Vikan - 17.09.1964, Blaðsíða 25

Ft OG ÆTT HANS - 2. HLUTI
HARVEY BUEL SPELMAN. LUCY HENRY SPELMAN.
VETRARHEIMIU JOHN D. ROCEFELLERS, ELDRA.
um til kirkju á hverjum sunnudagsmorgni. Hún
gekk einnig ríkt eftir því síSar aö fjöiskyldan
læsi borðbænir sínar og kvöldbænir og af-
rækti ekki kristilegt hugarfar. Þegar Cetti var
veik og gat ekki sótt lsirkju hafði Jolin maSur
hennar fyrir venju að hripá niður útdrátt úr
ræSu prestsins og gera konu sinni grein fyrir
orSum hans þegar heim kom. Þetta þótti enni
ætíð mikilsvert.
ATORKA — YFIRBOÐ
AS öSru leyti átti oliuhrcinsunarstöSin hug
Rockefellers allan. Hann var þar daginn út og
inn. Hann var ákveSinn í aS gera fyrirtæki
sit aS forystufyrirtæki. Honum var raunar
ljóst aS oliuhreinsun varS fyrst arðhær, svo
um munaSi, eftir að það hafði náð ákveðinni
stærð, gat að ýmsu leyti þjónað sér sjáli't
með minni tilkostnaði cn ella og fengið hlut-
fallslega meiri afslátt á farmgjöldum en minni
stöðvar vegna mikils framleiðslumagns. Að-
fcrð Rockefellers var að draga úr kostnaði og
taka lán til arðbærrar fjárfestingar. Hann spar-
aði i smáu og stóru. Hann sparaði innsiglis-
lakkiS og fastréði pípulagningamann til allra
viðgerða í stað þcss að kaupa þá þjónustu ann-
ars staðar þegar á henni þurfti að halda. Þá
tók hann brátt upp eigin tunnuframleiðslu og
sparaði á þvi mikiS fé. Hann leitaðist einnig
við að stækka olíuhreinsunarstöðina. Meðeig-
endum lians þótti Rockefeller fara of geyst í
sakirnar. I hvert sinn, sem hann lagði fram
tillögur um nýjar lántökur, reyndu þeir að
maldá í móinn. Brátt var ekkert framundan
nema vinslit. Clark-bræðurnir ákváðu að selja
sinn hlut i olíuhreinsunarstöðinni. Þá var gert
samkomulag um aS eigendurnir gerðu tilboð
í stöðina og hún yrði síðan seld hæst-
bjóðanda.
Samuel Andrews stóð við hlið Rocke-
fellers er boðin hófust en Clarkbræðurn-
ir þrir buðu gegn þeim. Boðin hófust
á fimm hundruð dollurum, en hækkuðu
skjótt. Loks buðu ClarkbræSur 70 þúsund
dollara. Rockefeller hækkaði sig um
fimm hundruð. Sjötiu og tvö þúsund
dollara, svaraði Maurice Clark. Sjötiu
og tvö þúsund og fimm hundruS, ansaði
Rockefeller og lét engan bilbug á sér
finna. Clark fórnaði höndum og gafst upp.
Þá var Rockefeller tuttugu og sex ára
gamall. Kaupverðið gaf til kynna hve vel
honum hafði gengið að afla fjárins og
spara. HiS nýja fyrirtæki var skýrt
Rockefeller og Andrews. „Ég benti ætíð
á þennan dag, er ég sleit félagsskapnum,
sem upphafið að árangri mínum í lifinu."
Nokkru siðar hófst bygging annarrar
olíuhreinsunarstöðvar í samvinnu við
William, bróður Rockefellers. Jafnframt
komu þeir á fót söluskrifstofu í New York.
William reyndist vel liðtækur við útflutn-
inginn, en Andrews sá um oliuhreinsun-
ina en Rockefeller um skipulag rekstr-
arins.
STÆRST A SÍNU SVIÐI
En vegna þess hve oliuhreinsunarstöðv-
um fjölgaði ört tók fljótt að bera á of-
framleiðslu. Stærstu oliuhreinsunarstöðv-
arnar þoldu áfalliS en hinar smærri börð-
ust i bökkum. Einasta leiðin til að hjara
var að undirbjóða en geta samt náð hagn-
aði. Rockefeller skorti brátt fjármagn til
frekari útvikkunar. Hann ákvað þvi að
taka í félag viðsigHenry nokkurn Flagler,
og frænda konu sinnar, Stephen Hark-
ness. Þ’eir lögðu eitthundraS þúsund
dollara í fyrirtækið. Þetta var það sem
þurfti við eins og á stóð. Fyrirtækið
efldist óðum og árið 1869 var olíuhreins-
unarstöS Rockefellers ekki aðeins hin
stærsta í Cleveland heldur í öllum Banda-
rikjunum. Þá framleiddi hún fimmtán
hundruð tunnur á dag.
Rockefeller gerði Flagler út af örkinni
til að semja á nvjan leik við járnbrautar-
félögin um aukinn afslátt á farmgjöldum.
Hann lék hlutverk sitt vel. Þrjú járnbraut-
arfélög slógust um flutningana. Hann
heiinsótti hið fyrsta og fékk þaðan tilboð
sem hann sýndi hinu næsta, en það bauð
lægra fargjald, sem hann sýndi hinu
þriðja, sem hann taldi geta boðið enn
betur þar sem um mikið flutningsmagn
var aS ræða. Brátt buðu öll félögin að
flytja tunnuna fyrir fimmtán cent, en
það var stórum lægra gjald en aðrar
stöðvar urðu að greiða.
Þá tók Rockefeller upp á þvi að ger-
nýta öll þau efni, sem áður hafði verið
fleygt við olíuhreinsunina. Þetta hafði
enginn gert fyrr. VarS þessi framleiðsla
tiltölulega umfangsmikil vegna þess hve
stöðin var orðin stór. M. a. framleiddi
stöðin úr úrgangsefnum paraffin og vase-
lin, sem hægt var að selja i miklu magni
á góðu verði.
Aðrar oliuhreinsunarstöðvar stóðust
ekki þessa djarflegu samkeppni. Starf-
semi fjölmargra oliuhreinsunarstöðva
lagðist með öllu niður.
STANDARD OIL STOFNAÐ
Oliulireinsunarstöðin hafði hingað til
verið rekin sem sameignarfélag. Fjár-
Framhald á bls. 44.
VIKAN S8. U>1. — 25