Vikan - 20.09.1995, Blaðsíða 62

SALRÆN SJONARMIÐ
FRH. AF BLS. 60.
ast. Það er alltaf rangt að
áreita aðra. Þegar svo áreit-
ið tekur á sig jafn óþægileg-
ar myndir og það hefur gert í
Steilu tilviki, þá er auðvitað
eðlilegt að sá, sem fyrir því
verður, missi þolinmæðina
og ákveði að finna leiðir út úr
ástandinu. Stella hefur sagt
manninum að hún óski ekki
eftir frekara áreiti en hann
lætur sér ekki segjast. Hún á
ekki annarra kosta völ en að
segja til hans.
TENGDAMAMMA OG
EIGINMAÐUR
Það er auðvitað óþægilegt
fyrir Stellu að þurfa að segja
manninum sínum og tengda-
móður frá þessu áreiti, en
hún verður að gera það. Það
er einfaldlega rangt að hún
geri það ekki. Tengdamóðir
hennar á heimtingu á að fá
að vita að maðurinn hennar
er að fara á bak við hana á
þennan hátt. Hann vanvirðir
traust hennar og trú á heið-
arleika hans. Eins er áríð-
andi að maðurinn hennar
geri sér grein fyrir siðblindu
föður síns. Það er ömurlegt
fyrir þau bæði að faðir og
eiginmaður skuli fara með
þessum hörmulega hætti á
bak við sitt fólk.
SVIKAMYLLA OG
EINKAMÁL
Vissulega verður þetta
ekki gert áfalla- og þrauta-
laust. Það má búast við að
allt fari upp í loft og það
myndist mikil spenna í fjöl-
skyldumynstrinu. Málið er þó
bara það að það á enginn að
komast upp með svona
svikamyllu án þess að það
upplýsist og viðkomandi sé
látinn taka einhverjum afleið-
ingum af framkomu sinni.
Það er óraunhæft og alrangt
að Stella sitji ein og óstudd
uppi með þessa óþægilegu
staðreynd, enda er þetta
ekki einkamál hennar. Þetta
er mál hinna líka, ekkert síð-
ur en hennar.
SIÐBLINDA OG
DÓMGREINDARLEYSI
Stella spyr hvort það geti
verið að tengdapabbi hennar
sé eitthvað bilaður. Hugsan-
lega má kalla þetta bilun, en
varla þegar dýpra er skoðað.
Málið er að þegar persóna
beitir aðra þvingun, sem
ásetningur liggur á bak við,
þá er framkvæmdin meðvit-
uð og venjulega vel út hugs-
uð. Líklegt er að maðurinn
sé siðblindur og greini ekki
mun á réttu og röngu og
þess vegna sjái hann ekkert
athugavert við framkomu
sína. Maðurinn er frekur og
er auk þess dómgreindar-
laus. Þess vegna er áríðandi
að Stella segi frá hegðun
hans og sé ekki að kljást við
þennan vanda alein. Hún
hefur engu að tapa.
FÓRNARLÖMB OG
SJÁLFSÖRYGGI
Það er alveg Ijóst að þeg-
ar við erum að kljást við sið-
blindingja þá þurfum við ekki
sjálf að bjóða upp á neina þá
hegðun sem skýrir hvers
vegna viðkomandi gengur
yfir okkur. Valdníðingar hafa
tilhneigingu til að velja fórn-
arlömb sem þeir álíta að hafi
lítið viðnám og takmarkað
sjálfstraust. Ef sjálfsmat
Stellu og tiltrú á eigin pers-
ónu er léleg þá er útgeislun
hennar viðkvæm og óörugg.
Það gæti freistað siðblind-
ingja. Hann myndi síður þora
að beita sér við einstakling
sem er sterkur og sem rignir
upp í nefið á vegna sjálfsör-
yggis og vissu um eigið
ágæti. Slíkt gæti verið of
áhættusamt að hans mati.
SÁLFRÆÐINGUR OG
SÁLRÆN STYRKING
Stella ber ekki ábyrgð á
hegðun mannsins og getur
ekki sakast við sjálfa sig þótt
maðurinn sé svona nauða-
ómerkilegur. Hann velur
þetta atferli sjálfur og dregur
hana nauðuga inn í það.
Hún mætti hins vega athuga
þann möguleika að fá hyggi-
lega og uppbyggilega sál-
ræna styrkingu hjá góðum
sálfræðingi. Sérstaklega til
þess að fyrirbyggja sitt eigið
óöryggi og til þess að fá
endanlega úr vissu fyrir því
að hún þurfi ekki að vera
óeðlileg þótt hún lendi í að-
stöðu sem þessari. Það er
einfaldlega maðurinn sem
hegðar sér afbrigðilega og
rangt en ekki hún.
SEKTARKENND OG
RANGHUGMYNDIR
Hvað varðar sektarkennd-
ina þá er ósköp eðlilegt að
hún láti á sér kræla. Sérstak-
lega vegna þess að Stella er
með svo lágt sjálfsmat. Eins
er það staðreynd að þegar
við leynum hegðun sem
þessari þá sköpum við veru-
leg innri óþægindi hjá okkur
sem erfitt er að uppræta og
útlista hvernig hegða sér.
Ósjálfráð sektakennd og
skammartilfinning Stellu
hafa þó trúlega áhrif á að ýta
undir ranghugmyndir hennar
um eigið ágæti. Þess vegna
m.a. sér hún ekki svo auð-
veldlega leið út úr þessu
grófa og óviðkunnanlega
áreiti sem hún er að kljást
við af völdum tengdaföður-
ins. Sálfræðingur myndi
skýra þetta fyrirbæri óþægi-
legra tilfinninga í kjölfar áreit-
is betur út fyrír Stellu ef hún
sneri sér með vanda sinn til
hans.
LÚMSKUR OG
ÓSKAMMFEILINN
Ef við íhugum framkomu
mannsins lítillega, þá er aug-
Ijóst að hann sér ekkert at-
hugavert við hegðun sína.
Hann heldur áfram að trufla
líf Stellu þrátt fyrir aðfinnslur
hennar. Hann er að brjóta á
henni, syni sínum og eigin-
konu sinni með framferði
sínu. Hann fer á bak við þau
og lætur sem allt sé eðlilegt
þótt hann sé á lúmskan og
óskammfeilin máta að grafa
undan hamingju þeirra og til-
finningum. Við höfum engan
rétt til þess að troða okkur
inn í líf hvert annars, með
því t.d. að neyða hvert ann-
að til samskipta, hvort sem
okkur fellur við þau eða ekki.
AÐÞRENGD OG ILLA
STEMMD
Til þess að Stella geti beitt
kröftum sínum á eðlilegan
hátt, verður hún að taka á
sig rögg og láta ekki staðar
numið. Hún á lífið framund-
an og þarf mikla orku til þess
að geta sinnt börnunum sín-
um og heimili á eðlilegan
hátt. Eins og hennar lífi er
háttað í dag er hún að-
þrengd og illa stemmd og lifir
í stöðugum ótta við það að
tengdafaðir hennar nái fram
neilægum vilja sínum gagn-
vart henni. Þetta eru að-
stæður sem eru óviðunandi
og þess vegna mikilvægt að
takast á við ástandið og
leysa það.
TENGDAFAÐIRINN
OPINBERAÐUR
Auðvitað, eins og áður
sagði, má búast við spreng-
ingu þegar hún segir frá
þessu. Við því er ekkert ann-
að að gera en að takast á
við þær óþægilegu tilfinning-
ar og hugsanir sem geta
komið í í kjölfar þess að við
opinberum framferði eins og
þetta. Það er þó betra að
takast smátt og smátt á við
óþægindin en að vera yfir
sig hræddur og illa að-
þrengdur vegna þess að við
erum að fara í gegnum at-
ferli sem okkur fellur ekki við
og við kærum okkur ekkert
um. Þetta er áríðandi að
hafa í huga.
AFLEIÐINGAR
RANGRA
FRAMKVÆMDA
Hegðun hans er mjög nið-
urlægjandi fyrir hin tvö sem
tengjast framferði hans. Það
er því áríðandi að þau séu
látin vita hvað er í gangi.
Það er það mikilvægt að það
er full ástæða til að það sé
gert strax. Hin tvö verða að
takast á við svik hans á sinn
hátt. Stella á ekki að sleppa
manninum við afleiðingar
framkvæmda sinna með því
að bera þetta ástand ein
innra með sér án þess að
segja þeim sem málið er líka
viðkomandi frá sannleikan-
um. Tengdafaðirinn á barna-
börn sem eiga sinn rétt og
hann er jafnframt öðru að
grafa ranglega undan þeirra
lífsforsendum með þessari
hegðun sinni. Hann íþyngir
móður þeirra og veldur því
að hún getur ekki um frjálst
höfuð strokið. Hann ögrar
öllu fjölskyldumynstrinu án
trega.
NEI ÞÝÐIR EKKI JÁ
Samskiptasjónarmið
mannsins eru alvarlega
brengluð og valda því á ein-
hvern hátt tjóni fái þau líf.
Við getum ekki byggt ham-
ingju okkar á óhamingju
annarra. Eða, eins og unga
konan sagði eitt sinn af al-
varlega gefnu tilefni: „Elsk-
urnar mínar, við erum að
viðhalda vanþroska hvert
annars ef við látum ófull-
komið fólk komast upp
með það að troða á okkur.
Við eigum að segja nei
þegar það á við. Það þarf
ekkert hugrekki til þess að
gefa eftir á vitlausum stöð-
um, en það þarf töluvert
hugrekki til að segja nei
þegar það á við og muna
að nei þýðir aldrei já.“
Með vinsemd,
JÓNA RÚNA
62 VIKAN 9. TBL. 1995