Vikan - 04.03.1965, Blaðsíða 39

Fimbulvetur og fellisár
Framhald af bls. 19.
ur um land til Skagafjarðar, en
annars staðar var veðrið minna. Af
Skutulsfjarðareyri var riðið um lag-
ís um allt ísafjarðardjúp og fram-
an við alla firði inn á Langadals-
strönd. Og 15. október árið 1868
gekk fjárskaðaveður yfir Austur-
land, og misstu margir í einu 1 —
200 fjár. í Fljótsdal fórust 2000
fjár, þar af á þriðja hundrað frá
einum bæ,- 1400 féllu á Völlum og
annað eftir því.
ÞAÐ ER athyglisvert, að vond ár
eru sjaldan einstæð. Þau eru oft
tvö saman, stundum fleiri. Næsti
harðindakafli var árasettið 1873
og 1874, og hét hinn síðari vet-
ur Hreggviður stóri. Um miðjan
þann vetur lagðist hafís að land-
inu og varð samfrosta við langað-
arís í fjörðum og vogum. Meðan
tsinn var að reka að, gerði oft
ofsaleg veður. 11,—12. janúar svo
óstætt á Austurlandi, að sums stað-
ar varð ekki komizt til gegninga
í hús, sem stóðu í heimatúnum, en
stormurinn reif upp heilar og hálfar
þúfur úr túnunum. Skaðar urðu líka
miklir á mannvirkjum, meðal annars
hurfu með öllu tvær timburkirkjur
eystra. Um miðjan apríl gerði mann-
skaðaveður sunnanlands, en þessi
vetur gerði þrátt fyrir allt þetta
ekki eins mikið tjón og ætla mætti,
að því er sagt er.
EFTIR EITT ár þolanlegt kom svo
harðviðrakafli frá* 1876 til 1887,
að tveimur árum undanteknum
(1880, 1883). í janúar 1877 kom
itl dæmis stórflóð á Akureyri, svo
flæddi milli húsanna á Oddeyrinni.
[ september næsta ár gerði svo
hvasst undir Eyjafjöllum og í Mýr-
dal, að fé lamdist til bana, og
það ár urðu víða miklir skaðar af
stormum.
SVO KOM árið 1881. Um það
hefur samtíð okkar orðið tíðrætt,
enda skammt um liðið. Sá vetur
var eins og 1802 kallaður Klaki.
Aðaleinkenni Klaka II voru grimmd-
arfrost og fannfergi, svo v(ða
fennti yfir hús og peningur kafn-
aði. Hafís kom á útmánuðum og
með honum fjöldi bjarndýra, sem
gengu hvarvetna á land og kom-
ust sum lengst upp um sveitir. Um
miðjan janúar var Faxaflói allur
ísi lagður; hægt að þramma næst-
um hvar sem var beint af augum
milli nesja og tanga og úr eyjum
til lands. Á Akureyrarhöfn var fs-
inn þrjár álnir á þykkt, og á Vest-
og Austfjörðum var lagt lengra út
en menn vissu áður dæmi til. Versta
veðrið þetta ár hófst 29. janúar
og hélzt uppihaldslaust til 31.
sama mánaðar, að báðum dögum
meðtöldum. Það var svo hvasst og
brjálað, að sums staðar varð alls
ekki komizt í hús, en annras stað-
ar aðeins með því að skríða. Hey
og bátar fuku eins og fjaðrir, gadd-
freðið heytorf rifnaði upp og þeytt-
ist langar leiðir, hús hurfu, og sums
staðar skemmdi grjótfok grashaga.
Sem dæmi um það, hve sviftinga-
samt rokið var má nefna, að á
Barðaströnd tók ein sviftingin mið-
bik úr vel frágengnu útiheyi, en
skildi báða enda eftir heila, og
var því líkast sem heyið hefði ver-
ið skorið. Um miðjan febrúar komu
nokkrir hlýir og góðir dagar, en
svo snöggherti að á ný, rétt eins
og veturinn væri þá fyrst að byrja.
I marz var kominn svo mikill snjór,
að enginn mundi sögusagnir um
annað slíkt, auk heldur meira. Síð-
ustu daga ( marz var kuldinn h-
37,5 stig á Siglufirði. Vestra var
heldur minna frost, eða -f- 25 til
-=- 30 stig, á Austfjörðum -5- 30
til -f- 32,5 stig, en í Borgarfirði
allt að -v- 31,5 stig. Fólk tók mat-
inn með sér inn í baðstofu til að
reyna að þíða hann, en það dugði
tæpast til, því þær voru margar
hrímaðar innan með krapi á gólf-
unum, en fólk fór ekki framúr,
nema það sem nauðsynlega mátti
til vegna peningshirðu, sem var
ekki annað en að hára skepnun-
um, því kýr voru allar orðnar snar-
geldar af kuldanum.
í BYRJUN apríl linaði vel og var
góð t(ð fram mestallan maí, en
um hvítasunnu kom vont norðan-
kast með frosti. Sagt er, að þetta
vor hafi króknað um 18 þúsund
lömb. Kuldanæðingurinn stóð allt
sumarið, og um miðjan septem-
ber var tæp alin ofan á klaka á
bæ einum í Skagafirði; þó stóðu ein-
læg votviðri.
NÆSTI VETUR var skárri, þótt
einnig hann væri vondur. Þá voru
snjóflóð til skaða og vorið fyrir
alla hluti slæmt. 24. mal varð svo
dimm hríð á Norðurlandi,- að ná-
kunnugir menn villtust á alfaravegi.
Þann vetur varð l(ka dæmafár fjár-
fellir. Um páska var hins vegar
komin mesta blíða og bezta vor,
og ráku Hreppabændur þá 1400
sauði fram á afrétt. Síðan gerði
fólsku áhlaup og týndust allir sauð-
irnir nema 100. Á svæðinu milli
Skarðsheiðar og Oks að sunnan, en
Gilsfjarðar að vestan, fórust 136
nautgripir, 12100 ær, 3750 geld-
fjár, 10200 gemlingar og 16400
unglömb, eða alls 42450 sauðfjár.
670 fullorðnir hestar og 360 tryppi.
Þetta haust voru í vesturumdæmi
talin fram 6570 lausafjárhundruð
á móti 10969 haustið áður, en í
suðurumdæmi 12721 á móti 18270.
Milli fardaga þessi ár fækkaði full-
orðnu fé á landinu um hundrað
þúsund. Verstur var þó lambadauð-
inn vorið 1882, en þá drápust alls
um 65 þúsund lömb af 180 þúsund
sem borizt eiga að hafa, eftir fjár-
töflunni það árið. Enda sáu fram-
andi þjóðir aumur á okkur og veittu
þjóðinni styrki: Danir — sem reynd-
ar áttu okkur og var málið skylt,
—Bretar og Norðmenn.
ÞAÐ ER ekki öld liðin, síðan þetta
var. Og elztu menn muna þessa
tíma — þeir sem ekki e>u orðnir
elliærir. Svo enn má vetur konung-
ur ræskja sig hressilega til þess að
annað eins hafi ekki gerzt í elztu
manna minnum, og jafnvel á þessu
árahundraði hafa komið minnisverð-
ir harðindavetur, þótt svo oft hafi
verið frá þeim sagt í ræðu og
riti, að því verði sleppt hér.
OG SAMT eru harðindin okkur
svo gleymd, að allt fer á annan
endann, ef bylskvettu gerir eina
kvöldstund um miðjan vetur. Þrátt
fyrir allar tækniframfarirnar, marg-
víslegar nýskapanir og viðreisnir,
vinstri stjórnir, hægri stjórnir og
blandaðar stjórnir, erum við ver
sett núna, þegar allar okkar bjargir
miðast við rafmagn, framleitt með
vatnsorku, sem getur stíflast af
krapi eða hreinlega frosið [ botn,
svo ekki sé minnzt á rokið, sem
getur kippt sundur leiðslunum; við
hjólafarartæki, sem komast hvorki
lönd né strönd, ef snjórinn verður
fáeinir sentimetrar — og það er
varla, að upphitun húsa okkar hefði
undan, ef almennilega herti að —
þó rafmagnið héldist og olíufélög-
unum tækist að sprauta olíu í geym-
ana hjá okkur við og við.
AÐ VÍSU vitum við það, að lang-
tímum saman hefur ekki verið hægt
að kalla forfeður okkar fólk. Þó
að þeir væru yfirleitt sæmilega
fljótir að rétta úr kútnum, ef góð-
æri urðu nokkur saman, og mennta-
menn hefur þjóðin alltaf átt, sem
upp úr stóðu. En árum saman og
hvað eftir annað hefur allur al-
menningur ekki gert neinar kröf-
ur fram yfir skepnurnar og lifað
til þess eins að sálast ekki og það
eina sem máli skipti var að draga
fram Kfið með lífið eitt sem tilgang.
MIÐAÐ VIÐ þann standard má
kalla íslendinga menningarþjóð
núna, þótt sumir vilja leggja okkur
á hillu með Nígeríumönnum og öðr-
um slíkum. Hvað sem segja má um
það, skulum við vona, að IKið nú
til dags hafi einhvern meiri tilgang
en þann, að deyja ekki alveg s.rax.
OG ÞVÍ takmarki náum við, þeg-
ar 6—8 tíma vinnudagur nægir til
þess að búa við þau kjör, sem
breyttir tímar og þjóðfélagshættir
krefjast.

CUDO
tvöfaltCLldOeinanqmnarqler
vörumerkid sem
húshvqqiandinn treystir
skúlaqata 26 simi 12056
VIKAN 9. tbl. gfj