farið. Skemmst er frá því að
segja að sjálfstæðismennirnir hlógu að honum.
Getur verið að Steingrímur hafi haft eitthvað til síns máls?
Getur verið að fjárlagagatið sé jafn risavaxið og raun ber vitni
vegna hagstjórnar Sjálfstæðisflokksins?
Sjálfstæðismenn eins og aðrir standa frammi fyrir þeirri stað-
reynd að Steingrímur er nú fjármálaráðherra og byggir aðgerðir
sínar í skatta- og efnahagsmálum á eigin hugmyndafræði. Í ljósi
þeirra pólitísku umskipta bregðast sjálfstæðismenn ekki lengur
hlæjandi við hugmyndum um skattahækkanir heldur með læknis -
fræðilegri greiningu. Brjálæði er orðið sem þeir nota.
Það er svo annað mál að allar breytingar á skattheimtu, svo
ekki sé nú talað um breytingar á skattkerfinu, þarf að undirbúa
vel. Draga þarf fram alla tiltæka reiknistokka og líkön og ganga
úr skugga um að breytingunum fylgi ekki dulin áhrif, þær legg-
ist ekki of þungt á fólk og ógni getu þess til að greiða af lánum,
leggja til hliðar og lifa góðu lífi. Til bóta væri ef sá undirbúning-
ur færi fram æsingalaust, jafnt innan þings sem utan.
Pólitísk umskipti fara illa í sjálfstæðismenn.
Aðhlátursefnið
er orðið brjálæði
BJÖRN ÞÓR SIGBJÖRNSSON SKRIFAR
Gólfþjónustan er með sérlausnir
í smíði borða fyrir fyrirtæki og heimili.
Við smíðum borð algjörlega eftir þínu
máli svo sem borðstofuborð, sófaborð
og fundarborð.
SÉRSMÍÐI ÚR
PARKETI
info@golfthjonustan.is | golfthjonustan.is
S: 897 2225
Enga fýlu takk
Margrét Sverrisdóttir, þingmaður
Hreyfingarinnar, er ekki ánægður
með samþingmenn sína sem taka
í nefið í þingsal. Ekki verður annað
sagt en að hún hafi nokkuð til síns
máls sé ástandið eins og hún lýsir, en
af því má helst skilja að tóbaksslóðin
fylgi slóðunum og hafi jafnvel
áhrif á atkvæðagreiðslur.
Margrét segir að auk þess sé
sterk lykt af tóbakinu. Það
má til sanns vegar færa en
velta má því fyrir sér hvaða
dyr opnast sé sterk lykt
bönnuð í þingsal. Ilmvatn,
rakspíri, andfýla og
önnur líkamslykt; heyrir
þetta brátt sögunni til í
þingsal?
Ísland sleppur
við tvöföldun
Í drögum að nýjum umferðarlögum
er gert ráð fyrir að gjald sem greitt
er fyrir einkanúmer verði tvöfaldað.
Verði frumvarpið að veruleika þurfa
þeir sem ætla að feta í fótspor Árna
Johnsen, sem kom einkanúmerun-
um í gegnum Alþingi af
harðfylgi, að greiða 50
þúsund krónur, í stað
25 þúsund áður. Árni
er löngu búinn að
greiða fyrir númerið
sitt Ísland og sleppur
því við tvöföldunina.
Að sitja á strák sínum
Gunnar Bragi Sveinsson, þingflokks-
formaður Framsóknarflokksins, lagði
sjö fyrirspurnir fram á Alþingi í gær.
Þær eru allar til dómsmálaráðherra
og snúa að dómstólum – ekki síst
kostnaði við þá. Þetta er allt gott
og blessað, enda þingmanna að fá
svör við spurningum til að hægt sé
að taka stefnumarkandi ákvarð-
anir. Það er hins vegar spurning
hvort Gunnar Bragi hefði átt að
sitja á strák sínum, í dag fer í
það minnsta fram utandagskrár-
umræða um fjárhagsstöðu
dómsstóla. Þar er
kannski einhver svör
við spurningum
Gunnars að finna.
kolbeinn@frettabladid.is