Vikan - 06.02.1969, Blaðsíða 21

I
Kaldbaksliorn.
Svanshóll í Bjarnarfirði.
tærri lind frá barmi móður jarð-
ar eða ástföngnu auga elskhug-
ans.
*
Inn frá Húnaflóa vestan-verð-
um liggur Steingrímsfjörður.
Miklu utar, en þó í sömu átt,
Reykjafjörðlur. Milli fjarðanna
að byggðabaki er Trékyllis-
heiði, oft torfær sökum harð-
viðra að vetri en grýtt og sein-
farinn sumarvegur. Fjallskagi
gengur fram milli fjarðanna, hár
og hrikalegur hið nyrðra en
sunnar lágur og línumildur.
Norðan Steingrímsfjarðar er
Bjarnarfjörður og fram af hon-
um broshýr og grösug byggð.
Dalurinn er sléttur að kalla, fyrr
voru þar víðlend og góð engi en
eru nú töðuvellir. Hlíðarnar
beggja megin eru með bröttum
hamrahjöllum, vaxnar ilmbjörk
og víði. Inn í hálendisálmuna
sem fram gengur milli Bjarnar-
fjarðar og Reykjafjarðar sker-
ast Veiðileysufjörður og Kald-
baksvík, er þar víða hrikalegt
umhverfi. Gnípur háar, hamrar
við brúnir og hlíðar skriðurunn-
ar.
Framan við miðjan Bjarnar-
fjarðardal, undir brattri hjalla-
hlíð er Svanshóll. Þar greina
fornar sögur að búið hafi Svanur
mágur Höskuldar Dalakollsson-
ar, bróðir Jórunnar konu hans.
Því sendi Hallgerður þangað
Þjóstólf ástmann sinn er hún
vildi forða honum undan reiði
föður síns og bræðra. Sagt er, að
Svanur hafi verið forn í skapi og
kunnáttusamur. Gerði hann
stundum glettingar, sem orðið
gátu til óþægðar mótherjum
hans.
Belg átti hann gráan, er hann
blés í þegar honum gazt ekki að
heimsóknum svo sem þá er Ósvíf-
ur hugðist sækja hann heim, en
lenti í villu og hleypti hestum
sínum í foræði, mundi engum ó-
kunnum greið vegleysa í dökkri
þoku um Bjarnarfjarðarháls, þótt
nú á tímum væri og yfir félli
með eðlilegum hætti.
Skammt ofan við Svanshól er
lægð í fjallið, var sagt að Svanur
brygði sér þar inn og kæmi út í
Svansgjá vestan Kaldbaksvíkur,
þótti honum sú leið skemmri er
hann vildi flýta för sinni en
krókurinn um Bala norður.
Kaldbakshorn, nær 700 m hár
stuðlabergshamar rís vestan Vík-
urinnar, og frá honum skriður í
sjó fram. Brött fjöll eru norðan
víkurinnar og allt umhverfis dal-
inn, og er hann hið neðra skjól-
sæil og grösugur, en meðfram
víkinni er mjög stutt frá fjöru
að hlíðarfæti.
Þarna nam land Onundur tré-
fótur og sagt er, að kuml hans
sé fremst í dalnum.
Kaldbaksvíkurbúar (Kaldbak-
lingar), hafa langt framan úr
öldum verið menn harðsnúnir og
ekki brostið kjark við nein smá-
ræði, enda nokkuð þurft til að
sjá þar vel borgið fjölmennu
heimili, en karlar og konur fyrri
tíma, sem þar höfðu búsetu voru
kynsælt fólk.
Sjósókn var oft erfið vegna
brimlendingar. Yfir kleifina und-
ir Kaldbakshorni var tæp og
hættuleg leið inn til Bjarnar-
fjarðar. Féll það jafnan í hlut
Kaldbaksbóndans, að höggva þar
sporaslóð um vetur og fylgja
þeim er litlir fjallgöngumenn
voru inn yfir Slitranefið.
Börnin höfðu verið tólf. Nú
voru þau eftir ellefu. Einn sonur-
inn fórst í brimlendingunni. Fað-
ir hans tók á móti honum þegar
aldan skolaði honum látnum á
land, og bar hann heim á fjal-
irnar. Það var sem högl hrykkju
af augum hans þegar hann strauk
hrjúfri hendi andlitið stirðnaða
til hinztu kveðju. — Brúnin er
loðin og hvöss. Allt svipmótið
sem steypt í sama form og um-
hverfi byggðarinnar sem hann
ól. — Aldarfarið var erfitt. Haf-
ís og vorharðindi flest ár og þess
vegna lítill bjargræðisafli. Nú
voru liðin vorjafndægri, ennþá
var íshrafl um allan sjó. Birgðir
fyrir fólk og fénað því nær til
þurrðar gengnar. Fénu var ekki
hægt að koma norður í landið
sökum djúpfennis. í fjallinu of-
an við bæinn var hengjan búin að
vera vikum saman. Þennan vetur
hafði hún verið stærri og meira
ógnvekjandi en flest ár áður, þau
er menn mundu, enda var fólk-
inu orðið tíðlitið upp í fjallið. —
Hvenær? Annað virtist óhugs-
andi. Hún hlaut að falla, en hve-
nær, og hvað mundi hún taka
með sér?
Veðrið var mildara þennan
morgun. Daginn áður hafði þiðn-
að dálítið og ísinn lónað út fló-
ann, en svo hafði aftur kyngt
niður slyddusnjó um nóttina. Nú
var uppstytta. Bóndinn var ný-
búinn að höggva spor í kleifina,
en um hana hafði ekki verið
fjölfarið síðustu vikur. Það bár-
ust því ekki miklar fréttir af
fjölskyldunum úr Víkinni a.mk.
ekki þeirri sem norðar bjó.
„Karlinn er harðlyndur þver-
haus,“ sögðu menn. „Hann er vís
til að láta allt drepast bæði fólk
og fénað, fremur en leita á náðir
sveitarinnar. Líka er hann upp-
fullur af þjóðmálarembingi og
mundi illa sætta sig við að vera
réttlaus til afskipta á þeim vett-
vangi.“
Guð láti gott á vita. Tveir
menn eru að staulast innan yfir
Kleifina. Þeir þræða sporaslóð-
ina með varúð, fara þar næst
heim að bænum undir hamrin-
um, dveljast þar góða stund og
inna bóndann eftir hag heimilis-
ins. Svo leggja þeir leið sína
norður yfir sandinn. Þeim verð-
ur tíðlitið upp í fjallið. — Það
er engin fyrirsjón að leggja í
þetta. Karlskrattinn hefði lík-
lega getað komið inn yfir Kleif-
ina um leið og hann hjó spora-
slóðina og látið þess getið væri
heimilinu einhvers vant. Liklega
bezt að láta hann bara eiga sig.
Þeir silast þó í áttina, annar
með létta tösku. í henni eru
skjölin, þar sem skráð er skýrsl-
an um hinn tímanlega efnahag
fólksins í byggðinni. Nú vantar
þar aðeins eitt nafn og eftir því
er verið að leita.
Húsbóndinn stendur fyrir dyr-
um úti, harðleitur og brúnamik-
ill. Eftir að hafa tekið kveðju
komumanna býður hann þeim að
ganga í bæ sinn.
Annar þeirra pjakkar staf sín-
um í frerann, lítur upp í fjallið
og kveður þá verða að hafa
hraðann á, enda erindinu fljótt
af lokið.
Bóndi sér hvert gestirnir renna
augunum. „Jæja, sýnist ykkur
hún heldur óálitleg þessi. Hún
er nú búin að ógna mér og hyski
mínu í nokkra mánuði. Og ef ég
þekki rétt til, þá fer hún senn
að falla.“
Það, er sem kaldur straumur
hríslist niður bak komumanna.
„Við erum aðeins komnir til
að inna þig eftir matar- og hey-
birgðum,“ og nú fálmar annar
komumanna niður í tösku sína.
„Það er óþarfi að vera að taka
upp pappírana, Gísli litli. Hér
eru engar birgðir, sem tekur því
að skrifa.
„En hreppurinn hefur einhver
úrræði til styrktar þeim sem lak-
ast eru staddir," segir nú staf-
karlinn. „Ójá, miskunn sveitar-
innar er nú skilmálum háð og
ég hef hugsað mér að treysta
Framhald á bls. 41.
6. tbi. VIKAN 21