Vikan - 27.11.1980, Blaðsíða 58

Texti: Guðfinna Eydal
Það hefur stundum verið sagt að
maðurinn endurfæðist þegar hann
verður kynþroska. Með þessu er gjarnan
átt við að þær breytingar sem eiga sér
staðá gelgjuskeiði geri einstaklinginn að
allt annarri manneskju en hann var áður
en breytingin átti sér stað. Líkamlegar
breylingar gelgjuskeiðsins eru einnig ofl
svo áberandi að hvorki unglingurinn
sjálfur né aðrir í umhverfi hans þekkja
hann fyrir sama einstakling og áður.
Breytingar á líkamsstarfsemi gelgju
skeiðsins geta tekið mörg ár og er oft
talað um að þær nái yfir 5-7 ára timabil.
Litum á helstu breytingarnar.
Mismunur á kynþroska
stúlkna og drengja
Nú á dögum er yfirleitl talið að
stúlkur verði kynþroska um 11-13 ára
aldur og að kynþroski drengja hefjist
heldur seinna. Kynþroski beggja kynja
er talinn hefjast fyrr nú á dögum en fyrir
nokkrum áratugum. Það er hins vegar
mjög mismunandi hvenær kynþroski hefst
og stundum er hægt að sjá merki þess að
stúlkur byrji að verða kynþroska við 9
10 ára aldur en aðrar miklu seinna.
kannski ekki fyrr en við 16-17 ára aldur.
Það sama er hægt að segja um drcngi.
kynþroskalimabil þeirra getur einnig
náð yfir um sjö ára skeið og er timabilið
11 -18 ára gjarnan nefnt í því sambandi.
Kynþroskinn er oft miðaður við þær
breytingar sem koma i kjölfariðá þvi að
Þegar unglingar
verða kynþroska
stulkur byrja að hafa blæðingar og
drengir fá. sáðfall. Hjá báðum kynjum
breytist líkamsvöxtur og stækka bæði
stúlkur og drengir. Likamsvöxtur
breytist einnig verulega hjá stúlkum og
verður hann ávalari og brjóst þeirra
byrja aðstækka.
Eitt af áberandi táknum drengja á
kynþroskaskeiði er að þeir fara í mútur.
Það er yfirleitt ekki talað um að stúlkur
fari í mútur, en engu að síður breytast
oft raddir stúlkna þannig að þær verða
dýpri, enda þótt breytingin sé engan
veginn eins greinileg og hjá drengjum.
Kynfæri beggja kynja stækka og
breyta um lögun á kynþroskatímabilinu
og hárvöxtur i kringum kynfæri kemur
oft tiltölulega snemma i Ijós hjá báðum
kynjum. Skeggvöxtur drengja kemur oft
ekki fyrr en seint og þeir gela verið
kynþroska að öðru leyti þó að skegg-
vöxtinn vanti.
Hjá flestum unglingum á gelgjuskeiði
eykst svitaframleiðsla. og margir kvarta
um svita í kringum handarkrika og á
höndum. Einnig heyrast oft kvarlanir
um bólur og óhreina húð, ásamt feitu
hári, sem stafar af því að kynhormónar
örva framleiðslu fitukirtlanna.
Unglingar eru oft haldnir miklum
kvíða yfir þeim miklu breytingum sem
eiga sér stað á gelgjuskeiði og þeir eru
mjög næmir og hörundssárir gagnvart
öllu sem snertir útlit þeirra. Margir
unglingar hugsa um hvort þeir þroskist
eðlilega og hafa áhyggjur af þvi að
þroskast annaðhvort of snemma eða of
seint, þegar þeir bera sig saman við
kunningjana. Slikar áhyggjur gela aukið
á næmi þeirra gagnvart athugasemdum
frá umhverfinu og getur smáathuga-
semd frá vinum eða fullorðnum um útlit
haft mjög særandi áhrif á ungling.
Kynferðismái unglinga
Samfara kynþroska koma ýmsar
hugleiðingar um kyóferðismál. Ungling-
ar nú á dögum virðast tala heldur meira
og opnara um ýmis kynferðismál en
tiðkaðist hér áður fyrr. Þetta þýðir þó
engan veginn að unglingar hafi sömu
afstöðu eða fylgi sama siðferðilega mati
þegar kynferðismál eiga í hlut, en segir
einungis til um að ætla má að aðeins
meira frjálsræði riki i þessum málurn en
áður. Unglingar fá hins vegar ekki
mikinn stuðning og upplýsingar frá full-
orðnum i kynferðismálum og hefur það i
för með sér að þeir verða nær eingöngu
háðir þeim skoðunum og hegðun sern
ríkir hjá öðrum unglingum.
Unglingar bera reynslu sina á
kynferðissviðinu gjarnan saman og það
virðist ekki óalgengt að farið sé út i
samanburð á þvi hvort byrjað sé að hafa
samfarir eða ekki. Sumir unglingar eiga
það til að gera mikið úr reynslu sinni á
kynferðissviðinu og getur það verið háð
því að þeir halda að aðrir í þeirra hópi
hafi ákveðna kynferðisreynslu og að þeir
vilja ekki sýnast minni. Hópþrýslingur.
sem er sérlega sterkur á unglingsárum.
getur orðið þess valdandi að unglingar
byrja á samlífi fyrr en þeir vildu í
rauninni sjálfir.
Enda þótt oft sé talað um að reynsla
unglinga af kynlifi byrji fyrr en áður
merkir það ekki að flestir unglingar á
aldrinum 13-15 ára hafi haft samfarir. Ef
á heildina er litið sýna flestar rannsóknir
á Norðurlöndum að aldur unglinga við
fyrstu samfarir virðist vera lægri en fyrir
nokkrum árum en að það sé heldur ekki
óalgengt að unglingar hafi ekki
kynferðislega reynslu fyrir tvitugt. Það
hefur einnig komið i ljós að það virðist
vera háðara þvi samfélagi sem ungling-
arnir alast upp i og þvi umhverfi og þeim
hópi sem þeir tilheyra innan samfélagsins
hvenær þeir fá sina fyrstu reynslu á
kynferðissviðinu fremur en hvenær
unglingarnir verða kynþroska.
ii

LOXJ
*• Vlkan 4«. tbl.