Vikan - 06.11.1969, Blaðsíða 20

Hér birtist annar hluti minn-
ingabrota eftir Bergljotu Ib-
sen, sem var dóttir Björn-
stjerne Björnson og tengda-
dóttir Henriks Ibsens. Kafl-
arnir eru þýddir úr bók, sem
Bergljot gaf út fyrir nokkr-
um árum og hét „De Tre“.
Á næstu árum gerast atburðir,
sem marka tímamót í lífi og list
Ibsens. Hann er önnum kafinn
við að skrifa leikrit sitt, Kejser
og Galilæer, og þess er beðið með
mikilli eftirvæntingu á Norður-
löndum. Viðurkenning á verkum
hans hefur jafnt og þétt farið
vaxandi. Sér til mikillar undr-
unar er honum veitt St. Olavs-
orðan við krýningu Óskars kon-
ungs árið 1873. Auk þess er
honum boðið að taka þátt í al-
þjóðlegri dómnefnd um málara-
list á heimssýningunni í Vínar-
borg sama ár. Það hefur án efa
verið mikið fagnaðarefni, fyrir
hann, sem um tíma þráði ákaft
að gerast listmálari, eins og áður
er sagt.
Frá Vínarborg snýr Ibsen aft-
ur til Dresden og leggur síðustu
hönd á Kejser og Galilæer um
haustið. Það leikrit áleit hann
sjálfur sitt langbezta verk til
þessa. Bókin var rifin út og kom
þegar í stað í annarri útgáfu, en
hins vegar var verkið hvergi sett
á svið. Að minni hyggju hafa
fáir skilið það til fullnustu allt
til þessa dags. Kejser og Galilæer
er eins .konar forspá hjá Ibsen.
Það er eins og hann sjái fyrir það
sem síðar gerðist í heiminum.
Sjálfur átti hann við erfiðleika
að etja á þessu tímabili. Hann
var í andlegri kreppu, ef svo má
að orði komast, — grillti hvergi
land neinnar vissu í hafróti eigin
efasemda.
Árið eftir fer frú Ibsen til
Kaupmannahafnar og heimsækir
þar sína ástkæru systur, Maríu,
á banabeði. María hefur áður
komið lítillega við sögu þessara
minningabrota. Miklir kærleikar
voru með þeim systrum og einnig
var hún æskuvinkona móður
minnar. María giftist ekki. Hún
gat aldrei gleymt misheppnuðu
ástarævintýri, sem gerðist á
æskudögum hennar í Bergen.
Hún fluttist með frú Magðalenu
Thoresen til Kaupmannahafnar,
en heimsótti Ibsensfjölskylduna
oft, og heimsóknir hennar voru
frú Ibsen til mikillar gleði, sér-
staklega þegar Ibsen var á ferða-
lögum. Hún var trúhneigð að
eðlisfari, hlédræg og hugljúf og
þakklát fyrir þá gestrisni, sem
henni var sýnd á heimili systur
sinnar. Þegar fregnin um andlát
hennar barst, skrifar Ibsen konu
sinni:
„Síðdegis í gær barst mér bréf
þitt með hinni sorglegu frétt um
dauða Maríu. Hún er sem sagt
ekki lengur sjálf á meðal okkar,
en minningin um hana mun
vissulega seint gleymast.“
Þetta er skrifað 15. nóvember
1874.
Sama ár lætur Ibsen loksins
verða af því að heimsækja föð-
urland sitt. Hann fer til Krist-
íaníu, þar sem stúdentar hylla
hann með. skrúðgöngu. En ein-
hvern veginn kann hann ekki við
sig í Noregi. Hann snýr strax
aftur til Dresden, en á erfitt með
að hafa sig að nýju verki. f eirð-
arleysi sínu umskrifar hann
æskuverk sitt, Catilina, og einn-
ig er hann önnum kafinn í sam-
vinnu sinni við Grieg, sem á þess-
um tíma vinnur að því að semja
tónlist við Pétur Gaut. Vinátta
þeirra stóð á gömlum merg.
Einu sinni leitaði hann aðstoðar
Ibsens til þess að fá hljómsveit-
arstjórastöðuna við Christiania
Theater, þar sem faðir minn var
hæstráðandi. Ég hef fundið bréf
Griegs til Ibsens um þetta, og
þar sem það hefur ekki áður
birzt, læt ég það fljóta með:
Kaupmannahöfn 10. júní 1866.
Hr. Henrik Ibsen.
Róm.
Ég b:ð yður velvirðingar á
því, að ég skuli dirfast að ónáða
yður og sóa tíma yðar andartak.
Ég sé mig tilneyddan að leita
liðsinnis yðar í máli, sem liggur
mér þungt á hjarta, og þess vegna
bið ég yður að ráða mér heilt.
Samkvæmt því sem þér vin-
samlegast sögðuð mér í Róm,
skrifaði ég Björnsson þegar með-
an ég dvaldist í Leipzig. Það eru
nú á að gizka sex vikur síðan. Ég
skrifaði honum og sagði honum
meiningu mína hreinskilnislega,
hversu kært það yrði mér að fá
að starfa við hlið honum, — að
ég tryði því, að áhrif hans mættu
sín mikils gegn þeirri hringiðu
smámunasemi og misskilnings,
sem sogar alla til sín heima. Ég
sagði honum, að ég vænti mikils
af norskri tónlist í framtíðinni, og
það væri von mín, að ég mætti
leggja þar fram minn skerf. Ég
sagði honum sem sagt hug minn
allan og í lokin drap ég á hljóm-
sveitarstjórastöðuna við leikhús-
ið og benti honum á, að sá sem
nú gegnir stöðunni er aðeins
ráðinn til bráðabirgða. Ég tók
það fram, að ég liti svo á, að
meðmæli hans gætu orðið þung
á metaskálunum fyrir mig, og
bað hann loks að svara mér eins
fljótt og mögulegt væri. En enn
þann dag í dag hefur maðurinn
ekkert látið frá sér heyra, og
mér t'innst það vægast sagt til-
litsleysi á háu stigi.
Ég veit ósköp vel, að Björn-
son hefur átt við ramman reip
að draga heima upp á síðkastið,
og ég skil líka mætavel, að hann