Vikan - 04.12.1958, Blaðsíða 18

Brynjólfur bankamaður og
Jón Hreggviðsson snærisþjófur
Menn lifa ekki á listinni
Það hefur löngum verið svo á Islandi, að
listamenn hafa orðið að vinna fyrir sér við
önnur störf. Um það má endalaust deila hvort
þetta sé eins og það á að vera eða eins og það
á ekki að vera.
Líklega eru þó viðkomandi listamenn einir
um að hafa fyllilega aðstöðu til að dæma um
þetta og þá hver fýrir sitt skinn.
Vikan hefur því snúið sér til þriggja lista-
manna, sem allir vinna fyrir sér við skrifstofu-
störf og beðið um álit þeirra á þessu fyrir-
komulagi og fara viðtölin við þá hér á eftir.
EF þið haldið að það sé
auðvelt að ná tali af
Brynjólfi Jóhannessyni þá
skjátlast ykkur.
Það var búið að elta hann
dögum saman og alltaf var
hann önnum kafinn, ýmist
i bankanum eða við leikæf-
ingar.
Loks vorum við svo
heppnir, að leikæfingu
seinkaði lijá honum svo
honum gafst timi til að
ræða við okkur örstutta
stund.
Hér er forvitni á að vita
hvernig þeim komi saman
Brynjólfi bankamanni og
Jóni Hreggviðssyni snæris-
þjófi af Akranesi svo ég
spyr:
Hvernig fer það saman
að vera bankamaður og
leikari ?
Þú spyrð mig eins og
Ólafur Noregskonungur
forðum, segir Brynjólfur.
Hann spurði mig þessarar
sömu spurningar. Nú, ég
sagði honum utan og ofan
af þessu — og þá segir
hann: „Hvenær hittið þér
þá konuna yðar?"
Já, það er satt — þegar
maður er að leika og
stundar jafnframt vinnu
er maður eins og gestur á
heimili sínu.
Annars væri þetta langt
mál, ef ætti að kryfja það
tii mergjar.
En vilja ekki svona ó-
skyldir hlutir rekast á?
Nei, þvert á móti — það
er tilbreyting í því að
stunda svona alveg óskylt
starf í frístundunum. En
þetta er erfitt — þegar ég
\ar að byrja að leika og
alit þangað til Þjóðleikhúsið
tók til starfa var ekki ann-
ara kosta völ. Ég iék nokk-
ur hlutverk hjá Þjóðleik-
húsinu, en var aldrei fast-
ráðinn — mér fannst ég
vera orðinn of gamall og
vildi ckki hætta í bankan-
um og missa eftirlaunarétt-
indin. En engum manni
ráðlegg ég að stunda leik-
starf í hjáverkum — ég
lief alla tíð verið heilsu-
hraustur og því einu þakka
ég, að ég hef getað þetta.
Vinnudagurinn er auðvit-
að langur.
Já, hann er það. Venju-
lega er byrjað að æfa upp-
úr fjögur og æft fram á
kvöldmat. Svo er byrjað
aftur átta-hálfníu og verið
fram eftir kvöldi. Þetta er
5, 6 til 8 tíma aukavinna.
Það kemur jafnvel fyrir að
æfingar standa fram undir
morgnn, þegar iíður að
sýningu.
Ég læt í ljósi undrun
mína á því að sýningar,
sem unnar eru við slík skyl-
irði skuli ekki standa að
baki sýningum hjá at-
vinnuleikurum sem hafa
allan sinn tíma fyrir Þalíu.
Jú, við erum að reyna
að gera okkar bezta og við
förum aldrei upp með sýn-
ingu fyrr en hún er full-
æfð og við erum ánægð með
hana. Sjálfsagt verðum við
að leggja meir að okkur,
en okkur finnst við líka
vera að verja heiður gömlu
Iðnó og Leikfélagsins.
Leikfélagið er brautryðj-
andi hér á landi. Ekki bara
í Reykjavík heldur líka úti
á iandi, því oft hjáipuðum
við leikfélögunum annars
staðar bæði um leikritaval
og eins ýmsar leiðbeining
ar.
Eins fórum við líka leik-
farir, en þetta finnst mér
oft gleymast og það er eins
og Þjóðleikhúsið hafi orðið
til alls fyrst. En Leikfélag-
ið ruddi brautina. Vitanlega
er allt gott um Þjóðleik-
húsið að segja en þetta. má
bara ekki gleymast.
En verður áhugamanna-
leikhúsið — litla leikhúsið
ekki alltaf nauðsynlegt,
þrátt fyrir öll Þjóðleikhús
og leikmenningu á söguleg-
um grundvelli. Verður það
ekki alltaf til þess að koma
með nýjungar?
Ja — það er nú margt í
þessu. T. d. eru alls ekki
öll leikrit fallin til flutn-
ings á stóru leiksviði. Sum
leikrit gerast í svo þröngu
umhverfi, að það er eins og
lítið leiksvið henti þeim
betur — þjappi þeim sam-
an. Á stóru sviði aftur á
■móti er eins og þau losni
úr reipunum. Og öfugt.
Það er ekki hægt að færa
öll leikrit upp á lítið svið.
Annars finnst mér alltaf
betra að leika i litlu leik-
húsi. Það verður eins og
intimara — sambandið við
áhorfendurna verður betra.
Það er alls ekki óalgengt
erlendis að maður sjái betri
sýningar á prívatleikhúsum
en á aðalleikhúsunum —
stemningin er líka einhvem
veginn betri og svo er eins
og ég segi leikrit, sem fara
betur á þröngu sviði. Enda
hafa stærri leikhúsin oft
líka lítil svið jafnframt.
Mörg nýrri leikrit eru
þannig. T. d. Osborne, sem
Þjóðleikhúsið ætlar að fara
VIKAN hitti Kristján
Bender að máli um
daginn og bað um að fá að
spjalla við hann um atvinnu
og ritstörf. Tók hann þvi
ljúfmannlega og bauð í
kaffi niður í kjallaranum á
Arnarhvoli, en Kristján
vinnur hjá Ríkisféhirði.
Klukkan er að ganga
fimm og vinnudegi er lokið
hjá Kristjáni.
„Þegar ég er búinn að
gera upp ríkissjóð er ég
laus," segir hann. „Það er
mismunandi hvað það er
snemma búið — eftir því
hvernig stemmir."
Og við spyrjum hvernig
það fari saman að vinna á
skrifstofu og skrifa bækur.
Ef til vill eru skrifstofu-
störfin ekki mjög innspírer-
andi. Þó er ég viss um að
það er gott fyrir einbeiting-
una að fara með tölur.
einni saman
að sýna. Já, og „All
my sons" eftir Miller, sem
við erum að æfa núna. Það
gerist í þröngu umhverfi —
nágrannar, sem verða svo^
að segja ein f jölskylda .. .
Og talið berst að Miller:
Það er gaman að fást
við svona stykki, segir
Brynjólfur, þar sem maður
finnur að eitthvað er á bak
við. Maður hefur kannski
verið að leika einhvern
farsann og að koma svo í
þennan heim það er gaman.
Brynjólfur brosir við,
tekur svo upp úrið, verður
alvarlegur og segir:
„Hver skollinn. Ég hef
alveg gleymt tímanum. Nú
verð ég að þjóta."
Og þessi önnum kafni
maður er horfinn.
Blaðamennska er held ég
til dæmis enn verri fyrir
rithöfund, það hlýtur að
vera skemmandi að þurfa
að kreista úr sér ákveðinn
skammt daglega.
Ég hef annars alltaf ver-
ið þvi fylgjandi að rithöf-
undar ynnu fyrir sér með
öðru en ritstörfum. Sjálfur
gæti ég ekki hugsað mér
að starfa eingöngu að því
að skrifa bækur. Ég verð
að hafa eitthvað annað. Ef
það væri ekki skrifstofan
mundi ég líklega stunda
jarðrækt og gróðurhús.
En er þá nógur tími til
að skrifa?
Jú, menn hafa tíma til
að skrifa allt, sem þeim
liggur á hjarta. Menn
skrifa, held ég, nákvæmlega
það sem þeir þurfa að
skrifa og þá án þess að
spyrja aðstæðurnar leyfis.
Kunningjar mínir hafa
stundum verið að bera því
við afkastaleysi sínu að
þeir hefðu of lítinn tíma.
Einhvernveginn held ég að
þetta sé ekki rétt.
Þegar ég skrifaði mína
fyrstu sögu hafði ég nóg
annað að gera. Ég vann um
þær mundir við steypuvél
og hripaði niður samtöl á
sementspoka jafnóðum og
þau voru töluð. Á kvöldin
vann ég svo úr þessu. Menn
voru auðvitað að spyrja mig
hvað ég væri að skrifa, en
„ . . . og hripaði niður samtöl
á sementspoka . . . ”
18
VIKAN