Vikan - 05.10.1961, Qupperneq 4

BÖRNUNUM LÍBUR ÞVÍ
AÐEINS VEL í SKÓLANUM
• AÐ ÞAU SÉU HRAUST
• AÐ ÞAU KUNNI LEXIURNAR
• AÐ ÞAU SÉU HREIN
• AB ÞAU SÉU SNYRTILEG
TIL FARA
VÉR GETUM SÉÐ
BÖRNUM YÐAR
FYRIR VÖNDUÐUM,
HLÝJUM OG
SNYRTILEGUM
SKÓLAFATNAÐI.
LEITIÐ TIL OKKAR.
Krónan, kílómetrinn
og klukkustundin
Fyrir þremur áratugum hafði al-
menningur hér á landi allt aðra
afstöðu til fjárupphæða en nú er.
Þá var krónan peningur, hundrað
krónur mikill peningur, þúsund
krónur mikið fé. Þá gerðu dugmikl-
ir einstaklingar og stórhuga sér
vonir um að geta einhvern tíma
eignazt tiu þúsund krónur, en
draumar fjármálamanna snerust um
hundrað þúsund krónur.
Um sama leyti voru tíu kílómetr-
ar drjúgur spölur, hundrað kíló-
metrar löng leið.
Þá voru karlmenn orðnir „karlar“
um fertugt og konur „kerlingar",
sextugt fólk gamalmenni ...
Þegar mæld eru hraðaafköst far-
artækis, er miðað við þá vegalengd,
sem það fer á klukkutíma, — með
öðrum orðum, þá vegalengd, sem
það gerir manninum kleift að kom-
ast á klukkutima. Þannig getur tim-
^inn táknað vegalengdir, og frá
prmannsævilegu sjónarmiði er hann
Mhinn eini raunverulegi mælikvarði.
“klorfeður okkar v(issu, hvað þeir
sungu, þegar þeir miðuðu fjarlægðir
við dagleiðir; vegalengdin skipti
ekki neinu máli i sjálfu sér, heldur
tíminn, — það brot af ævi manns-
ins, sem eyddist i að fara hana.
Hið sama verður uppi á teningn-
um, þegar rætt er um kaup. Þá
breytist tíminn í peninga i orðsins
fyllstu merkingu. Launin eru sú
peningaupphæð, sem þú berð úr
býtum fyrir vissan hluta ævi þinnar,
skemmri eða lengri, eða, — svo að
hugsunin sé hugsuð til enda —
launin eru ávísun á þau verðmæti,
sem þú selur fyrir vissan hluta af
ævi þinni. Og enn ber að sama
brunni, — krónutalan skiptir ekki
neinu máli í sjálfu sér frekar en
kilómetratalan, heldur tíminn, —
það brot af ævi þinni, sem fer í að
vinna fyrir þeim verðmætum.
Nú hugsa menn ekki lengur i ein-
ingum, tugum, hundruðum, — jafn-
vel ekki i þúsundum, heldur nær
eingöngu í tugþúsundum, hvort
heldur um krónur eða kílómetra er
að ræða. Og milljónin er ekki leng-
ur óhlutlægt hugtak. í rauninni má
segja sem svo, að hvort tveggja hafi
lækkað að gildi krónan og kilómetr-
inn miðað við klukkutímann, sé mið-
að við upphæðir.
í fljótu bragði kann einnig svo að
virðast, að klukkustundin sjálf,
mælikvarðinn, hafi lækkað að gildi.
Starfsævi mannsins hefur lengzt að
stórum mun meir en ævi manns-
ins í árum talin. Menn og konur um
fertugt eru enn í fullu fjöri og eiga
langan starfstíma fram undan, og
sextugt fólk er nú ólúnara og hraust-
ara til sálar og likama en fimmtugt
og jafnvel fertugt fólk áður. Klukku-
stundin er þvi ekki jafnmikill hluti
mannsævinnar nú og hún var; mað-
urinn hefur ráðstöfunarrétt yfir
fleiri klukkustundum en áður miðað
við meðaltal. Samkvæmt þvi gæti
virzt rökrétt að álykta, að hver ein-
stök klukkustund væri honum ekki
jafnmikils virði og áður.
En þar mundi um rökvillu að
ræða, — i fyrsta lagi vegna þess, að
maðurinn veit aldrei, yfir hve mörg-
um klukkustundum hann hefur að
ráðla; i öðru lagi er hver liðin
klukkustund ekki aðeins óafturkall-
anleg, heldur og óbætanleg, þar eð
ekkert getur komið i hennar stað.
Þar er því ekki einungis um hinn
eina sanna mælikvarða á gildi ann-
arra verðmæta að ræða, heldur um
leið verðmæti, sem aldrei getur
minnkað að gildi, hvort sem menn
hugsa annars í tugum og hundruð-
um eða í tugþúsundum og milljón-
um — króna og kílómetra.
Drómundur.
VIKAN