Vikan - 18.08.1983, Blaðsíða 22

Ofrjósemi
ÖRAR FRAMFARIR Á ÝMSUM SVIÐUM LÆKNA
Flest hjón stefna aö því aö eign-
ast börn fyrr eöa síöar í hjóna-
bandinu. Þó er þaö svo að ein af
hverjum sjö hjónum eiga í erfið-
leikum við aö geta óskabarniö og
flest þeirra munu aldrei geta eign-
ast barn án utanaðkomandi
aöstoöar. I um 40% tilfella er karl-
inn ófrjór og í 40% tilfella er eitt-
hvaö að konunni. I um 10—15% til-
fella eru bæöi hjónin með einhvern
galla sem kemur í veg fyrir
frjóvgun og/eða meögöngu. 1
nokkrum tilvikum leiöir rannsókn
í ljós aö bæði hjónin eru líkamlega
fullfær um að eignast barn en ein-
hverjir óþekktir þættir, oft andleg-
ir eöa félagslegir, koma í veg fyrir
eðlilega þungun.
Þaö er ekki vísindalega staö-
fest hvort ófrjósemi er nú algeng-
ari en áöur, en ástæöur þess gætu
verið atriði eins og aukin út-
breiösla lekanda og annarra smit-
sjúkdóma í getnaðarfærum og
frestun barneigna fram á fertugs-
aldur. Víst er aö mun fleiri leita nú
hjálpar vegna ófrjósemi en áöur,
en þaö kann einnig aö stafa af þvi
að fólki er nú ljóst að fjölmargt er
til úrbóta þar sem áður var lítiö
sem ekkert.
Barnlaus hjón reyndu oftast að
fá börn til ættleiðingar. En nú með
tilkomu góðra getnaðarvarna,
fóstureyöinga og þess að þaö þykir
ekki lengur eins skelfilegt fyrir
einstæöar stúlkur að eignast börn
og áöur þótti víðast hvar á Vestur-
löndum er oröiö mjög erfitt og
nánast ómögulegt aö fá börn til
ættleiöingar nema frá fjarlægum
heimshornum með mikilli fyrir-
höfn.
Nýjungar á sviði
ófrjósemislækninga
Samkvæmt bandarískum
heimildum geta sérfræöingar nú
hjálpað um 70% ófrjórra hjóna
þar í landi og læknavísindin eru
stöðugt að rannsaka og reyna nýj-
ar leiöir til úrbóta.
Frægust allra nýjunga á sviði
frjósemisaðgerða eru svokölluð
glasabörn. Hiö fyrsta þeirra,
Louise Brown, fæddist áriö 1978.
I huga almennings haföi atburö-
urinn yfir sér einhvern annarleg-
an ljóma. Fólki fannst sem nú
væru framtíðarspár Aldous
Huxley í Brave New World og
fleiri vísindasagnahöfunda aö ræt-
ast. í framtíðinni yröi hægt að
„rækta börn” í tilraunaglösum
eins og gróður í pottum. En afrek
læknanna, Patrick Steptoe og
Robert Edwards í Bretlandi, sem
fyrstir manna frjóvguöu manns-
egg utan líkamans, á ekkert skylt
við vísindaskáldskap. Þaö er fyrst
og fremst læknisfræðilegt afrek
sem gefur mörgum hjónum nýja
von um aö geta eignast börn eins
og reyndar ýmsar aörar nýjungar
sem minna hefur verið rætt og rit-
aöum.
Orsakir
ófrjósemi
Orsakir ófrjósemi eru mjög
margar og minnsta röskun á flók-
inni starfsemi æxlunarfæra
mannsins og annarra spendýra
getur valdiö tímabundinni eöa
langvarandi ófrjósemi.
Algengustu vandamál kvenna
eru: 1. Röskun á hormónastarf-
semi sem veldur því aö egglos
eiga sér sjaldan eða aldrei staö. 2.
Endometriosis sem kallað hefur
veriö legslímuflakk og stafar af
því aö ofvöxtur er í legslímu sem
sest í eggjaleiöara og getur valdiö
þar sýkingu og sært og stíflað þá.
3. Samgrónir eggjaleiðarar af
endometriosis eöa af sýkingu, en í
um 50% tilfella er orsökin óþekkt.
Helstu ástæöur fyrir ófrjósemi
karla eru: 1. Sæðisfrumur eru of
fáar, hreyfa sig ekki nóg eöa eru
vanþroskaðar. 2. Æðahnútar í
pungnum sem orsaka of hátt hita-
stig sem hindrar eölilega sæöis-
myndun. Einnig geta tíö heit böð
og of þröngar buxur hindrað
sæðismyndun um tíma. 3. Stífla í
sáðgöngum, en hún getur stafað af
kynsjúkdómum eöa ófrjósemis-
aðgerö.
Hettusótt getur valdiö ófrjósemi
meðal karlmanna, sömuleiöis of-
neysla alkóhóls, hass og áhrif
utanaökomandi eiturefna.
Hjón eru venjulega talin ófrjó ef
þau hafa reynt að eignast barn í
eitt til tvö ár án árangurs. Rann-
sóknir á orsökunum geta veriö
tímafrekar. Konurnar fylgjast
með tíðahringnum meö hitamæl-
ingum til þess að vita hvenær egg-
Glasafrjóvgun krcfst hárnákvæmra vinnubragða scrhæfðs læknaliðs.
22 Vikan 33. tbl.