Vikan - 01.03.1984, Blaðsíða 50

Fjölskyldumál
Yfirmenn og
Atvinnan er einn mikilvægasti
þátturinn í lífi flestra fulloröinna.
Hún þarf helst að geta komiö til
móts við þarfir einstaklingsins til
aö vera virkur og skapandi og hún
er gjarnan sá vettvangur þar sem
fullorönir kynnast kunningjum og
vinum. Þar aö auki er hún
nauösynleg launanna vegna, til að
hafaísig ogá.
Það skiptir því ekki litlu
hvernig til tekst með val á vinnu-
stað. Starfsandi og andrúmsloft á
vinnustaö ræður miklu um líðan
starfsfólksins. Þaö gefur augaleið
að auöveldara er að vakna til
vinnu þegar vinnufélagar eru vin-
gjarnlegir, taka meö sér heima-
bakað með kaffinu um jólin og eru
hjálpsamir viö starfsfélaga sem á
í kröggum. Á sama hátt er ekki
tilhlökkunarefni að fara til vinnu
þar sem aðeins bíða lokaðar
dyr og fáskiptnir vinnufélagar
þar sem lítil persónuleg tengsl
eru. Maðurinn er félagsvera og þó
svo að starfið sem slíkt sé áhuga-
vert heldur hann sjaldnast út lengi
að vinna á mjög ópersónulegum
vinnustað eða þar sem mikil tor-
tryggni ríkir.
Á síðustu áratugum hefur áhugi
vísindamanna beinst meira að
starfi fólks og líðan þess á vinnu-
stað. Höfuðástæðuna fyrir áhuga á
þessu sviði má eflaust rekja til
þess aö það hafði margoft sýnt sig
að svipuð fyrirtæki sýndu mjög
ólíka afkastagetu. Ekki var hægt
að finna nokkrar ytri ástæður
fyrir þessu, aöbúnaður starfsfólks
var svipaður, svipuð tækni við úr-
vinnslu og svo framvegis. Þegar
farið var að gera rannsóknir á fé-
lags- og sálarfræði vinnuhópsins
kom hins vegar í ljós mikill mun-
ur. Starfsfólkinu leið mun verr á
öðrum vinnustaðnum, varð þar af
leiðandi áhugalausari og
óánægðara í vinnu og hætti um
leið og það sá sér leik á borði að fá
betra starf. En hvað er það sem
hefur þau áhrif að ’fólki líður vel
eða illa á vinnustað?
Allir fá „hlutverk”
Það er einkum tvennt sem
starfshópurinn þarf aö geta upp-
fyllt: Hið eiginlega starf og þörf
fyrir persónuleg tengsl. Hann er
formlegur hópur sem tekið hefur
að sér að uppfylla viss markmið,
til dæmis að framleiða vöru eða
veita þjónustu. Það er hins vegar
ekki nóg heldur þarf hópurinn að
skipuleggja sig innbyrðis. Hver og
einn verður að vita hvert hans
hlutverk er í hópnum, hvaða áhrif
hann getur haft á vinnustaðnum
og hvaða reglur og heföir gilda.
Ef þessi hlutverk eru óljós
getur það valdið mikilli ringulreiö
og óþægindum fyrir starfsfólk og
neyðir það til að finna sér eigin
hlutverk og verkefnasvið eða
verða afskiptalítið á vinnustað.
Formlegi starfshópurinn á að upp-
fylla markmið fyrirtækisins eöa
stofnunarinnar. En það er i
fæstum tilfellum nóg. Til að góður
andi skapist á vinnustað og félags-
legum þörfum sé fullnægt myndar
starfsfólk með sér óformlega hópa
og vinasambönd sem fulnægja
þess eigin þörfum.
Ef gott samkomulag og
trúnaöarsamband er milli starfs-
fólks og yfirmanna vinna þessir
tveir þættir, persónuleg tengsl og
starf, vel saman svo úr verður
sterk heild.
Ef deilur og tortryggni eru milli
starfsfólks og stjórnenda hefur
það hins vegar þau áhrif að hópar
starfsfólks snúast gegn stjórn-
endum annaðhvort leynt eða ljóst.
Þar sem deilur og innbyrðis
óánægja ríkir á vinnustöðum er
vitaö að minni áhugi er á aö leysa
þau verkefni sem til er ætlast í
starfi. Þess vegna minnka af-
köstin.
Yfirmaðurinn
er mikilvægur
Yfirmaður eða stjórnandi
gegnir mjög mikilvægu hlutverki
á hverjum vinnustað, hvort sem
starfsfólki líkar vel eöa illa við
hann. Þess vegna talar starfsfólk
gjarnan mikið um yfirmenn sína
þegar það hittist, hvort sem er
innan eða utan vinnustaðar.
Yfirmaðurinn vekur ýmsar til-
finningar sem stundum tengjast
ekki mjög hans eigin persónu
heldur reynslu hinna af þeim sem
ráðið hafa í lífi þeirra áður.
Þannig skiptir máli í afstöðu
hvers starfsmanns hver hans fyrri
reynsla var af foreldrum í
uppeldinu, hvernig kennarar
komu fram við hann og yfirmenn
á öðrum vinnustöðum. Ef sú
reynsla hefur verið erfið og ein-
kennst af yfirgangi og tillitsleysi
er augljóst að starfsmaðurinn er
tortrygginn gagnvart næsta yfir-
manni og býst ekki við neinu góðu.
Aðrir tengja yfirmenn við
vernd og styrkleika og eru fyrir-
fram jákvæöir og tilbúnir aö
sækja þekkingu og ráð til þeirra.
Þegar miklar deilur og tortryggni
eru getur önnur ástæðan því verið
hjá starfsmönnunum sjálfum en
hin hlýtur að vera viömót og per-
sónuleiki yfirmannsins sjálfs.
Lítum á tvo ólíka yfirmenn og
áhrif þeirra á vinnustað.
Ráðríki yfirmaöurinn
Yfirmaður af þessu tagi er sá
sem öllu vill stjórna og ráða. Hon-
um finnst aö hann sjálfur hafi
mest vit á öllu sem ákvarðanir
þarf að taka um og á oft erfitt með
50 Vikan 9. tbl.