Vikan - 04.03.1965, Blaðsíða 23

E4FTIR GlSLA 8IGURB JÖRNSSON, FORSTJÓRA
Bærinn stendur á ein-
hverium fegursta stað t
landinu. íbúarnir eru
nokkrar þúsundir - duglegt fólk, en
samt verður margur að sækja at-
vinnu ( annan stærri bæ. Er þetta
mjög bagalegt um margt, sérstak-
lega er þetta slæmt fyrir verzlun-
ina, þar sem mikið er keypt í stærri
bænum.
En svona hefur þetta verið í
áratugi. Smátt og smátt finnst fólk-
inu þetta allt í lagi. Það fer í bif-
reiðum á milli - kostar náttúrlega
talsvert - að maður tali nú ekki um
tímann, sem fer í allar þessar ó-
teljandi ferðir.
Oft hafa ráðamenn bæjarins
setið á ráðstefnum um hvað gera
skuli — hvort ekki sé unnt að skipa
málum þannig, að bæjarbúar væru
ekki svona háðir atvinnulega stóra
nágrannabænum. Náttúrlega var
þessum mönnum fyrir löngu Ijóst,
að svona gat þetta ekki gengið
til lengdar, ef bærinn átti að halda
velli ( samkeppni við stóra bæinn.
Þeir vissu hvað vantaði — samtök
og samvinnu, fyrirhyggju, framtak
,og nýjar leiðir ( atvinnumálum. En
samt sem áður varð þeim lítið á-
gengt, pólitíkin varð þeim alltaf að
fótakefli. Þetta eru allra beztu
menn, já sumir eru ágætir vinir —
heimsækja hvern annan og konurn-
ar þeirra eru saman ( saumaklúbb.
En politíkin er sterkari en sauma-
klúbbar — þó góðir séu. Og svona
varð það ( mörg ár. Bæjarútgerðin
komst ( alvarleg fjárhagsleg vand-
ræði og að lokum fór fólkið að
rumska, þannig gat það ekki leng-
ur gengið. Alls staðar voru fram-
kvæmdir miklar í landinu — atvinna
mikil — en samt sem áður vantar
okkur svo margt — við erum að
verða langt aftur úr, sögðu nokkr-
ir athafna- og dugnaðarmenn.
Að vísu voru þetta ekki allt lög-
fræðingar eða hagfræðingar — en
samt sem áður vissu þeir hvað gera
þurfti og þeir hófust handa og nú
vita allir hver umskiftin hafa orðið.
Menn eru aðeins undrandi hversu
lengi dróst — en menn hafa
þá gleymt því, hversu lengi hin
dauða hönd pólitíkur og sundr-
ungar hafði lamað aht og alla á
íslandi á þe:m árurr..
En hvað gerðu þ»?-i viðreisnar-
menn? Orðið viðreisn var að vísu
lengi vel misnotað hér á landi —
en hér er átt við bað ( .a jn og veru.
Þeir komu sér sarrm u.r, eitt: svona
gat það ekki lengur gengið. Þetta
var fyrsta og m-rkasta ákvörðun
þeirra. S(ðan gerðu þeir sér Ijósa
grein fyrir, hverr.ig málum var kom-
ið. Þá var gerð áætlun um hv'að
gera þyrfti á hinum ýmsu sviðum,
fjármálum, atvinnumálum, mennta-
málum, svo eitthvað sé nefnt. Þetta
tók allt langan tíma, enda var ekki
til þessa kastað höndum. Þeim var
Ijóst, að undirstaðan varð að vera
traust og örugg. Þeir ætluðu að
gera nokkuð, sem svo fáir höfðu
gert á undan þeim — þeir hættu við
allt venjulegt flan en gerðu ,,plan",
sem stóðst alla gagnrýni.
Bæjarbúar voru fyrir löngu orðn-
ir hundleiðir á öllu gamla laginu —
kalla mætti það mörgum öðrum
nöfnum — sumum Ijótum — og þeir
tóku því fegins hendi þessum nýju
forystumönnum. Bæjarstjórnarkosn-
ingarnar sýndu líka að flokksbönd-
in geta brostið þegar fólkið vaknar.
Yfirgnæfandi meirihluti kjósenda
veitti þeim brautargengi og þeir
fengu mál bæjarins í sínar hendur.
Saga þessa bæjar er síðar kunn
öllum landsmönnum. (slendingar
eru stoltir af þessum fyrirmyndar-
bæ, sem fyrstur allra bæja í land-
inu rak af höndum sér ofurvaid
flokksins — en fékk málin í hendur
mönnum, sem vinna fyrir fólkið af
hugsjón.
Atvinnureksturinn varð fyrst að
efla. Veitt voru skattfríðindi og alls-
konar fyrirgreiðsla nýjum atvinnu-
fyrirtækjum, t. d. lóðir, og gaf það
góða raun. Samvinna var strax
höfð við verklýðsfélögin um öll
meiri háttar mál, en forystumönn-
um þeirra var manna Ijósast, hversu
mikilsvert það er, að örugg og næg
atvinna væri ( bænum sjálfum, svo
menn þyrftu ekki að fara í önnur
byggðarlög til þess að sækja at-
vinnu.
Fríhöfnin hafði mikið að segja í
þessu efni. Er þarna fyrsta fríhöfn
á íslandi, en vöruflutningar um
höfnina hafa aukizt mikið sfðan frí-
höfnin tók til starfa og hefur það
náttúrlega aukið talsvert atvinn-
una. Samvinnan, sem tókst á árun-
um milli nokkurra ungra og fram-
sýnna atorkumanna og erlends
stórfyrirtækis með niðursuðu fisk-
afurða hefur tekizt með ágætum og
nú eru fleiri slík fyrirtæki í bænum.
Verksmiðja til þess að framleiða
duft úr lýsi, sem og efnaverksmiðja,
sem vinnur úr sjávargróðri er þarna
einnig.
Þegar saltvinnslan hófst, fyrir
nokkrum árum, þá breyttist margt.
Gufan var leidd til bæjarins frá
borholunum, sem voru í landareign
hans, og síðan var saltið unnið úr
sjó. Verksmiðjan var í fyrstu sam-
eign bæjarins og erlendra manna
— en nú er hún alíslenzk eign.
Framleiðslan er 50.000 tonn á ári
— en auk þess er talsverður efna-
iðnaður í sambandi við saltvinnsl-
Frambald á bls. 40.
VTKAN 9. tbl. 23