Vikan - 06.05.1965, Blaðsíða 43

um listir, sögu og heimspeki, og
hefur verið gizkað á, að Voltaire
hafi notfært sér nokkrar af hug-
myndum Casanova, sem sínar
eigin. (Jirí Spaceh ritar þó í viku-
blaðinu „Smér“, að ótrúlegt sé
að hugmyndir 35 ára gamals
„lukku-riddara" hafi haft mikil
áhrif á Voltaire).
Það er erfitt að kveða á með
það, hvað satt er í þessu máli.
En ef til vill má þó fullyrða, að
hugmyndir hins unga Casanova
hafi ekki látið Voltaire með öllu
ósnortinn, og að hann hafi þess
vegna haft sín áhrif á hugmynd-
ir hinna frönsku byltingarmanna.
Þegar á allt er litið, var á þess-
um tíma borin margfalt meiri
virðing fyrir hugmyndum og
skoðunum andans manna, en t.d.
á tímunum fyrir seinni heims-
styrjöld.
En Casanova átti eftir að gjör-
breyta skoðunum sínum í flest-
um grundvallaratriðum. Hann
snérist gegn öllum byltingarhug-
myndum, en var þó alla tíð and-
snúinn keisurum og kóngum.
Casanova er grafinn einhvers
staðar í kastalagarðinum í Duch-
cov, þar sem áður var kirkju-
garður kapellu heilagrar Bar-
böru. Og í næsta hluta þessara
greina munum við spyrjast fyr-
ir og reyna að finna gröf hans
þar.
Á síðustu æviárum hans lýsir
riddarinn de Ligne honum svo:
„Hann væri mjög fallegur mað-
ur, ef hann væri ekki svo óþægi-
legur í viðmóti. Hann er hávax-
inn eins og Herkúles, en lita-
raftið dökkt. Augun eru snör og
leiftrandi, en koma ætíð upp um
þá óeirð og reiði, er með honum
býr, og gera hann tryllingsleg-
ann. Það er auðveldara að gera
hann reiðan en glaðværan. Hann
hefur ekki aðeins þekkingu á
því, sem hann segist hafa þekk-
ingu á: samkvæmisdansi, Frakk-
landi, góðum smekk, heiminum
og lífsháttum, heldur og mörgu
öðru. En gleðileikir hans eru
ekki skemmtilegir, og heimspeki-
rit hans hafa enga heimspeki til
að bera, þó öll önnur verk hans
séu full af hvoru tveggja. Þar má
ætíð finna eitthvað óvenjulegt,
eitthvað nýtt, skarplegt og djúp-
úðugt. Hann hefur yfir að búa
mikilli þekkingu, en vitnar svo
oft í Hóras, að það er blátt á-
fram andstyggð ... .Hann er við-
kvæmur og vinur vina sinna, en
ef einhver gerir honum eitthvað
á móti, er hann illgjarn, upp-
stökkur og andstyggilegur. Og ef
einhver vogar sér að hæðast að
honum, hlyti sá hinn sami ekki
fyrirgefningu hans, þó milljón
væri í boði... Hann trúir engu
nema því, sem er öfgakennt og
ótrúlegt og liggur stundum við,
að hann sé hjátrúarfullur. En til
allrar hamingju er hann heið-
virður og næmur ... Hann er
hrifnæmur og nýjungagjarn, en
þegar honum hefur hlotnazt það,
sem hann þráir, hafnar hann því.
Hann getur ekki hætt að hugsa
um konur, sérstaklega ungar
stúlkur. Þetta egnir hann til
reiði, hann er reiður fögrum kon-
um, sjálfum sér, himninum, nátt-
úrunni... Hann hefnir alls þessa
með miklum óhemjuskap í mat
og drykk. Hann er sem úlfur
við borðhald, og skeytir engum
siðum. Hann byrjar það glaðvær,
en endar hryggur og það eitt, að
geta ekki strax byrjað á nýjan
leik, veldur honum örvæntingu
... í ringulreið hinnar storm-
sömu æsku sinnar, og á öllum
sínum ævintýralega æviferli,
sem stundum var fremur vafa-
samur, sýndi hann ætíð dreng-
skap, næmleik og hugrekki. Nú
er hann stoltur af því að vera
ekki neitt og eiga ekkert. Það er
mjög áríðandi að hafa lesið verk
hans og hlusta á hann, því að
hégómagirnd hans á sér engin
takmörk. Þú skyldir aldrei minn-
ast á, að þú hafir heyrt áður
einhverja þá sögu, er hann kann
að segja þér, heldur láta sem þú
hlustir á hana í fyrsta skipti. Þú
mátt aldrei gleyma að heilsa hon-
um á viðeigandi hátt, því að hin-
ir mestu smámunir geta gert
hann að ævilöngum óvini þínum.
Hið ótrúlega ímyndunarafl hans
... öll sú staðfesta, bæði andleg
og líkamleg, er hann hefur til að
bera ... allt þetta gerir hann að
óvenjulegum manni, sem er dýr-
mætt að kynnast. Hann á virð-
ingu skilið og einlæga vináttu
þeirra fáu manna. sem geta tek-
ið honum eins og hann er“.
Gleymdu aldrei að heilsa hon-
um!
Seinustu bréfaviðskipti hans
voru við skáldkonuna Elise von
der Reche. Hann skrifar henni
m.a.: Náttúran hefur refsað mér
með þungbærum sjúkdómi, svo
að nú bíð ég aðeins dauðans. Ég
þakka guði fyrir, að hann er
ekki langt undan ..
Líf Jacob Casanova, gleðileik-
urinn mikli, er nú því nær á
enda: „Ég játa hér, fullur auð-
mýktar, að ástarævintýri, sem ég
átti í London, þegar ég var 38
ára, olli gjörbreytingum í lífi
mínu. Það var endir fyrsta þátt-
ar. Annar þáttur endaði, þegar
ég yfirgaf Feneyjar, þar sem ég
nú skemmti mér við að rita end-
urminningar mínar. Þar með
verður þessi þrigja þátta gleði-
leikur á enda, og ef hann verður
blístraður niður, sem vel getur
skeð, vona ég, að ég muni ekki
heyra það ... (Endurminningar
Casanova).
„Gleðileikurinn" endaði 4. júní,
1798. Sagt er, að vinir hans, Karel
Josef de Ligne og Waldstein
greifi hafi verið hjá Casanova,
er hann dó, og síðustu orð hans
voru: Góður guð, og þér, sem
nú eruð vitni að dauða mínum.
Ég lifði sem heimspekingur, og
ég dey sem kristinn maður.
★.
Hvað varð um kóngs-
dæturnar þrjár?
Framhald af bls. 9.
Leka nokkurn, sem gerir tilkall til
konungdóms í Albaniu. En hvort-
tveggja hefur líklega við Iftið að
styðjast, enda eru þessir tveir herra-
menn varla nein afburða hróefni f
þjóðhöfðingja, eins og nú er komið
þróun heimsmálanna.
Feríal er nú tuttugu og fimm ára
að aldri og allra geðslegasta stúlka.
Fyrir tveimur árum hafði hún enn
ekki stigið fæti sínum á dansgólf.
Hún var sögð nokkuð hörð í horn
að taka við nemendur sína. Þar
eð hún er elzt systkina sinna, hef-
ur hún alltaf talið sig að verulegu
leyti ábyrga fyrir þeim.
Fosía, sú næstelsta, tók fyrir
tveimu árum próf f frönsku og
VIKAN 18. tbl.