Vikan - 13.07.1989, Blaðsíða 48

FATMAÐUR
Ekki voru allar konur ánægð-
ar með brjóstahaldara sem
gerði þær flatar. Árið 1921
varð fyrsti Maidenfomi
brjóstahaldarinn til en hug-
myndina að honum átti ein-
mitt kona sem ekki vildi vera
stráksleg.
einum saman er á hverjum
degi seld yflr hálf milljón ein-
taka, á verði frá 165 krónum
upp í 5.500 krónur stykkið.
Brjóstahaldarinn hefur á vissan
hátt verið tákn íyrir frelsun
konunnar en um leið tengist
hann þeirri mynd sem þjóðfé-
lagið gerir af henni sem kyn-
veru.
Flatbrjósta
Á tuttugustu öldinni hafa
orðið miklar breytingar á hög-
um kvenna og líf þeirra ekki
jafnmörgum reglum bundið
og það hafði verið. í Evrópu
óku konur trukkum í fyrri
heimsstyrjöldinni, á meðan
kvenréttindakonur í Banda-
ríkjunum voru að berjast fyrir
kosningarétti. Á sama tíma og
konur eru að berjast fyrir jafn-
rétti virðist kventískan hafa til-
hneigingu til að verða þannig
að kvenlegu línurnar hverfl að
mestu og konurnar sýnist
sléttari. Ein af konunum, sem
voru áberandi í skemmtanalífi
New Yorkborgar árið 1913,
lagði sitt af mörkum í þessa
veru árið 1913. Hún var
óánægð með það form sem líf-
stykkið hennar skorðaði hana í
og lét þjónustustúlku sína
sauma tvo vasakfúta saman og
setja á þá tvo bleika hlýra úr
borða. Lífstykkjaframleiðandi í
Bandaríkjunum, Warner’s,
borgaði henni 1.500 dollara
fýrir einkaleyflð en nú er það
talið vera margra milljarða
virði.
Strákslegt
verður kvenlegt
Brjóstahaldari þriðja ára-
tugarins var þéttur strengur
eða nærbuxur (niður á hné),
magabelti og brjóstahaldari í
einni flík, þannig að vöxturinn
virkaði strákslegur og meira að
segja var framleiddur brjósta-
haldari undir nafhinu „stráks-
legur“ eða Boyish eins og hann
kallaðist. Um undirfatnað
þessa tíma hefur verið sagt að í
aldir hafl allt verið gert til að
ýkja kvenlegan vöxt en á þess-
um tíma var allt gert til að
draga úr honum.
Ekki voru allar konur
ánægðar með þessa þróun. Ein
þeirra var Enid Bissett. Hún
starfaði með Idu Rosenthal að
kjólaframleiðslu en Ida og eig-
inmaður hennnar, William,
ráku kjólaverslun í New York.
Enid var mjög vel vaxin og var
lítið hrifin af „Boyish“ brjósta-
höldurum. Hún tók sig því til,
klippti einn slíkan í tvennt og
rykkti. William sá gripinn og
sagði við hana að ef hún vildi
vera í einhverju svonalöguðu
skyldi hann gera almennilega
flík handa henni - sem hann
gerði og þar með var brjósta-
haldarinn færður frá því að
vera „Boyish form“ (stráksleg-
ur) yfir í „Maidenform" (kven-
legur), en Maidenform nefnast
brjóstahaldarar og annar
undirfatnaður sem fýrirtæki
Williams og Idu Rosenthal'hef-
ur framleitt óslitið síðan. Árið
1949 hófu þau auglýsingaher-
ferð sem þótti gera brjósta-
haldara ódauðlega. Á öllum
auglýsingunum stóð „I dream-
ed I was...“ — Mig dreymdi að
ég væri... Síðan var mynd af
konu í Maidenform brjósta-
haldara á einhverjum ákveðn-
um stað eða í ákveðnu hlut-
verki. Auglýsingarnar vöktu
svo mikla athygli að sama form
var haft á þeim næstu tuttugu
ár.
Fyrirsætan
Kreppan gerði það að verk-
um að brjóst máttu sjást aftur.
Áhersla var lögð á kvenleika til
að konurnar væru ekki að
keppa við karlmennina um
störf. Árið 1935 betrumbætti
bandaríska undirfatafýrirtækið
Warner’s brjóstahaldarann
með því að bjóða upp á mis-
munandi skálastærð og merkti
þær frá A (Iítil) upp í D (mjög
stór). í síðari heimsstyrjöld-
inni varð eftirspurnin eftir
bómull, gúmmíi, silki og stáli
mjög mikil þannig að framleið-
endurnir urðu að snúa sér að
gerviefhum. Geimferðafýrir-
tæki Howard Hughes fram-
leiddi brjóstahaldara fýrir hlut-
verk leikkonunnar Jane Russel
í myndinni The Outlaw (Út-
laginn), en hún var þekkt fýrir
að vera í þröngum peysum þar
sem brjóstin fengu að sjást.
„Hann var úr málmi og svo
óþægilegur að ég var aldrei í
honum,“ segir Jane.
Heimavinnandi
húsmæður
Eftir stríðið vildu menn fá
störfln sín aftur og hinn hefð-
bundni stundaglas-vöxtur var
endurvakinn. „Án undirstöðu
verður engin tíska,“ tilkynnti
Christian Dior en mittið á fatn-
aði hans var svo mjótt að með
honum varð að nota maga-
belti. Konur, sem ekki líktust
þokkagyðjum eins og Brigitte
Bardot eða Marylin Monroe,
keyptu sér stoppaða brjósta-
haldara eða stífuðu gorma-
brjóstahaldarana. Myndin
Merry Widow (Káta ekkjan)
var frumsýnd árið 1952 en í
henni kom aðalleikkonan,
Lana Turner, fram í undirfatn-
aði sem var „út í eitt“, það er
að segja brjóstahaldari, maga-
belti og nærbuxur í einni og
sömu flíkinni. Warner’s fýrir-
tækið setti þá á markaðinn
sams konar flík sem nefnd var
„Merrv Widow“. Um þessa flík
segir Lana: „Ég get sagt ykkur
það að „Merry Widow“ var
ffamleidd af karlmanni. Engin
kona myndi gera annarri konu
þetta.“
Frjálsa konan
Mikið var deilt um brjósta-
haldarann, eða vöntun á
honum, á sjöunda áratugnum.
ivunur
iviitrgar
láta líta svo út að þa
séu brjóstahaldar;
lausar, án þess a
þær séu það, og fyr
þær hafa verið fran
leiddar ótal útgáft
af nærri ósýnilegui
brjóstahöldurum
og hér er ein slík.