Vikan - 16.01.1969, Blaðsíða 22

A Tveir áhugamenn um geimrannsóknir handleika hér líkan af geimfari
því, sem Bandaríkjamenn hyggjast lenda á mánanum.
Hversvegna skyldu menn taka
á sig þann hrikalega kostnað
sem fylgir því að koma upp ný-
lendu á tunglinu? Hvað hefur
það sem jörðin ekki hefur?
Að minnsta kosti er ljóst að
það vantar sitt af hverju. Þar
er ekkert gufuhvolf og þar með
ekkert lífsloft og ekkert veður,
og geislar sólarinnar hafa í ára-
milljarða skollið á því án þess
að það hafi getað borið nokkra
hönd fyrir höfuð sér. En þetta
getur hafa leitt til tilorðningar
einhvers efnis með eiginleikum
sem við þekkjum ekki til.
í nokkrum af söfnum jarðar-
innar eru hlutir sem gefa vís-
bendingu um það, sem fyrstu
tunglfararnir kunna að taka með
sér til baka: steinflísar (úr loft-
steinum) sem eru öðruvísi en
það grjót sem finnst á jörðu hér.
Þeir eru fullir með smákorn er
kallast kondrúlur og líta út eins
og hrísgrjón, og menn halda að
stórir járnloftsteinar hafi rifið
þetta laust af yfirborði mánans.
Að öðru leyti erum við fáfróð
um hvað málmkyns er á tungl-
inu. En finnist þar eitthvað verð-
mætt, verður ekki nándar nærri
eins dýrt að senda farm frá
tungli til jarðar og öfugt (fimm-
tíu tonn brennsluefnis á hvert
tonn farms).
í bráðina eru það vísinda-
mennirnir, sem mestan áhuga
hafa á tunglinu. Saga sólkerfis-
ins eru skrifuð á andlit lcarlsins
í tunglinu — en hér á jörðu eru
vindar og veður og aðrar plágur,
sem gufuhvolfinu fylgja, ötular
við að viska út þesskonar letur.
Fyrst um sinn munum við hag-
nýta tunglið sem athugunarstöð.
Gufuhvolfið okkar blessað
hindrar stjörnufræðingana, sér-
staklega radíóstjörnufræðingana,
í að rannsaka að gagni það sem
skeður utan jarðarinnar. Á síð-
ari árum hafa menn tekið á móti
radíómerkjum utan úr geimn-
um, og koma þar fram merkileg-
ar og áhrifamiklar ábendingar
um spennandi atburði sem eru
að ske í Vetrarbrautinni okkar
og öðrum stjörnuþokum. Fyrir
tilstilli radíómerkjanna höfum
við fengið hugmynd um hinar
tröllauknu kvasarenur — dular-
full himintungl sem senda frá
sér gífurlegt orkumagn í radíó-
og ljósbylgjum, svo stórkostlegt
að við getum fylgt þeim eftir til
yztu jaðra alheimsins. En þegar
þessi merki ná til jarðarinnar,
eru þau ógreinileg og ófullkom-
in. Á tunglinu eigum við að geta
náð þeim greinilegum og án
truflana.
HVAÐ EIGA TUNGL-
FARARNIR AÐ GERA?
Sjálf tunglferð Bandaríkja-
manna á að ganga fyrir sig
þannig, að geimskipi verður
skotið frá jörðu með eldflaug af
gerðinni Satúrn 5. Geimskipið
verður furðu stórt, hundrað og
ellefu metra á hæð og ummál
rúmlega tíu metrar. Þyngdin er
tvö þúsund átta hundruð tuttugu
og sex smálestir. Sjálft hylkið,
sem lenda á á tunglinu, er sjö
metra hátt og fjóra á breidd.
Satúrn-eldflaugin á að koma
geimskipinu á braut umhverfis
tunglið. Þrír geimfarar verða
um borð, og einn á að verða þar
kyrr í hundrað fjörutíu og níu
kílómetra fjarlægð frá tunglinu,
en hinir eiga að halda áfram í
lendingarhylkinu. Að lokinni
fyrirfram ákveðinni dvöl á
tunglinu á hylkið aftur að svífa
upp á brautina, þar sem geim-
skipið bíður. Þá verður settur í
gang einn geysiöflugur rakettu-
mótor, sem rífa skal geimskipið
útaf brautinni umhverfis mán-
ann og reka það aftur til jarðar,
og er ætlazt til að það skelli ein-
hvers staðar niður í Kyrrahafið,
líklega í námunda við Havaí.
Fyrstu tunglfararnir tveir
munu sennilega dvelja átján
klukkustundir á tunglinu. Þeir
munu yfirgefa geimskipið tvisv-
ar og fara hverju sinni í þriggja
tíma gönguferðir. Þess á milli
munu þeir líta eftir farartæk-
inu og útbúnaðinum og borða og
sofa.
í gönguferðunum munu þeir
safna sýnishornum af grjóti og
jarðvegi. Þeir eiga líka að taka
myndir og mæla hversu djúpt
geimskipið sekkur í yfirborðið.
Allt upp í hundrað metra fjar-
Nú cru tunglferðir ekki lengur draumsýnir i stíl við Jules Vernc — í
ár vcrða þær veruleiki. Geimfarið á myndinni er svipað því, sem notað
verður við lendinguna, en nú vi*a menn að yfirborð mánans er ekki
eins hnökrótt og það er sýnt hér.
22 VTKAN 3-tbI-