Vikan - 23.10.1986, Blaðsíða 18

Ekkitölva
heldur streita
Guðmunda H. Sigurðaidóttir hdtir ungur hjúkr-
unarfræðingur. Hún er nýkomin úr framhaldsnámi í
starfsmannahdisuvemd hjá „A rbetarskyddstyreLsen" í
Stokkhólmi en sú stofnun er vinnueftirlit þdrra Svía.
Boðið er upp á tvenns konar nám í þessu fagi og
Guðmunda valdi lengri og ítariegri ldðina, 5 mánaða
verkkga og bóklega þjálfún. Hún er fýrsti útlendingur-
inn sem lært hefur við stofnunina.
En hvað rak hana til að taka sig upp og hella sér út
í nám í fagi sem varia þekkist með nafhi hér á landi?
„Ég fór að hugsa um þessi mál þegar ég kynntist
í starfi minu manni sem var orðinn gleyminn og kalk-
aður og allir héldu að hefði orðið þannig vegna þess
að hann hefði misnotað alkóhól. Þvi var ekki gefinn
gaumur að hann hafði unnið starf þar sem hann
andaði að sér lifrænum leysiefnum allan daginn. Það
hefur sennilega sldpt miklu mdra máli um ástand hans.
Um Idð og við seljum vinnu okkar þykir sjálfsagt
að við sdjum um ldð heilsu okkar og líf. Það er
hara borgað betur ef menn taka aukaáhættu í stað
þess að reyna að draga úr hættunni.
Alltafer verið að tala um að mataræði og hreyfmg-
arieysi hafi áhrif á fólk en ég held það séu hreinir
smámunir á við þau áhrif sem atvinnan hefúr.
Flestir þekkja dæmi um hvað liðan starfsmannanna
i vinnunni er litið sinnL Umhverfi er gert aðlaðandi
en starfsmanninum sjálfum ofl gleymt og hans vinnu.
Ég þekki daani um bankaútibú þar sem suður-
gluggar eru miklir og ekkert fyrir þeim og hitinn og
þurra lofúð alveg að fara með starfsfólkið. Breytingar
þykja of kostnaðarsamar og raska útliti bankans.
Þegar tölvuvinnsla hófst varð að setja tölvuna í sér-
stakt herbergi þvi tölvur þola nefnilega ekki of mikinn
hita og þær elstu þoldu heldur ekki of mikinn raka.
Eftir sitja starfsmennimir í sömu aðstöðu.
Hjúkrunarfræðingar dga erindi út á almennan
vinnumarkað. Þeir gætu unnið mikið fyrirbyggjandi
starf. Lögin gera rað fýrir starfsmannaheilsuvemd og
best væri að hjúkrunarfræðingamir, sem starfa við
hana, væm á heiLsugæslustöðvunum þannig að tæki
pg starfsfólk væri samnýtL Máli skiptir að týna starf-
inu ekki í pappírsvinnu heldur veija 75% vinnutimans
úti á vinnustöðunum sjálfum. í Svíþjóð borga fyrirtæk-
in kostnaðinn við að láta gera úttekt á sínum vinnustað
og fá tillögur um úrbætur. Ofl er hægt að gera ódýr-
ar og einfaldar úrbætur strax og minnka þannig
áhættuna eða bæta aðstöðu starfsmanna. Það getur
ofl verið gagnlegra en að bíða eflir að allt sé leyst
varanlega. Mestu máli skiptir þó að starfsmenn séu
fúsir til að taka þátt í að laga aðstæðumar á vinnu-
staðnum því án þdrra gerist ekkert af viti.
Við fórum í mörg fýrirtæki í Sviþjóð og ofl var
hægt að skapa góða stemmningu fyrir því að fólk
notaði þau öryggjstæki sem vom til staðar og þótti
sjálfsagL Hér á landi em reglugerðir víða þverbrotnar
og ég hef bæði séð alvariegar afleiðingar þess á slysa-
deildinni og einnig unnið þar sem hægt hefði verið
að afstýra slysi ef einn rofi hefði verið færður þegar
ég bað um það. Sú sem tók við af mér slasaðist vegna
þess að hann var ekki færður.
Hér er mikið um vinnuslys. Ég hef mestan áhuga
á byggingavinnustöðunum þvi vinnutilhögunin býður
beinlínis upp á að reglur séu brotnar, menn vinna í
uppmælingu og reyna að eyða æm minnstum tíma í
að ganga frá öryggi sjálfra sín. Ég hef heyrt, en ekki
fengið staðfesL að alvariegjr höfuðáverkar við vinnu-
slys séu algengari hér en í Svíþjóð og gæti vel trúað
að það væri rétt. Frystihúsin þyrfli lika að taka til
athugunar.
Fyrir vinnuvdtendur borgar sig yfirleitt vel að hugsa
um starfsmannaheilsuvemdina því vdkindadögum
fækkar og afköstin batna ef fólkinu líður betur.
Bættar vélar og öryggjsbúnaður em ekki alltaf nóg
til að fólki líði vel. Strdta er fjórða algengasta orsökin
fýrir veikindum og slysum á vinnustað. Framkoma
eins yfirmanns getur gert alla ómögulega á vinnustað.
Yfiridtt var neynt að rdeða málin mildilega ef svo var
þegar ég var i mínu námi en sums staðar var ekkert
verið að skafa utan af þvi heldur var yfirmönnum
sagt rækilega til syndanna ef þdr vom ekki heppilegir
í sínu starfi.
Tölvuvæðingunni hefur verið kennt um margt af
þvi sem miður fer á vinnustöðum þó ofl sé það frek-
ar streita starfsmannsins sem er orsökin. Menn bera
allt of mikla og óttablandna virðingu fyrir tölvunum.
Ég þekki dæmi þess að fólk þorir ekki að hreyfa skjá-
inn til að losna við óþægilega speglun. Litill málmflötur
neðan við skjá getur haft mjög þreytandi áhrif á sjón-
ina þvi augað ldtar alltaf á skærasta blettinn og dnnig
koma leyndir sjóngallar í ljós. Tölvan ein og sér eyði-
leggur ekki sjón fólks.
Ótti við geislun frá tölvuskjám hefur orðið til þess
að ófriskar konur í Sviþjóð em færðar í annað meðan
þær ganga með bam. Jafnvel þó að geislunin reyndist
óskaðleg er engum hollt að búa við stöðugan ótta
jafnvel í átta mánuði, hvorki móður né bami.
Svo er önnur ástæða fyrir ótta fólks við tölvuna. I
ákveðnum bandariskum tölvukerfum er hægt að hafa
stöðugt ósýnilegt auga með starfsmönnum. Atvinnu-
rekendur geta talið hvað þeir slá mörg tákn inn á
klukkustund og sent skilaboð allt í dnu inn á skjáinn
ef þeir vilja herða á starfsmönnum, og þeir gera það!
Sífelldur ótti við að fýlgst sé með manni ef dnhverra
hluta vegna er stoppað stutta stund fer mjög illa með
starfsmenn. Vonandi koma þessi vandamál ekki upp
hér á landi.
Við sitjum ofl uppi með erfiðar vinnuaðsfieður af
fáránlegum orsökum. Upphaflega var til dæmis borð
ritvéla miklu þægilegra en nú er. En þá vore lyklam-
ir úr lélegu efni og karlmennimir, sem unnu jrá á
ritvélar, vom alltaf að bijóta lyklana. Þá var borðið
hannað þannig að lengst væri á milli þeirra stafa sem
oftast vom notaðir sem veldur mikilli teygju á milli
þumals og litlafinguis. Sem sagt, borðið var gert eins
erfitt og hægt var. Svo var farið að nota sterkara efni
í lyklana og handsmáar konur fóm að vinna við vél-
ritun en enn hefur borðinu ekki verið breytt og þykir
víst meiri háttar mál ef gert verður. Þar ræður mark-
aðslögmál.
Því hefur verið haldið fram að púltið hans afa
mætti gjaman koma í staðinn fyrir skrifborð nútímans
vegna þess að það býður upp á miklu betri vinnustell-
ingar.
Hér á landi væri hægt að byggja upp góða starfs-
mannaheilsuvemd. Við getum tiltölulega auðveldlega
gert úttekt á hvaða vandamál er á hveijum stað og
borið saman við gagnabanka á Norðurlöndum því
nóg er til af efni og stöðluðum listum að fara efiir.
Vinnuvemd er ekkert nýtt fyrirbæri. Vökulögin
vom skref í áttina til vinnuvemdar og mér finnst rétt-
lætismál fyrir hvem og einn að eiga dtthvað efiir,
bæði andlega og líkamlega, af sínum skrokk þegar
hann er kominn á eftirlaun."
Viðtal: Anna Ólafsdóttir Björnsson
Mynd: Helgi Friðjónsson