Vikan - 05.12.1974, Blaðsíða 72

k
gert. og sakna ég enn I dag
St>rna.
t>aö var um miöjan júni, aö viö
komum til Húsavikur. Húsmunir
okkar voru komnir þangaö meö
skipi á undan, og fékk ég bát til aö
flytja okkur og dótiö út i eyjuna.
Ég man þegar viö lögöum af staö,
Sigurlina, börnin tvö og ég i dá-
semdarveöri, i starf og æfintýri,
sem mundu að lokum ráöa örlög-
um fjölskyldunnar allrar um ó-
komna tiö og breyta hugsunar-
hætti minum svo, aö ég gat ekki
hugsað mér aö búa annarsstaðar
en á íslandi. Amerikanar eiga
máltæki sem segir: ,,He came as
a boy and left as a man” — hann
kemur eins og viðvaningur og fer
sem þroskaöur maöur. Þaö var
reynsla min i Grimsey.
Prestssetrið á Miögörðum var
alls ekki mannabústaöur, illur
hjallur, gisinn og án upphitunar.
Heilsuspillandi húsnæöi hreint út
sagt. A uppvaxtarárum minum
man ég eftir aö hafa séö betri
hænsnahús, og þegar ég að lokum
fór frá Grimsey til Kanada, kom
ég i miklu betri húsnæöi hjá indi-
ánum, sem blööin i Manitoba
skrifuðu um og sögöu vera þjóöar
skömm! Fjósið var i kjallaran-
um, og lyktin af kúamykju barst
upp i ibúðina gegnum óþétt gólfiö.
Auðvitaö var ekkert vatn.og varö
aö sækja það i brunn 27 metra frá
hjallinum. A sumrin var hann
fullur af rauðum pöddum, og á
veturna var hann oftast þurr, og
þurfti þá að bræöa snjó til þess að
fá vatn í kaffi.
Fyrsti veturinn var hörmuleg-
ur. Komst frostiö upp i 3 stig inni,
og voru börnin, Davið og Maria
klædd i ullarföt á nóttunni ög meö
vettlinga á litlu höndunum. Við
létum þó loga á kolavélinni, en á-
hrifin frá henni voru engin, þvi
miðstöö var ekki til. Veturinn
1947—48 þráöi ég oft lúxusvillu
foreldra minna i Skotlandi meö
rennandi vatni og öllum þægind-
um og jafnvel miöstöövarhita,
sem var nýjung i hverfi þeirra þá.
Ég vaknaði oft viö martröö og
leiö illa bæöi á sál og likama. Ég
skrifaöi biskupi og sagöi honum
frá ástandinu. Ég sagöi honum,
að ég mundi án efa fara um vorið/
ef ekkert væri gert fyrir húsiö. Ég
byrjaði aö reykja pipu út af leiö-
indum. Ég var 34 ára aö aldri og
hafði aldrei smakkað tóbak fyrr.
En sóknarfólk mitt var ágætt.
Samstarf okkar var meö prýði og
kirkjusókn með besta móti, hafa
grimseyingar verið kirkjurækiö
fólk frá fornu fari. Ég bjó i
Grimsey á gamla timanum, þeg-
ar menn slóu tún sin með orfi og
ljá og engin vél var til, þegar ekk-
ert rafmagn lýsti húsin og torfbæ-
ir voru til. Ég var i Grimsey, þeg-
ar vélaöldin var ekki hafin á ís-
landi, þegar menn fluttu vörur
sinar á hjólvagni frá útibúi KEA i
eyjunni, á krepputimanum eftir
striðið, þegar vörur voru
skammtaðar og þeir, sem skuld-
uöu, fengu ekki það, sem þeir
vildu.
Um voriö kom maöur frá Akur-
eyri og lagöi miöstöö i neöri hæð
HANDUNNAR
GJAFAVÖRUR
r
Utskornir trémunir
Handofinn fatnaður
Silfur skartgripir
> \
íslenzkur
heimilislðnaður
Hsfnarstraatl 3 - Laufásvegur 2
Sími 11785, simi 15500.
72 VIKAN 49. TBL.
hússins meö fjórum ofnum og til-
heyrandi leiöslum. Ketillinn var i
kjallaranum, þar sem kýrin okk-
ar var, en hana keypti ég af bónd
anum, sem fór úr húsinu, þegar
viö fluttum i þaö. Hann var ágæt
ur ungur maöur, sonur Sæmund-
ar Dúas., sem var barnakennari
i Grimsey þá. baö var þessum
ágæta manni og konu hans aö
þakka, aö viö fengum eldavél,
þegar við fyrst komum I eyjuna.
Iönaöarmaöurinn frá Akureyri
setti einnig rúöu i glugga á neöri
hæðinni. Húsið batnaöi aö mun,
en ekkert var gert til aö fyrir-
byggja allan trekkinn, sem i
versta veöri var sem rok i eldhús-
inu svo að blöö og tuskur þeyttust
um allt.
A hverjum degi, sem leiö i lifi
minu og starfi i Grimsey, dáöist
ég meirog meiraö grimseyingum i
baráttu þeirrá viö tilveruna viö
kringumstæður sem mér fannst
svo frumstæðar og alls ekki hægt
að bæta úr nema meö miklu fjár-
magni, sem var ekki til. tsland
hefur átt og á marga djarfa sjó-
sóknara, en enga djarfari en þá
grlmseyinga, sem ég þekkti. Og
hugrekki þeirra sýndi sig einnig i
bjarginu, þegar þeir sigu óhrædd-
ireftir fuglseggjunum dinglandi i
tróssum milli sillanna I um 700
feta hæö fyrir ofan ishafiö. öll
þau ár sem ég bjó i eyjunni hélt ég
dagbók. Siöar, á meöan ég var i
Kanada aö þjóna vestur-islend-
ingum, skrifaöi ég bók um lif mitt
hjá grimseyingum. Sú bók var
gefin út I Toronto árið 1955 og fékk
mjög góöa dóma. Rikisstjóri
breta i Kanada sendi mér bréf og
sagöist hafa lesiö bókina meö
mikilli ánægju. Seinna var hún
gefin út i London. Hún var fyrsta
bókin á erlendri tungu um Grims-
ey, og vona ég, aö hún hafi gefið
eyjarskeggjunum þá einkunn,
sem þeir áttu skiliö. Nýlega hefur
önnur bók um eyjuna og fólk
hennar komiö út á íslensku. betta
er góö bók og er eftir séra Pétur
Sigurgeirsson, vigslubiskup á Ak-
ureyri. Hann hefur þjónaö eyj-
unni siöan ég hætti og fór þaðan
áriö 1953. Ég álit, að þessar tvær
bækur um Grfmsey og ibúa henn-
ar veröi bókasöfnurum dýrmætar
meö timanum, upplagiö á þeim
var svo litiö.
Þegar ég var i Grimsey var
sildin töluverð I hafinu i kring.
Sóttu skip frá Rússlandi, Finn-
landi, Sviþjóð, Noregi og Færeyj-
um auk íslands á miöin frá
Grimseyjarsundi austur aö
Langanesi. baö var þessvegna oft
mannmargt á eyjunni, þegar
skipin lágu I vari, eöa þegar sildin
óö skammt frá. Stundum voru um
1000 bátar aö vestanveröu viö eyj-
una i ágústmánuöi. Liktist þaö
stórborg, þegar maöur horföi á
ljósadýröina, þegar kveikt var á
ljósum skipanna. Grimseyingar
versluöu viö útlend skip, og virtist
vera, aö þeir útlendingar, sem
höföu viöskipti viö eyjarskeggja
vildu ekki breyta til, heldur
versla við sömu mennina á hverju
ári. A ööru ári minu I Grimsey
geröi ég samning viö skipstjóra á
skipi frá Ábo i Finnlandi, aö þeg-
ar hann vantaöi nýtt kjöt skyldi
hann koma til min. Þangað til ég
yfirgaf eyjuna, haföi ég viðskipti
við þennan skipstjóra, sem Allan
hét. Þetta voru vöruskipti. Fyrir
kindakjöt fékk ég vörur. En þær
voru takmarkaöar. Orval hans
var bundið tóbaki, skosku viskii,
Álaborgarákaviti, smjöri, sultu,
jarðeplum og svinakjöti. Vissu-
lega kom það mér vel aö fá þenn-
an mat, en þaö kom fyrir, aö hann
vildi heldur láta meira magn af á-
fengi og tóbaki en af matvörun-
um, og leiddi þaö til þess, aö eitt
sumar átti ég heilan kassa af
Cutty Sark viskii, eða 24 flöskur,
og margar flöskur af Alaborgar-
ákaviti, sem ég haföi reyndar
ekkert meö að gera.
1 rauninni var þetta smygl
samkv. isl. lögum. En hvaö
átti aö gera? Ég vildi mat, en
fékk hann ekki. Þetta mikla magn
af áfengi lá i herbergi uppi á lofti
á Miðgörðum, þegar embættis-
menn komu út i eyju meö varö-
skipinu Þór til aö gera skyldu
sina. Þeir komu heim aö Miö-
görðum. Ég bauö þeim inn I stof-
una. Einn þeirra haföi veriö.sjó-
veikur á leiðinni. Hann tók mig
afsiðis og sagði: „Séra Róbert,
•Éttu nokkuð? Þaö væri gott aö fá
hressingu, þvi ég var sjóveikur
á leiðinni.” Ég fór upp á loft og
náöi i eina flösku af Cutty Sark
viskii, og kom meö hana og setti
hana á borðið fyrir framan emb-
ættismennina.
Sá, sem baö um hressingu, leit
á flöskuna og hefur sjálfsagt tek-
ið eftir þvi, aö ekkert merki frá
Afengisverslun rikisins var á
henni. Hann varö einkennilegur á
svip. En til allrar hamingju sat i
hægindastól viö gluggann einn af
gáfuöustu mönnum, sem ég hefi
kynnst á lifsleiðinni, vigslubisk-
upinn á Akureyri, séra Friörik
Rafnar. Hann sagöi viö hópinn:
„Er þaö ekki satt, aö séra Róbert
megi koma frá Skotlandi úr heim-
sókn hjá foreldrum sinum meö
eina flösku af viskii?” Hann bætti
svo viö: „Þiö vitið, að skotar
kunna aö geyína.”
Viskiiö var drukkiö meö góöri
lyst, og kom ég meö aöra flösku
og aöra, án þess aö menn fyndu
aö. Þessi saga finnst mér vera
perla. En þessi vinforöi hvarf á
hátiö grimseyingá I nóvember og
fannst mér bara léttir aö þvi.