Vikan - 11.06.1992, Síða 48

JÓNA RÚNA KVARAN MIÐILL SVARAR BRÉFI FRÁ LESANDA
Myrktælni
^ SVAR TIL GUNNA
Elsku Jóna Rúna!
Ég er í von og óvon ad skrifa þér vegna þess
að mér finnst kannski að það sem truflar mig
sé ekki beint aðkallandi eða einfalt úrlausnar.
Þannig er mál með vexti að ég er strákur undir
tvítugu og er svo myrkfælinn að það er stund-
um að gera mig brjálaðan að geta ekkert gert
í málinu. Saga mín er ekkert sérstök eins og
margra hinna sem hafa skrifað þér. Ég er einn
af þrem systkinum og elstur. Foreldrar mínir
eru ágætar manneskjur, þó pabbi sé heldur
frekur stundum og á það líka til að vera fúll
heilu dagana. Það er bara hans mál og truflar
mig ekki lengur. Ég er í framhaldsskóla og
ætla að verða smiður. Ég á kærustu og finnst
hún alveg meiri háttar.
Það má því segja að allt sé í lagi nema það
að ég er virkilega þjáður af myrkfælni sem ég
bara get ekki ráðið við. Kærustunni minni
finnst best að vita ekkert afþessu. Ég held að
henni finnist þetta svo óeðlilegt enda er ég
náttúrlega strákur og vissulega er þetta furðu-
legt. Ég byrjaði að finna fyrirþessu strax þegar
ég var lítill og síðan alltaf af og til. Ég get orðið
myrkfælinn um miðjan dag þess vegna. Eins
er ég oft sérstaklega hræddur þegar ég er einn
heima og eins og finn eitthvað. Ég ferþá oftast
út en finn auðvitað að það breytir kannski ekki
miklu. Þegar ég er að fara að sofa er ég oft
gripinn þvílíkri hræðslu við eitthvað sem ég
finn að mig langar mest tll að hverfa sporlaust
eða eitthvað.
Það er líka rétt að segja þér að I þessi fáu
skipti sem ég hefnotað vín er eins og þessi til-
finning myrkfælninnar magnist upp og ekki síst
daginn eftir. Elsku Jóna Rúna, vonandi getur
þú gefið mér ráð eða eitthvað. Ég vil líka segja
þér að ég og kærastan mín lesum allt sem þú
skrifar og finnst það yndislegt. Takk fyrir það
líka og eins vil ég þakka þér fyrirfram.
Gunni.
Elskulegi Gunni!
Takk kærlega fyrir elskulegt bréf og eins hvatningu
til mín. Vonandi get ég orðið þér að einhverju liði
með umfjöllun minni um myrkfælni. Það er líka
sennilegt að þú sért í hópi ótalmargra sem einmitt
eru að kljást við óþægindi sem myrkfælni oftast
veldur þeim sem hún plagar. Ég minni á að ég svara
með innsæi mínu, hyggjuviti og reynsluþekkingu en
styðst ekki við annað og öllu hefðbundnara í
svörunum.
Það er eins og mig minni að ég hafi áður hér á
síðum Vikunnar rætt lítillega myrkfælni og þá frem-
ur þar sem hana hefur boriö á góma jafnframt öðru
í sama bréfi og það er þá bara í góðu lagi. Vegna
þess hve ótrúlega margir eru illa haldnir af þessum
kvilla er kannski full ástæða til að opna jafnframt
síðar ennþá frekari umfjöllun um myrkfælni er
ástæða gefst til og vonandi verður svo.
ÞJÓÐTRÚ OG KYNJASÖGUR
Það er víst óhætt að fullyrða með tilliti til sögu ís-
lendinga að fátt sé okkur eins kunnuglegt og hvers
kyns ótti við myrkur. Við lifðum öldum saman við ó-
fullkomna lýsingu á heimilum og mikið bar á alls
kyns ótta við hugsanlega fylgifiska myrkursins. Það
hefur vissulega meðal annars tengst ótæpilegum
upplýsingaskorti á skilum milli heimanna tveggja,
það er þess jarðneska og svo aftur þess guðlega.
Eins bauð einhvern veginn mikil vosbúð og almenn
fátækt upp á óttablandnar munnmælasögur sem
gengu manna á mili á löngum myrkum siðkvöldum
og mögnuðust ef eitthvaö var í hugum fólks að-
stæðnanna vegna.
Sögur af kynjaverum og svokölluðum draugum
voru jafnvel magnaðar svo í flutningi sögumanns að
það hálfa væri nóg. Við getum gefið okkur það að
þar sem baðstofur voru vistarverur flestra heimilis-
fastra bæði til svefns og vöku hafa þessar kynngi-
mögnuðu sögur vart farið framhjá hvorki börnum
eða fullorðnum.
Það hefur því af eðlilegum ástæðum aöstæðna
löngum verið í þjóðarsálinni mikill ótti við myrkur.
Enp þann dag í dag eru til sögur um taugatrekkjandi
fyrirbrigði sem birst hafa lifendum en fólk tengir
látnum. Þannig sögur lifa góðu lífi ímyndunar og
viðhalda ótta með ýmsum fjölskyldum sem þær
þekkja. Vissulega er sagt frá þessum fjölskyldu-
ævintýrum sem um staðreynd væri að ræða, nokk-
uð sem deila má um að sé raunveruleg staðreynd
málsins þegar djúpt er kannað.
Ef börn heyra mikið af þannig sögum, sem tengj-
ast óhugnaði og aflöguðum kynjaverum, komast
þau vart hjá að i vitund þeirra skapist hentug skilyrði
fyrir alls konar óttablandnar hugmyndir eða ímynd-
anir sem síðan valda því sem kalla má myrkfælni.
Þetta er ótti við eitthvað sem við getum jafnframt
ótæpilegu ímyndunarafli fundið fyrir sem eins og
einhvers konar nálægð sem við sjáum ekki neitt
samfara en höfum mjög á tilfinningunni að sé hægt
að eigna einhverjum og þá því sem við því miður
köllum drauga.
DRAUGAR FÁTÍÐIR EN
HUGSANAGERVI ALGENG
Það verður að segjast eins og er að það sem myrk-
fælnir kalla draugagang er það sjaldnast þegar bet-
ur er að gáð. Öll ókunn áhrif, sem eru á mörkum
þess yfirskilvitlega, eru flokkuð mjög þröngt og alltof
oft neikvætt. Það sem er hvað algengast og er iðu-
lega að plaga þá sem telja sig myrkfælna eru ólík
áhrif, til dæmis í húsum, og tengjast fremur lifend-
um en látnum.
Ef barn býr til dæmis á heimili þar sem mikið ó-
samkomulag er á foreldrum eða öðrum heimilisföst-
um magnast í kringum það sem og aðra hugsana-
gervi sem eru til komin vegna hugsana, geðhrifa og
tilfinninga sem þetta fólk býr ósjálfrátt til og eru nei-
kvæð og óþægilega áreitandi. Barn sem heyrir ekki
rifrildi foreldra sinna getur átt til að segja allt í einu:
„Ég er hræddur/hrædd." Þá getur alveg eins og ekki
verið að barnið sé að upplifa afleiðingar rifrildis sem
átti sér stað skömmu áður eða þónokkru fyrr, en
ekki að barniö sé að taka við neinum þeim áhrifum
sem tengja mætti dularfullum fyrirbrigðum, þó
vissulega séu hugsanagervin af andlegum toga.
Fólk sem ástundar að efla og styrkja röng hugs-
anagervi heima hjá sér getur valdið öðrum og þá
sér í lagi börnum óþægindum. Slíkt fólk ætti hið
snarasta að skipta um gír hegðunar og hugsana og
magna fremur upp á heimili sínu hugsanagervi sem
eru tilkomin vegna jafnvægis og elskuríkra hugs-
ana.
Þannig andlegt orkuflæði virkar vel og slær oftast
á möguleika á því sem kalla má myrkfælni. Ég segi
kalla má af þvi að þessi tilfinning er hreint alls ekki
bara bundin myrkri heldur og ekki síður dagsbirtu.
Af hverju? Jú, myrkfælni er tilfinning sem við fáum
þegar við skynjum eitthvað sem við hvorki getum
staðfest eöa skilgreint á venjulegan rökrænan
máta, hvað þá séð eftir hefðbundnum leiðum.
RAUNSÆI OG DULÚÐ
í andrúmsloftinu i kringum okkur eru ekki bara upp-
söfnuð hugsanagervi heldur ekkert síður straumar
og áhrif á tíðni sem einungis er framkallanleg til
heyrnar og sjónar mannfólkinu með hjálp viðtækis
eins og til dæmis sjónvarps eða útvarps. Áhrif alls
konar hljóðbylgna og annars þess sem við sendum
af ásetningi út í himinhvolfið eru alls staðar meira
og minna í kringum okkur án þess að við áttum okk-
ur á því eða séum yfirleitt að leiða hugann að slíku,
þó við njótum þessara hluta við vissar aðstæður.
Við verðum að sjálfsögðu ekki myrkfælin vegna
þannig bylgna vegna þess að þær koma einungis
fram i gegnum tiltekin viðtæki sem þarf að kveikja á
og stilla inn til að við getum notið áhrifa og afleið-
inga þeirra.
Með þessum upplýsingum annars vegar um
svokölluð andleg hugsanagervi og hins vegar ó-
sýnilegar tæknilegar bylgjur, sem fylla andrúmsloft-
ið í kringum okkur, er ég aðeins að benda á að við
erum ekki alltaf að skynja eða upplifa dulræn fyrir-
brigði þó við finnum eitthvað gerast í kringum okkur.
Ef við aftur á móti kveikjum á hljóðvarpi gæti
runnið upp fyrir okkur að eitt og annað er á sveimi i
kringum okkur sem ekki er sýnilegt eða áþreifanlegt
nema með hjálpartækjum og teljst hreint ekkert dul-
arfullt eða leyndardómsfullt. Aftur á móti ef við fáum
gæsahúð og óttatilfinningu af engu tilefni og verðum
skyndilega hrædd vegna þessara kennda, þá erum
við ekkert ýkja raunsæ í mati okkar á hvað í gangi
kunni að vera. Best er að reikna með raunsæjum og
sem eðlilegustum skýringum á sem flestu því sem
að okkar ágætu tilvist lýtur.
HITABREYTINGAR EÐA
DRAUGAGANGUR
Þú ferð að finna þessa fælni strax mjög litill og það
er mjög algengt að svo sé. Börn eru mun næmari en
fullorðnir, burtséð frá dulargáfum. Þau eyða ekki
eins miklum tíma í að útpæla hlutina og við. Þau
bara segja: „Ég er hrædd/hræddur." Og fara svo
trúlega í fang foreldra sinna eða gráta lítillega þar til
þeim er runninn óttinn. Ekki er spáð mikið I af-
leiðingar út frá óttanum. Við sem erum fullorðin og
finnum einhvern óhug grípa okkur við vissar að-
stæður erum nokkuð snögg að ákvarða, ef við get-
um ekki notað hefðbundnar leiðir til útskýringa, að
eitthvað meira en lítið dularfullt sé í gangi.
Vinsamlega handskrifið bréf til Jónu Rúnu
og látið fylgja fullt nafn og kennitölu,
ásamt dulnefni. Svörin byggjast á innsæi
Jónu Rúnu og rithandarlestri og því miður
er alls ekki hægt að fá þau í einkabréfi.
Utanáskriftin er:
Jóna Rúna Kvaran, Kambsvegi 25, 104
ReykjavíkJ
48 VIKAN 12. TBL. 1992