Vikan - 01.10.1994, Síða 18

KONUR
voru m.a. á laggirnar stofn-
anir og samtök, sem og
sjóðir, sem þjónuðu hags-
munum kvenna.
KONUR í ÞRIÐJA
HEIMINUM
ALVARLEGT
ÁHYGGJUEFNI
í ýmsum löndum hafa
margoft verið sett ný lög í
tengslum við málefni kynj-
anna, en án vitundar þeirra
er lögin varða og án þess að
virkja almenning inn á braut-
ir þessara nýju laga. Afleið-
ingin hefur því verið sú að
margar konur, sérstaklega í
þriðja heiminum, hafa annað
hvort ekki hugmynd um rétt
sinn gagnvart lögunum eða
skilja lög og reglur ekki nógu
vel til að nýta rétt sinn.
Flestir eru sammála um
að til að ná enn betri árangri
þurfi að koma til meiri
menntun og fræðsla og er
þá sérstaklega skírskotað til
kvenna í þróunarlöndunum í
því sambandi. Aukin fræðsla
er talin fyrsta og mikilvæg-
asta skrefið gegn ríkjandi
fordómum, en einnig þurfa
karlmenn að viðurkenna og
virða jafnrétti kvenna gagn-
vart lögunum. Það er líka
mikilvægt að yfirvöld endur-
Vigdís Finnbogadóttír for-
seti var í hópi þeirra sjö
kvenna í heiminum sem í
aprílmánuói ársins 1991
gegndi embætti forseta eóa
forsætisráöherra ríkja.
skoði lögin með það að
markmiði að eyða fordómum
og hindrunum sem gera
konum ekki kleift að taka
þátt í þjóðfélaginu á jafnrétt-
isgrundvelli. Með öðrum orð-
um, það er ekki nóg að
breyta lagabókstafnum sjálf-
um heldur verður einnig því
að breyta ríkjandi viðhorfum.
Skilningur á lögum hefur
mikla þýðingu fyrir kvenþjóð-
ina. Þannig geta þær haft
áhrif á merkingu þeirra, lært
að nýta rétt sinn og gegnt
mikilvægu hlutverki í því að
breyta viðhorfum og gildum í
samfélaginu.
NÝJAR HUGMYNDIR
STYRKJA
SJÁLFSÍMYND
KVENNA
Jákvæð teikn hafa þegar
tekið að sjást á lofti varðandi
breytt hugarfar og viðhorf til
kvenna. Nýlegar skýrslur
sýna t.d. að umfjöllun um
konur hefur tekið miklum
breytingum í fjölmiðlum víða
um heim. Mikilvægar greinar
um konur sjást æ oftar á for-
síðum og oft er fjallað um
konur sem hafa náð góðum
árangri í viðskiptalífinu. Á
Indlandi er nú farið að viður-
kenna í auknum mæli konur
sem stunda vísindi, skriftir
og listir og víða í Afríku þykja
þær konur, sem hafa yfirgef-
ið sveitina í von um betra líf
fyrir sig og börnin, vinsælt
umfjöllunarefni í bæjarblöð-
unum. í Bandaríkjunum sjást
æ oftar í sjónvarpi þættir
sem einblína á föðurhlut-
verkið, en það er nokkuð
sem hlýtur að endurspegla
breytt hlutverk karlmanna í
mörgum vestrænum þjóðfé-
lögum og hefur bæði mikla
þýðingu fyrir þær hugmyndir
sem karlar gera sér almennt
um konur, sem og sjálfs-
ímynd kvenna.
En þrátt fyrir margt jákvætt
er því haldið fram í skýrslu
Sameinuðu þjóðanna að orr-
ustan sé langt frá því að
vera unnin. Þar segir, að
virkja verði yfirvöld ríkja og
samtök af ýmsu tagi til að
hraða jafnréttisþróuninni og
um allan heim verði það að
vera forgangsverkefni að
fræða konur um og gera
þeim kleift að skilja lögin. Sé
nógu mikið þrýst á yfirvöld
um að fylgja gildandi jafn-
réttislögum betur eftir þá sé
möguleiki á að sú lýðræðis-
og frelsisbylgja, sem riðið
hefur yfir heiminn undanfarin
ár, geti nýtst sem hvatning til
að hrinda jafnréttinu f fram-
kvæmd.
í aldaraðir hafa konur unn-
ið við hlið karlmanna en þó
að þátttaka kvenna á vinnu-
markaðnum hafi aukist veru-
lega undanfarna áratugi þá
hefur sú staðreynd ekki
ósjálfrátt tryggt konum sömu
réttarstöðu. Þvert á móti, þá
er enn mikill munur á launa-
kjörum kynjanna og þrátt fyr-
ir að lagasetning hafi tekið
framförum og réttindi verið
vernduð þá halda konur
áfram að vera „annars
flokks“ þegnar sem vinnuafl í
ríkjum heimsins. Að mati
Sameinuðu þjóðanna blasir
þessi alvarlega staðreynd
við kvenfólki hvarvetna f
heiminum.
ÍSLENSKAR KONUR
FREMSTAR Í FLOKKI í
LAUNAMÁLUM?
Samkvæmt hefðbundinni
verkaskiptingu er litið svo á
að karlmenn séu fyrirvinna
heimilisins, konur séu þar af
leiðandi á framfæri eigin-
manna sinna samhliða því
að þær hafi umsjón með
börnum og heimili. I reynd er
það hins vegar svo að konur
vinna margvísleg störf, bæði
utan og innan heimilis, og
þær eyða jafnmiklum ef ekki
meiri tíma í vinnu en karlar
þegar með eru tekin heimil-
isstörf. En hvers vegna eru
meðallaun kvenna minni en
karla? í skýrslu S.þ. er að
finna lista yfir þær þjóðir þar
sem konur komast næst því
að fá jafn há meðallaun fyrir
vinnu sína og karlar. Efst þar
á lista yfir vestræn ríki er fs-
land, sem kemur e.t.v. pínu-
lítið á óvart. Sagt er að kon-
ur á íslandi séu að meðaltali
með 90% af meðallaunum
íslenskra karlmanna. Líkleg
skýring er kannski sú að á
listanum einungis tekið tillit
til grunnlauna kynjanna, en
ekki tekin með öll yfirvinna,
þar sem íslenskir karlar
standa mun framar íslensk-
um konum, og því líklegt að
tölurnar gefi ekki rétta mynd.
í öðru sæti er Frakkland, en
þar fá konur 88% af með-
allaunum karla og í því þriðja
er Ástralía með 87%. Svo
koma lönd á borð við Dan-
mörku, Belgíu, Bretland og
Sviss, en af öllum þróuðum
þjóðum er hagur japanskra
kvenna verstur, þær ná að-
eins 52%. Meginniðurstaða
S.þ. er sú að konur fái að
meðaltali 30-40% minni laun
en karlar, miðað við sam-
svarandi vinnu, og það jafn-
vel í vestrænum ríkjum þar
sem talið er að mest hafi
miðað í jafnréttisátt.
Almennt er sagt, að meiri-
hluti kvenna vinni láglauna-
störf, eða störf sem hafa lítið
gildi í samfélaginu. Noregur
og Sviþjóð komast ekki á
þennan lista og kemur það
mikið á óvart því þar hafa
konur náð mjög góðum ár-
angri í jafnréttisbaráttunni. í
því sambandi má nefna að
konur skipa 32,7% sænska
þingsins og af 21 ráðherra
þar í landi eru 8 konur ráð-
herrar, sem eru 38,1%. í Nor-
egi er hlutfallið jafnvel enn
hærra, tæplega 40% norska
þingsins er skipað konum og
gegna þær 8 af 19 ráðherra-
embættum, eða 42,1%. Til
samanburðar má geta þess
að aðeins um 25,4% Alþingis
er skipað konum og aðeins
ein kona gegnir embætti ráð-
herra. Það eru því greinilega
lítil tengsl á milli launakjara
íslenskra kvenna og þess
hversu hátt þær hafa náð að
feta sig upp þjóðfélagsstig-
ann.
■ Samkvæmt skýrslu Sameinuðu
þjóðanna eru íslenskar efst á lista yf-
ir vestrænar konur sem komast næst
því að fá jafn há laun og karlar.
■ Þrátt fyrir að konur eru helmingur
alls mannkyns er hlutfall þeirra
kvenna sem taka þátt i hæstu þrep-
um ríkisvaldsins á heimsvísu aðeins
um 10 prósent.
■ í Bandaríkjunum sjást æ oftar í
sjónvarpi þættir sem einblina á föð-
urhlutverkið.
■ í Afríku eru konur í athafnalífinu
vinsælt efni í blöðum.
■ Á Indlandi er í auknum mæli farið
að viðurkenna konur sem stunda vís-
indi og listir.
1 8 VIKAN 9. TBL. 1994