Vikan - 03.01.1963, Blaðsíða 14

:: : : : !
yýyý
'Æ0:
.
VmsMw.
■ i
F - J|p :
Dáðst að útsýninu úr hlíð Akropolis. Frá vinstri:Karítas Bcrgmann, Inga Lára Guðmundsdóttir,
Gunnar Frederiksen, Hulda Jensdóttir, Númi Kristjánsson og: Ingóii'ur Guðbrandsson, fararstjóri.
skýrt mótaðan svip. En lengi má
maður horfa á skarann til þess að
sjá glæsimenni bregða fyrir; allir
sýnast í meðallagi og meðallagið
er alveg óvenju gott. Sama er að
segja um hið veikara kynið. Ég sá
afar fáar afburðafallegar stúlkur og
„glamour girls“ með hvítt túberað
hár og kolsvarta skugga kringum
augun eins og stundum sjást í Aust-
urstræti, þær sér maður einungis á
næturklúbbum í Aþenu. Þær ganga
framhjá í tuga- og hundraðatali,
áþekkar að útliti, margar nettar og
laglegar og oftast óaðfinnanlega
klæddar. Tötralegur maður sést að
minnsta kosti ekki á aðalgötunum
í Aþenu og fólkið hefur yfir sér
einhvern þekkilegan menningarblæ.
Ég hef heyrt, að Grikkir séu að
ýsmu leyti líkir íslendingum; báðar
þjóðimar búa að fornri menningu
byggja harðbýl fjallalönd og hafa
átt afkomu sína að verulegu leyti
undir hafinu. Leiðsögumaður okk-
ar í Grikklandi, Sigurður A. Magn-
ússon, tók undir þessa skoðun og
kvaðst una því stórvel að búa í
Aþenu og deila geði við Grikki.
Hann hefur verið þar á annað ár
og talar grískuna reiprennandi.
Úsóið er búið og við stöndum upp,
en ösin hefur aldrei verið meiri.
Þó er klukkan á níunda tímanum.
Skýringin kemur fljótlega í ljós:
Allar búðir eru opnar. Athafnalífið
með þvílíku fjöri, að maður skyldi
halda, að nú væri miður dagur.
Grikkir tvískipta deginum sam-
kvæmt ævafornri venju. Þeir eru
snemma á fótum, en þegar heitast
verður um hádegisbilið, þá leggja
þeir niður vinnu og hver fer til síns
heima. Þá taka menn sér miðdegis-
lúr eins og tíðkaðist til sveita á fs-
landi, þegar farið var ofan „í túnið“
síðla nætur. Þeir kalla þessa miðdeg-
ishvíld „siesta" og hún stendur allt
fram til kl. 5. Þá tínist fólkið á
vinnustaðina að nýju, búðirnar opna
og allt er í fullu fjöri fram yfir 9.
Og fyrst eftir miðnættið fer mann-
hafið að þynnast. Þeir ganga seint
til rekkju, hressir eftir síestuna.
Þetta skipulag er talsvert umdeilt.
Pólkið kann vel við að dorma í
hádegishitanum, en stórfyrirtæki
eru andvíg og finnst vinnuaflið nýt-
ast illa. f fljótu bragði virðist þetta
óhentugt, slítur daginn í sundur og
er tæpast nauðsyn utan sumartím-
ans. Mér er sem ég sjái þá, sem
drífa sig í aukavinnuna af ríkis-
og bæjarskrifstofunum hér eftir
klukkan 5. Þeim þætti líklega lítið
verða úr tímanum og mundu verða
að selja íbúðina og kannski bílinn
líka.
KOÐUNARFERÐ í heitri ár-
degissól. Ekið framhjá pálma-
lundum, hvítum byggingum í
nýgrískum stíl og þriflegum
íbúðarhverfum unz staðnæmst er
við háborgina, Akropolis, víðfræg-
asta stað Aþenu og alls Grikklands.
f raun og veru er Akropolis helgur
staður fyrir allan hinn vestræna
heim. Við þessa hæð er ein megin-
uppspretta vestrænnar menningar,
fæðingarstaður lýðræðis og frjálsrar
hugsunar. Akropolis gnæfir yfir,
tiginn minnisvarði og symból fyrir
listmenningu og frelsi. Mannkyns-
sagan greinir ekki frá neinni hlið-
stæðu við þá atburði, sem áttu sér
stað í Aþenu á gullöld Hellena. Það
má líkja þeirri þróun við gos eða
sprengingu. Á tveim mannsöldrum
var mikið herveldi sigrað og stórum
herskipastól hleypt af stokkum.
Sjónleikalistin spratt upp eins og
fífill í túni og náði ótrúlegri full-
komnun. Höggmyndalist stóð aldrei
hærra en þá og hinar fegurstu
byggingar, sem nok'kurn tíma höfðu
sézt fram að þeim tíma, sáu dagsins
Ijós. Og ekki nóg með það: Sagna-
ritun varð að vísindagrein og snjall-
ir heimspekingar gerðu garðinn
frægan.
Þó voru aðeins 25 þúsund frjálsir
menn í Aþenu.
Hádegissólin er hvít og mátulega
heit, stillilogn. Á hlaðinu neðan við
hæðina, þar sem minjagripasalarnir
hampa styttum af Sókrates og
Platon, þar stígum við út úr bíln-
um. Og göngum hægt upp krókótta
stígana. Nú ber hvítar súlur hof-
anna við himin og undirstrika þá
kenningu, að fegurðin býr í látleys-
inu, hinu einfalda formi. Af hverju
voru þeir að byggja hofin þama
uppi, spurði einhver. Það hefði
verið miklu hægara viðfangsefni
niðri á jafnsléttunni. Þeir spurðu
ekki um fyrirhöfn. Þrælarnir voru
ekki spurðir að því heldur. Hellen-
ar völdu gjarna borgum sínum
staði þar sem fyrir var há hæð og
brött. Þar byggðu þeir hof guðun-
um til dýrðar og varnarvirki fyrir
borgina.
Gangan upp stíginn tekur nokkra
stund, en stundin er svo hátíðleg
að maður fylgist ekki með rás tím-
ans. Maður starir og undrast. Og
þegar komið er að súlnahliðinu
mikla á vesturbrún hæðarinnar, þá
skynjar maður í senn nálægð bygg-
ingarverkanna og stórfenglegt út-
sýnið. Og þá fyllist maður bókstaf-
lega lotningu. Sú sýn er svo stór-
fengleg, að hún mun naumast úr
minni líða.
Ég sezt á slitin þrepin uppi við
súlurnar og horfi vestur yfir Aþenu
og Píreus. Sjórinn er mjólkurhvít-
ur og sléttur. Þarna úti á firðinum
er eyjan Salamis þar sem Grikkir
biðu þess í ofvæni fyrir 2442 árum
að taka á móti Persum. Leónídas
Spar tver j akóngur var fallinn í
Laugaskarði og Persar höfðu flætt
yfir Attíkuskagann. Það var ekki
um annað að gera en rýma Aþenu.
Flytja hvert mannsbarn burt. Kon-
ur og börn út í eyjar, mennina á
skipin. Þeir horfðu á það af skip-
unum þegar Persar kveiktu í Aþenu
og hofin á Akropolis stóðu í björtu
báli. Þó voru þeir sundraðir eins
og ævinlega en hinum slynga
Þemistókles tókst að halda liðinu
saman. Úrslitastundin var í nánd.
Nú skyldi gert út um það, hvort
Asía næði yfirráðum yfir Evrópu;
hvort vestræn menning yrði kæfð
í fæðingunni. Þetta voru fyrstu al-
varlegu átökin milli austurs og
vesturs að fráskilinni orrustunni
við Maraþon tíu árum áður. En þá
höfðu Aþeningar barizt einir og
gersigrað persneska stórveldið.
EIR sigruðu raunar aftur
við Salamis þótt ótrúlegt
megi virðast. Persakonungur
lét gera sér hásæti við sund-
ið og horfði á leikinn; þegar skipin
renndu saman og Grikkir léku á
Persana af mikilli leikni svo skip
þeirra rákust saman og brotnuðu.
Persar voru ósyndir, en hjá Hell-
enum var það skammaryrði að vera
ólæs og ósyndur. Þess vegna syntu
þeir í land en andstæðingarnir
drukknuðu unnvörpum. Vestrið
hafði sigrað austrið og rak smiðs-
höggið á þann sigur með orrust-
unni við Plateu árið eftir, þegar
persneski landherinn var sigraður
og rekinn úr landi. Þessa daga, sem
við dvöldumst í Aþenu, var einmitt
að syrta í álinn við Kúbu. Ný átök
milli austurs og vesturs gsetu haf-
izt hvenær sem var. Svona endur-
tekur sagan sig. Nema hvað tækn-
inni fleygir fram. Persastríðin voru
kölluð átökin milli bogans og lens-
unnar. Persneska riddaraliðið var
vopnað bogum og þeir hótuðu því í
14 VIKAN