Vikan - 06.08.1987, Blaðsíða 12

Hvernig skynjar fólk tímann?
Martin Joflreysson:
AHir hlutír hafa
sinn tíma
inu eins og öll önnur fram á varirnar. Eiginlega má
fyrirbrigði. Vistkerfið þróast segja að tilveran sé samtima-
eða kannski bara breytist en leg í þeirri merkingu að
til að hægt sé að gera saman- samfélagið leitast við að sam-
„Tíminn, segirðu, hvaða
þurs er nú það?“ Martin Joff-
reysson lygndi aftur augunum
og setti upp fádæma spek-
ingssvip þegar ég bað hann
að segja frá vangaveltum sín-
um um tímann og tilveruna,
„Þetta fyrirbrigði, sem við
köllum tíma, er afstæður
fjandi sem einkennist af vensl-
um við önnur fyrirbrigði
tilverunnar. Allir hlutir, sem
finnast undir sólinni, eiga sér
ákveðin tímaskeið. Þetta á
bæði við um lifandi hluti og
dauða. Lítum til dæmis á tréð
hér úti í garðinum. Það á sín
uppvaxtarár og æviskeið þótt
tímaeiningar þess séu grund-
vallaðar á annan hátt en
æviskeið mannsins. Reyndar
leggjum við mannlegan mæli-
kvarða á flestalla hluti og þar
með talinn tíma trésins. Það
er skondið að velta fyrir sér
hvernig notagildi og tíma-
skynjun tvinnast saman.
Nánasta umhverfi okkar, svo
sem innanstokksmunir, er
flott og verðmætt þegar hlut-
irnir eru nýir. Eftir ákveðinn
tíma eru þessir sömu hlutir
bara gamalt drasl sem flestir
vilja losa sig við og henda.
En ef eigandinn og afkom-
endur hans eru forsjálir og
geyma þessa hluti eins og tvö
til þrjú hundruð ár eru þeir
orðnir antik og eftirsóknar-
verðir munir. A þennan hátt
bítur tímaskynið í skottið á
sér og sýnir um leið hvernig
notagildið hefur ákveðið
tímagildi. Náttúrulegt um-
hverfi er undirorpið tímakerf-
burð og fá fram mismun þarf
að leiða saman tvö tímaskeið.
Þegar við lítum til baka og
skoðum söguna kemur
klisjan „þá voru aðrir tímar“
ræma tímann og tímaskynið.
Klukkuapparatið er hold-
gervingur þessarar samhæf-
ingar og þröngvar einstakl-
ingunum til að dansa í takt.
Annað atriði, sem lýtur að
þessum samtíma, er tilhneig-
ing fólks til að túlka fortíðina
og hugsanlega framtíð út frá
líðandi stund, núinu. Þetta
vekur upp spurningar um
hvaða möguleika maðurinn
hafi til að komast út fyrir eig-
ið timasvið. Hvað stjórnar
tímanum og hvernig stendur
jarðneskur tími af sér gagn-
vart alheimstímanum?" Nú
er Martin orðinn lævís til
augnanna. Hann hallar sér
aftur i sófann, sallarólegur,
eins og sá sem hefur tímann
fyrir sér, og heldur áfram:
„Það hljómar fáránlega að
segjast geta farið á milli tíma-
sviða en þetta hefur verið
gert. Það þarf ekki annað en
að glugga í vísindaskáldsögur
til að sjá hvernig mönnum
hefur tekist að brjóta af sér
hlekki samtímans og gefa sýn
inn í aðrar víddir. Tunglferð-
ir, flugvélar og virkjun vatns-
aflsins voru hér á árum áður
fjarlægar fantasíur sem síðar
áttu eftir að verða tímanna
tákn. Tímaflakk er raunhæfur
möguleiki ef fólk hugsar út
fyrir eigin hít; framreiknar
breytingar sem eru að gerast
í stað þess að lifa sig inn í
þróun fortíðarinnar.“
Skyndilega verður Martin
hljóður, lítur á mig og spyr:
„Varstu ekki annars að þýfga
mig um hvernig ég skynja
tímann? Ég lifi í alvíðum tíma
og því er einn vikudagurinn
ekki hótinu betri en annar.
Hvað dagurinn ber í skauti
sínu fer eftir hvernig mér líður
sjálfum en ekki dagatalinu.“

12 VIKAN 32 TBL