Vikan - 26.01.1989, Side 35

Þreyfa og vonleysi eru að buga alltof marga.
En getum við unnið gegn streitunni með
breytingu á daglegum háttum eða breytingu
hugarfars? Hvað er að og hvar skal byrja?
Á hugleiðsla erindi við okkur? Hér á eftir fer
viðtal Vikunnar við Kristján Fr. Guðmundsson,
sem hefur stundað skipulega hugrcekt í tvo
áratugi eftir að hafa notið leíðsagnar séra
Hákonar Loftssonarog Sigvalda Hjálmarssonar.
TEXTI: JÓN KR. GUNNARSSON
UÓSM.: PÁLL KJARTANSSON
Betra líf er ofarlega í hugum
margra, enda leíkur streitan
og hraðinn marga grátt.
Samkeppnin í lífsgæða-
kapphlaupinu er óhugnanleg og þeir
sem ekki þola hraðann og streituna
verða undir. Lífshamingjan virðist í
öfugu hlutfalli við möguleg lífsgæði
og auðlegð. — Hvað er að?
Margir leita nýrra leiða og vilja gjarnan
breyta um lífsmáta í von um að öðlast
hugarró og hvíld. Þreyta og vonleysi eru
að buga alltof marga. En getum við unnið
gegn streitunni, með breytingu á dagleg-
um háttum eða breytingu hugarfars? Ótt-
inn og streitan búa kannski að óþörfu hið
innra með okkur og kannski getum við
læknað óttann með okkur sjálfum,en hvað
er að og hvar skal byrja? Á hugleiðsla er-
indi við okkur? Hvað segir Kristján Fr.
Guðmundsson?
Hvað er hugleiðsla?
— Við skulum byrja á því sem kallað er
hugrækt. Hún hefst með því að ná valdi á
athyglinni, sem er aðalatriðið. Athyglin
nær til allra hluta og til alls umhverfls. Á
meðan þú hefúr ekki vald á athyglinni fara
hugurinn og ímyndunaraflið með þig vítt
og breitt. Þetta er kallað hugarreik. Við
sjáum þetta kannski best í daglega lífinu,
eins og í umferðinni þar sem menn eru
alltaf að rekast á vegna þess að þeir hafa
ekki hugann við það sem þeir eru að gera.
Eigi árangur að nást þá er vald yfir athygl-
inni fyrsta skrefið og undirstaða þess, sem
er hugrækt og síðan hugleiðsla.
Aðferðirnar við þetta eru margar og
hafa verið tíðkaðar um allan heim bæði
meðal kristinna og annarra trúarhópa.
Bænin hjá kristnum mönnum er kannski
það sem flestir þekkja hér og hún er, ef
rétt er með hana farið, leið inn á þessar
andlegu brautir, sem er auðvitað braut
eigin hugar og vitundar. Þangað er ferð-
inni heitið. Undirstaða þess að komast
þangað klakklaust byggist á athyglinni.
Þeir sem lesið hafa bækur um þessi efhi
hafa margir rangtúlkað það sem þar,
stendur. Bækurnar eru oftast skrifaðar af
mönnum sem hafa sjálfir gengið leiðina og
náð þeim árangri að hafa vald yfir sjálfúm
sér og komist í snertingu við það sem
býr hið innra með hverjum og einum.
Mennirnir lofa þetta sem guðlega vitund
eða eðli Guðs, ef við getum orðað það sem
eitthvað slíkt. Orðin eru oft til að torvelda
skilninginn, vegna þess að á bakvið hvert
orð okkar býr ákveðin hugsun sem aðrir
vita ekki um og þess vegna rugla þessar
bækur stundum fólk.
Verslunarpólitík
í andlegum málum
— Á hugrækt eða hugleiðsla þá eitthvað
skylt við trúariðkun?
— Það má segja að í trúarbrögðunum,
eða hjá þeim sem túlka trúarbrögðin, sem
eru prestamir, hefúr náttúrlega verið far-
ið lengst í hugleiðslu. Þá á ég við presta
allra trúarbragða. Þó að flestir þeirra sem
iðka til dæmis jóga aðhyllist austræn trúar-
brögð, eins og hindúisma og búddisma, þá
er hægt að iðka jóga af einlægni og ná góð-
um árangri án tillits til trúarbragða. Hug-
leiðsla er einmitt sú aðferð að geta ein-
beitt sér að ákveðnum atriðum hið innra
með sér og hentar best til að komast inn á
hin æðri svið. Það er að segja þau svið sem
eru innst inni í eigin vitund. Þá verða
menn að hafa náð valdi yfir athyglinni, en
hugræktin er undanfari hugleiðslunnar.
Erfiðast hér á Vesturlöndum er að menn
hafa viljað taka allt stökkið í einu og helst
komast á leiðarenda strax, sem er engan
veginn hægt. Þetta er, eins og Kínverjar
segja, löng leið sem hefet með einu skrefi.
Maðurinn tekur aldrei nema eitt skref í
einu og þarf að hafa vald yfir hverju fót-
máli. Á þann hátt geta menn komist langt,
jafnvel eins langt og þeir sem við höfúm
Iesið um að hafi komist lengst. Þetta eru
menn sem þóttu vitrir og miklir andans
menn, bæði austan hafs og vestan.
Á Vesturlöndum hefur verið of mikið af
þessari verslunarpólitík í andlegum
málum, ef ég má orða það þannig. Og þá
er það eðli Vesturlandabúans að hlaupa
sem hraðast og ná takmarkinu sem fyrst án
þess að hafa þolinmæði til þess að íhuga
skrefin jafúóðum og þau eru stigin. Þetta
er það sem hefur spillt fýrir leiðinni, að-
ferðinni, og oft á tíðum ruglað þátttakend-
ur mjög í ríminu.
Hugleiðsla veitir hugarró
— Hvað öðlumst við með hugrækt eða
hugleiðslu? Eftir hverju erum við þá að
sækjast?
— Við erum alltaf að leita. Maðurinn er
alltaf að spyrja spurninga um umhverfi sitt
og ekki síst um sjálfan sig. Aukin þekking á
manninum sjálfum veitir hugarró. Hér
áður fýrr, þegar maðurinn var í nánum
tengslum við náttúruna, þá öðlaðist hann
þessa vitneskju með athyglinni og með því
að fylgjast með náttúrufari, hegðun dýra
og öðru slíku. Út frá þessum grundvelli
byggðust trúarbrögðin. Maðurinn vissi
miklu meira um umhverfi sitt og um sjálf-
an sig, þekkti viðbrögð sín og komst að því
að innra með honum var hægt að komast í
miklu nánara samband við náttúruna og
það sem stjórnar öllu lífi. Hvað menn köll-
uðu það er ekki aðalatriðið. Guð er hinn
sami hvort sem hann er kallaður Allah eða
eitthvað annað, en það ruglar marga, enda
er guðdómurinn nafnlaus.
Nú er þannig komið að maðurinn er
kominn úr tengslum við náttúruna. Sjó-
menn og bændur, sérstaklega áður fyrr,
fýlgdust með veðurfari, veiðihorfúm og
öðru slíku og fóru sínar eigin leiðir eftir
þeim leiðbeiningum sem þeim bjó í
brjósti. En nú hlusta menn bara á útvarpið
og látajón Jónsson spá fyrir sig um veðrið.
Ef við getum og viljum þekkja betur bæði
okkur sjálf og náttúruna sem við erum
hluti af, því við erum eitt af dýrum merk-
urinnar, þá eru til þess nokkrar aðferðir til
að komast inn í eigin vitund og um leið
það sem kallað er guðsríki á jörð. Ég held
að Jesús hafi meint að það sé sú vitund er
býr með manninum. Við erum að vísu ekki
guðir en örlítið brot af þeim guðdómi sem
öllu stjórnar. Fyrsta skrefið er leið athygl-
innar og síðan áffarn eftir þeirri leið sem
2. tbl. 1989 VIKAN 35