Vikan - 01.11.1979, Síða 11

ekki bara hægt að komast að því hvað
barnið horfir á, heldur einnig hvað það vill
helst horfa á. í eftirfarandi eru nefndar
nokkrar af niðurstöðum Fantz um skynjun
ungbarna.
1. Barnið getur séð og aðgreint mismun-
andi mynstur frá fæðingu.
2. Mismunandi mynstur virðast fram-
kalla meiri virkni af barnsins hálfu
alveg frá fæðingardegi en litir og
ljós ein sér.
3. Eftir nokkurn tíma vill barnið heldur
sjá ný mynstur en þau sem það þekkir.
4. Það er viss sönnun fyrir þvi að sér-
kenni við andlit mannsins hafi
meira aðdráttarafl fyrir barnið
en annað sem það getur horft á.
Barnið þarf örvun
Það er vel þekkt innan sálfræðinnar að
börn þurfa ýmiss konar örvun til þess að ná
eðlilegum þroska. Hugtakið örvun er hins
vegar vítt hugtak og örvun getur farið fram
á margvíslegan hátt. Það er t.d. hægt að
örva ungbörn með því að láta þau verða
fyrir ýmiss konar sjónhrifum (m.a. sýna
þeim mismunandi mynsturl, fá þeim
leikföng í hendur til þess að snerta, tala við
þau, lesa fyrir þau þegar þau eldast og svo
mætti halda áfram. Allt getur þetta verið
mikilvæg örvun, en i eftirfarandi mun aðal-
lega verða komið inn á hvernig hægt er að
örva ungbörn með félagslegri örvun,
þ.e.a.s. með beinum samskiptum við fólk,
þar sem slík örvun er sérstaklega mikilvæg
fyrir allan seinni þroska barnsins.
Margar rannsóknir hafa sýnt fram á að
það er mikilvægt fyrir barnið að hafa
líkamleg tengsl við fullorðna, heyra raddir
fullorðinna og sjá andlit þeirra. í stuttu
máli má einfalda þetta með því að segja að
það sé mikilvægt fyrir þroska ungbarna að
mikið sé verið með þau. Þetta þarf ekki
nauðsynlega að vera móðirin, aðalatriðið er
að barnið verði fyrir þessari örvun.
Líkamleg snerting er mikilvæg
fyrir ungbörn
Sú skoðun hefur lengi verið algeng að
ungbörn verði „óþæg” ef of mikið er verið
með þau. Margir hafa þvi heldur viljað láta
barnið gráta en taka það upp, til að koma i
veg fyrir að það verði óþægt.
Hvítvoðungur getur aðeins skynjað
snertingu á einn hátt. Það er með því að
komast i líkamlega snertingu við aðra
manneskju. Barnið leitar eftir þessari
snertingu m.a. með því að gráta. Það er þvi
mjög mikilvægt að þarnið sé tekið upp og
fái líkamlega snertingu þegar það grætur.
Lars Smith, sem er dósent í þróunarsál-
fræði við Oslóarháskóla, er sérhæfður i
rannsóknum á ungbörnum. Hann segir að
rannsóknir hafi sýnt fram á að börn sent
séu mikið tekin upp þegar þau gráti verði
ekki „óþægari”. Þvert á móti. Það virðist
að börn sem eru tekin upp og fá tiltölulega
mikla likamlega snertingu verði rólegri og
læri betur að nota önnur tjáningarform en
grátinn einan.
Við eins árs aldur hafa börn og fullorðnir
að miklu leyti lært hvemig þeir eiga að tjá
sig hvor við annan. Það er mikill munur
eftir einstaklingum hvernig þetta fer fram.
En það er að miklu leyti háð þeim
samskiptum sem hafa farið fram milli for-
eldranna og ungbarnsins á fyrsta æviárinu.
Tengsl sem myndast á fyrsta ári milli for-
eldra og barna hafi ekki einungis áhrif á
félags- og persónuleikaþroska barna heldur
einnig áhrif á þróun máls og greindar.
Fordómar
Það hafa löngum verið til ýmiss konar
fordómar um barnauppeldi. Fordómar
byggja að miklu leyti á þekkingarleysi.
Mikið er til af þekkingu um ungbörn, börn,
unglinga og samskipti þeirra við fullorðna
en ótrúlega litið af þessari þekkingu hefur
náð út fyrir þröngan hóp fagmanna. Það er
hins vegar umhugsunarefni af hverju
samfélög, sem halda því fram að þau byggi
afkomu sína á þekkingu og aftur þekkingu.
leitast ekki við að breiða út þekkingu um
manninn sjálfan. — Af hverju stafar slikt
þekkingarleysi?
44. tbl. Vikan II