Vikan - 10.02.1972, Blaðsíða 38

nýja mynd af höfundinum og
kastað nýju ljósi á verk hans.
Og kannski líka á konuna. Nú
hafði hún gert það allt að engu,
hvað þeim viðvék. Hún þoldi
ekki við eftir að henni varð
þetta Ijóst, tók leigubíl og hljóp
upp tröppurnar til hans og
hringdi dyrabjöllunni hjá
honum. Klukkan var átta að
kvöldi. Hún hafði gleymt að
gera sig fallega, og smástund
gerði hún ekki minnstu tilraun
til að forma framkomu sína,
heldur kom beint inn og sagði
alvarlega: Það er ég sem skrif-
aði yður. Alvara hennar var
næstum hörkuleg og veitti
henni nýjan virðuleik, sem ein-
göngu var hennar. Þegar hún
leit á hann hrundu allar óskýru
myndirnar í blöðunum frá aug-
um hennar líkt og spil í leik,
og hann líktist ekki lengur rit-
höfundi. Hann sagði: Það var
vinsamlegt af yður að líta inn,
og hún fékk honum kápuna
sína.
Herbergið var stórt. Blá tjöld
þöktu veggina alveg niður að
mjúku, purpuralitu gólfinu.
Allir litir voru djúpir og þeim
í hóf stillt, lamparnir héngu
lágt og ljósin væg, birtan ein-
mitt upplögð til að gera fólk
fallegt. Það var erfitt að skil-
greina þetta herbergi, en það
bar svip af upphafinni ein-
semd og munaði. Það eina, sem
virtist ekki i samræmi við ann-
að, var stórt, flekkótt tígris-
skinn. Höfuðið var með gap-
andi kjafti og það leit út eins
og tigrisdýrið næði ekki and-
anum. Hún beygði fyrir það á
leið sinni til sófans.
Má bjóða yður eitthvað að
drekka? spurði hann.
Hún settist og svaraði: Jú-
þakk. Sófinn var miklu lægri
en henni hafði sýnzt, hún hafði
nærri misst jafnvægið og fannst
hún vera hlægileg. Sem snöggv-
ast glataði hún virðuleik sín-
um, þessum þjáningarfulla
virðuleika sem hafði komið yf-
ir hana fyrir stuttri stund, hún
flissaði svolítið og fór að róta
í veskinu sínu. Hann blandaði
vermóð með ísvatni án þess að
spyrja hana hvað hún vildi
drekka, drakk sjálfur límonaði.
Alit virtist renna út i sand-
inn, ísmolarnir hringluðu í
glasinu, hún hristi það varlega
og leitaði að orðum. Hún sagði
það sem hún þegar var búin að
skrifa honum: Síðasta bók yð-
ar var það bezta sem þér hafið
nokkru sinni skrifað, og hann
svaraði að það gleddi hann að
heyra það, hann mæti það mjög
mikils að henni líkaði bókin.
Þá var röðin aftur komin að
henni að segja eitthvað, hún
hringlaði ísmolunum og sagði
með ólýsanlegri áreynslu: Það
eru hlutir sem hægt er að fjalla
um á svo marga vegu. Til dæm-
is þetta með hreinleikann, það
er það sem máli skiptir. Ég á
við að hvað sem gerist og
hvernig sem að því er stefnt,
þér skiljið. að algert frelsi ríki
í þessum málum, að maður fái
að gera hvað sem er og segja
og sýna hvað sem er, þá finnst
mér það ekki rétt. Það er ekki
fallegt. Og orð eru mikilvæg.
Það er satt, sagði hann. Orð
eru mikilvæg. Hann auðsýndi
mikla eftirtekt. Augu hans
voru raunar svo lítil að óhugn-
anlegt var, og hvarmarnir al-
veg svartir. Hún flýtti sér að
halda áfram: Það sem þér lýs-
ið í bókum yðar er nokkuð, sem
næstum hefur glatazt. Það
heyrir til annarri öld! Er það
ekki þannig að sundrað sé með
skvaldri því, sem er svo fín-
gert og viðkvæmt að maður
ætti alls ekki að tala um það?
Hann virtist aðeins hugsandi
og hún bætti við af ofsa: Ég á
við að það hafi gagnstæð áhrif
við það sem ætlað er! Að mað-
ur missi löngunina, og það væri
þó víst slæmt.
Þetta er áhugaverð rök-
færsla, sagði hann hægt og úr
mikilli fjarlægð, hann hafði
staðið upp og spurði hvort hún
vildi hlusta á tónlist, og hún
svaraði stuttlega: jáþakk. Hann
spurði hvers konar tónlist og
hún svaraði bara einhvers kon-
ar. En ég hef alls konar, sagði
hann. Hvað sem þér viljið. Þér
segið bara til.
Þessa stundina mundi hún
ekki eftir neinu nema Beet-
hoven og Bítlunum og sagði
djúpt innan úr sjálfri sér:
Ákveðið þér það sjálfur. Eins
og þegar þér ákváðuð hvað ég
skyldi drekka.
Skírir, mjög svalir og mildir
tónar flæddu fram og fylltu
herbergið. Hún hafði ákveðið
að þegja og sú ákvörðun breytti
andliti hennar, það skrapp sam-
an og varð barnslegra, henni
var ekki lengur í mun að vera
til geðs.
Nú eruð þér orðin leið á
mér, sagði hann. Það var
heimskulegt af mér að gefa yð-
ur vermóð. Má ég bjóða yður
í staðinn viskí eða konjak eða
eitthvað annað, sem yður lík-
ar?
Nei nei, alls ekki, svaraði
hún fljótmælt, röddin hálf-
kæfð af reiði og ráðvillu.
Hvers vegna talar hann ekki
eins og hann skrifar, hann er
vingjarnlegur en ekki á réttan
hátt. Það er vinsemd sem þýð-
ir alls ekkert. Með þess konar
vinsemd róar maður þann sem
hann metur einskis, sem hefur
komið klaufalega fram og er
ekki einu sinni fullorðinn.
Er skinnið þarna frá Afríku?
spurði hún.
Eða kannski frá Indlandi,
svaraði hann. Nú hverfur hann
aftur, svo að þetta var rangt.
Maður skrafar ekki á venju-
legan hátt við rithöfund. mað-
ur talar um eitthvað sem máli
skiptir, ég hef bara hugsað um
sjálfa mig og hreint ekkert til-
lit tekið til hans. Þau hófu máls
bæði í senn, þögnuðu samtímis
og litu loks hvort á annað.
Fyrirgefið, sagði hann. Ætl-
uðuð þér að segja eitthvað...?
Nei það var ekkert.
Jú víst, haldið þér bara
áfram . . .
Ég hugsaði bara sem svo,
sagði hún, að hvað gerir mað-
ur, hvað gerir rithöfundur þeg-
ar hann er misskilinn og niður-
dreginn og getur ekki skrifað,
það hlýtur að vera hræðilegt
að fá slæma gagnrýni og hve
margir skilja hvernig þeim líð-
ur sem fyrir því verður og
hversu mikilvægt er að . . .
Andlit hans lokaðist og hún
skammaðist sín og þagnaði, það
var blygðun sem hún ekki
skildi eða réð við og tónverkið
var á énda svo alger þögn ríkti
í herberginu.
Nú hefði allt getað orðið
ólýsanlega hræðilegt en þá
rétti rithöfundurinn fram hönd
sína og snerti hennar hönd, að-
eins sem snöggvast, og spurði
mjög kurteislega hverjar af
bókum hans hún hefði lesið.
Hún dró andann djúpt og
horfði framan í hann af þeim
sérstaka dapurleika sem aðeins
getur stafað af tilbeiðslu og
svaraði: Allar. Allar bækur
sem þér hafið skrifað. Ég hef
sérstaka hillu fyrir þær, af því
að þær mega ekki vera innan
um venjulegar bækur. Ég lifi
eftir þeim, þótt það sé ekki
auðvelt. Ég trúi á þær. Ég er
námsmær yðar.
Þetta furðulega, fornlega orð,
„námsmær", varð kyrrt á milli
þeirra, álíka áþreifanlegt og
hvetjandi og þögnin eftir fram-
andlegu og svölu tónlistina
hans. Nú þarf ég ekki að segja
fleira. Þetta hérna var rétt,
honum líkaði það vel.
Að lokum talaði hann eins
og hann skrifaði og aðeins fyr-
ir hana, sagði af kostgæfni og
virðingu: Mín kæra vinkona.
Og þessi sjaldheyrðu orð stóðu,
fylltu herbergið og skildu ekki
eftir neitt rúm fyrir framhald.
Þetta var of mikið, það yfirtók
allt, og hún þreif um hönd hans
í blindri hrifningu og skelfingu,
þrýsti hana frekar fast og
þrýsti henni svo að vörum sér.
Svo urðu þau bæði hræðilega
feimin. Þau stóðu upp samtím-
is og heyrðu að einhver lauk
upp forstofudyrunum og kom
inn. Hann sagði fljótmæltur og
mjög lágt: Þér eruð verndar-
engill minn, ég get aldrei
gleymt yður. Hann tók nær-
gætnislega um olnboga gests
síns og fylgdi henni fram í for-
stofuna og hjálpaði henni í káp-
una, lauk upp dyrunum. Sá sem
inn kom var langur og fyrir-
ferðarmikill en hún sá hann al-
drei, aðeins stígvélin, og svo
var hún úti á tröppunum og
síðan á götunni og nóttin var
björt og mjög hlý. Hún gekk
eina götuna eftir aðra og hugs-
aði: Vinkona mín. Verndareng-
illinn minn, ég skal ekki
gleyma yður. Að slíkum orð-
um sögðum er óþarfi að talast
meira við, og af mikilli hrein-
skilni viðurkenndi hún fyrir
sjálfri sér að eiginlega væri
það gott. Hún kom heim og
lagði sig og svaf svo rólega sem
maður aðeins gerir þegar erf-
iðu verki er lokið með sóma.
Daginn eftir var sunnudag-
ur. Hún lá í rúminu lengi
frameftir og reyndi að lifa upp
hverja setningu og hverja þögn,
hreyfingarnar, litina, lýsinguna
og tónverkið sem svalaði en
allt þetta rann saman og flaut
lengra og lengra frá henni,
varð álíka óraunverulegt og
það sem gerðist í bókunum
hans fallegu. Hún hnipraði sig
saman og sofnaði með hand-
leggina þétt utanum sig, gældi
við sjálfa sig af kyrrlátri alúð
og eftirvæntingu.
☆
HER ER EG GRAFIN
Framhald af bls. 7.
fjórtán ára aldur og hafði ver-
ið dóttir einhvers kirkjunnar
manns í Sala. Meðan hún var
í dásvefni sagði hún mér hvaða
ár ég hafði látizt og sömuleið-
is foreldrar mínir.
Ég skrifaði allt hjá mér og
var, sannast að segja, dálítið
rugluð á leiðinni heim. Faðir
minn, í þessu fyrra lífi, hafði
verið alræmdur kirkjunnar
maður, sem ekki lifði eftir
hennar boðorðum. Við höfðum
verið frekar vel stæð, ekið um
38 VIKAN 6. TBL.