Vikan


Vikan - 06.11.1969, Blaðsíða 44

Vikan - 06.11.1969, Blaðsíða 44
heimi leiklistarinnar. Hún hófst með Brúðuheimilinu, og tveim árum síðar hafði hann lokið við Afturgöngurnar. Síðan fylgdi hvert verkið í kjölfar annars með eins til tveggja ára millibili: Villiöndina, Rosmerholm, Frúin á hafinu og Hedda Gabler, — sex af stærstu verkunum á tíu árum. Hvert einasta þeirra vakti úlfa- þyt og ákafar umræður á Norð- urlöndum, í Þýzkalandi, um heim allan. Þeim var ekki öllum vel tekið. Óhróður Ibsens jókst sam- fara hróðri hans. Gagnrýnin varð harðari og óvægilegri eftir að hann hafði unnið fullnaðarsigur sem skáld. Hann átti í stöðugri baráttu, en kunni því vel. Fjárhagur hans varð einnig æ viðunanlegri. Að eigin áliti var hann orðinn betri en hann hafði nokkru sinni búizt við. Hið borg- aralega líf hans var orðið stöð- ugra en áður og heita mátti, að það væri komið í fastar skorður. Stöðugleikinn var raunar ekki meiri en svo, að oft lifði hann á fyrirframgreiðslu frá Hegel. En það eitt, að hann taldi sig með góðri samvizku geta beðið um greiðslu fyrirfram, og að hann var viss um, að hún fengizt um- yrðalaust, veitti honum vinnu- frið. Loksins hafði honum tekizt að sanna umheiminum, að hann ætti fyrir skuldum. Andleg verð- mæti hans voru trygging fyrir sérhverri veraldlegri skuld. Hann vissi líka sjálfur, að hann var talsvert meira virði í peningum, en honum hafði verið greitt. Ég hygg einnig, að það hafi haft afgerandi gildi fyrir hæfi- leika hans og afköst, að hann fluttist nú til ítalíu. Líf hans hafði alla tíð verið háð veðrinu. Hann þyrsti ákaft í sólskin. Sorrent og Capri voru baðaðir skæru ljósi, meðan allt var grátt og svart í Noregi. Og ef hitinn varð of mikill í Suður-Ítalíu, leitaði hann upp til Tyrol, til Gossensass. Á hótel Gröbner bjó hann þrettán sumur. Á minninga- skiöld, sem festur er á húsið, stendur hvaða verk hann samdi þar. Torg í bænum heitir Piazza Ibsen. Síðar var breytt um nafn á þessum litla, undurfagra bæ, fyrst hét hann Colle d’Isarco, nú er hann kallaður Gardena. Frá honum er aðeins klukkutíma akstur til þess staðar, þar sem ég bý nú. Og hinum megin við Brenner er Schwaz, þar sem fað- ir minn bjó um skeið með okkur krökkunum, og þar sem ein gat- an ber heitið Björnsons-Allé. Þangað heimsótti Ibsen og síðar Jonas Li'e foreldra mína. í Gossensass var enn á lífi til skamms tíma systir veitinga- mannsins, sem átti hótel Gröbner á dögum Ibsens, og hún kann frá ýmsu skemmtilegu að segja varð- andi Ibsen og hið reglubundna lif hans. — Hann lifði eins og klukka, sagði hún. Hann vann ákveðnar stundir á hverium degi og gekk daglega sömu leiðina n'ður að Eisach- fljótinu. Þar stóð hann lengi á brúnni og horfði þungt hugsi niður í vatnið. Börnin kölluðu hann „Vatnakallinn", en þau voru aldrei hrædd við hann, því að hann var ævinlega blíður og vingjarnlegur. Hún minntist þess einn'g, hveru vel hann var klæddur, og á vikureikningunum sá hún, hversu einföldu og spar- sömu lífi hann lifði. Hann breytti ekki lífsvenjum sínum, þótt"hann hefði meiri auraráð en áður. Sigurður fór ásamt móður sinni til Þrándheims sumarið 1884, en Ibsen varð eftir f Gossensass og einbeitti sér að því að ljúka við Villiöndina. Sigurður aðvarar hann í bréfi um að ofreyna sig ekki, en Henrik Ibsen vann eftir ákveðnum reglum og lét slikt hial sem vind um eyrun þjóta. Hann svarar bréfi sonar síns og seg'r meðal annars: „Ég gekk frá öðrum þætti, sem er átta síðum lengri en sá fyrsti, 12. júlí. Þriðja þætti byriaði ég á þann 14. og vonast til að ljúka honum í þessari viku. Ég sé fram á, að leikritið verði fulli«:rt á til- settum tíma. Ég lifi eftir sömu reglum og áður. Á morgnana drekk ég te stundvíslega klukkan sjö. Ég fer á fætur í síðasta lagi klukkan sex, oft miklu fyrr, og mér verð- ur gott af því, þótt ég fari ekki í rúmið fyrr en klukkan ellefu. Allt sem ég fæ að borða. bragð- ast mér með afbrigðum vel. Fram að 14. júli var hér ind- ælisveður, sólskin og heiður him- inn. En þá tók að þykkna í lofti Það varð einkennilega dimmt og að kvöldi hins 16., meðan við sátum að snæðingi í borðsalnum, skall á ægilegt þrumuve’ður. f klukkutíma rigndi eins og hellt væri úr fötu. En þá gerði hagl- él svo mikið, að ég hefði aldrei trúað að annað eins og þvílíkt gæti gerzt. Höglin flugu þvert i gegnum rúðurnar og inn í saiinn, þar sem við sátum. Svo gríðar- legur var kraftur þeTra, að rúð- urnar brotnuðu ekki, heldur komu göt á þær af sömu stærð og kornin. Og stærðin á þeim, hvílík firn! Sum voru stærri en stærstu hænuegg, sem ég hef nokkurn tíma séð. Við tíndum af gólfinu fáein þeirra. Þau voru glerhörð og gagnsæ. Um miðnættið skall aftur á þrumuveður og hið þriðja klukk- an þrjú um nóttina. Kirkjuklukk- urnar hringdu án afláts, og flest- ir voru á fótum alla nóttina. Klukkan þriú reis ég líka úr rekkju, en háttaði aft.ur skömmu síðar. Næstu daga á eftir rigndi óskaplega og í gær var hreint skýfall. Fljótið Eisach flæddi yfir bakka sína og eyðilagði veg- inn á um 400 metra svæði. Gossensass var í hættu um tíma, en allt fór vel að lokum. Járnbrautin stöðvaðist og all- ir farþegarnir, sem ætluðu suður eftir, urðu að gista hér á hótel- inu. Það var allt á tjá og tundri eins og þú getur ímyndað þér. f kvöld komust samgöngur aftur í eðlilegt horf, nú er hann kominn á norðan, svalur andvari og feg- ursta blíðviðri “ Faðir minn bauð Ibsen að heimsækja sig í Schwaz og Ibsen segir konu sinni frá því í bréfi á þessa leið: „f fyrradag lauk ég við fjórða þáttinn og er hann af svipaðri lengd og hinir. Ég vinn nú af fullum krafti við þann fimmta, og þar sem hann er stytztur, vona ég, að handrit- ið verði fullbúið til prentunar í lok mánaðarins. Björnson er nú í Schwaz ásamt konu sinni og dætrum. Hann skrifar mér og segist vera að leggja síðustu hönd á nýja sögu, og hvetur mig til að heimsækja sig, þegar við séum báðir búnir. Jónas Lie er hér á næstu grösum og Björnson hefur líka slrrifað honum, svo að kann- ske getum við haldið „þriggja- skálda-mót“. Björnson getur ekki komið hingað, þar sem öll herbergi eru pöntuð langt fram í tímann, og auk þess mundi það lengja ferð- ina fyrir Jonas Lie. Ég hef lofað Björnson að koma til hans eftir nokkra daga. Það gæti verið upplyfting í því fyrir mig eftir erfiða vinnu, og ef til vill líður langur tími, þangað til við verðum svona nálægt hvor öðrum næst. Það eru orðin meira en tuttugu ár, síðan við sáumst síðast .. . . “ Loksins getur Ibsen fært konu sinni þær gleðilegu fregnir, að hann hafi lokið við Villiöndina. Hann segir í örstuttu bréfi: : „Enda þótt ég viti ekki ná- kvæmlega hvar þið eruð stödd nú á flakki ykkar um Noreg, þá get ég ekki stillt mig um að skrifa þér þau ánægjulegu tíð- indi, að ég var rétt í þessu að ljúka við handrit m'tt. Verkið er mjög umfangsmikið, stærra en nokkurt af nýrri leikritum mín- um. Ég hef fengið allt það fram, sem ég vildi, og ég hygg að ekki sé auðvelt að gera það öllu bet- ur en ég hef gert Nú er að- eins yfirlesturinn eftir og hann tekur tvo eða þrjá daga. Að því búnu sendi ég handritið beint til Hegels. . . . “ Þar sem Ibsen hefur nú lokið við enn eitt snilldarverkið, getur hann með góðri samvizku þegið boð foreldra minna og heldur til Schwaz. I eftirfarandi bréfi seg- ir hann frá dvöl sinni hjá Björn- son og fjölskyldu hans og birt- ist það hér í heild: Gossensass, 17. sept. 1884. Kæra Súsanna: Ástæðan til þess að ég hef ekki skrifað þér fyrr en í dag, er eins og þú veizt sú, að ég hef nú í þrjá daga verið fjarverandi í heimsókn hjá Björnson. Ég skal nú segja þér allt það helzta sem gerðist, en smáatrið- in geymi ég þangað til þú kem- ur. Björnson og sonur hans tóku á móti mér á járnbrautarstöðinni. Það stóð herbergi tilbúið fyrir mig í húsinu, þar sem þau búa. En ég kaus heldur að búa á gisti- húsi, þar sem þau höfðu einnig pantað fyrir mig gríðarstórt her- bergi, bæði fallegt og þægilegt. Ég borgaði að sjálfsögðu sjálf- ur fyrir herbergið og morgun- matinn, en hádegismat og kvöld- verð snæddi ég með Björnsons- hjónunum, og yfirleitt var ég með þeim allan tímann. Þau vildu bókstaflega allt fyrir mig gera. Björnson er orðinn gráhærður, en að öðru leyti er hann hress að sjá. Frú Björnson er líka orðin eilítið hæruskotin og er auk þess farin að heyra illa. En annars er hún eins og áður kvik í hreyf- ingum og fjörug og hefur með árunum öðlazt sérstæðan per- sónuleika. Báðar dætur þeirra eru óvenju- lega fagrar, vel uppaldar, óþving- aðar og frjálsmannlegar í fram- komu. Mér lízt einnig mjög vel á Erling, son þeirra. Jonas Lie kom ekki. Hann er á kafi í nýrri sögu og á langt í land með hana enn þá. En því betur gátum við Björnson talað saman og gerðum það líka af hjartans lyst. Við ræddum um stjórnmál, bókmenntir og ótalmargt fleira. Björnson varð oft djúpt snort- inn af hugmyndum mínum og röksemdum og vék að þeim margsinnis síðar. í stuttu máli sagt held ég, að ég hafi með heimsókn minni komið í veg fyrir margs konar óhöpp, sem ella hefðu hent land okkar. En um þetta vil ég sem minnst tala. Ég átti að skila kveðju til ykk- ar frá allri Björnsons fjölskyld- unni. Það yrði mér mjög kært, ef Sigurður minn og Björn, sonur þeirra, hittust í Kristianíu. En ég má til með að segja þér ofurlítið nánar frá Schwaz: Þetta er snotrasti bær með um 6000 íbúa. Það var alkunnugt í bænum, að ég mundi koma og heimsækja Björnson, og íbúarnir heilsuðu okkur hvar sem við fórum, ýmist saman eða hverjum fyrir sig. Ein fjölskyldan sendi frú Björnson gómsæta rádýrssteik í tilefni af heimsókn minni, önn- ur villibráð, sú þriðja dýrindis móselvín, sú fjórða eldgamalt romm og fleira góðgæti og svo mætti lengi telja. Ég sá vingjarn- leg og gleðleg andlit í dyrum verzlananna og í gluggunum alls 44 VTKAN 45 tw-

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.