Vikan - 12.04.1999, Qupperneq 52

Leikhússpjall Svölu Arnardóltur og Arthúrs Björgvins
Fegurðardrottningin frá Línakri í Borgarleikhúsinu
Fegurðar-
drottningin
frá Linakri
cftir Martin
McDonagh; ís-
lensk þýðing;
Karl Guð-
mundsson;
lcikstjóri: Mar-
ía Sigurðar-
dóttir; lcik-
hljóð: Baldur
Már Arngríms-
son; Lýsing:
Kári Gíslason;
Leikmynd og
búningar;
Stcinþór Sig-
urðsson; lcikar-
ar: Margrét
Helga Jó-
hannsdóttir,
Sigrún Edda
Björnsdóttir,
Ellcrt A. Ingi-
mundarson,
Jóhann G. Jó-
hannsson
□ Það er gaman að því,
hvað forráðamenn ís-
lensku leikhúsanna hafa
verið naskir að finna ný
og spennandi verk á
seinni árum. Með þessari
þefvísi sinni hafa þeir
gefið Mörlandanum færi
á að fylgjast með því sem
er að gerast í alþjóðlega leikhúsheim-
inum. Og enn einu sinni hafa þeir
dottið niður á forvitnilegt verk sem á
svo sannarlega erindi við áhorfendur.
□ Já, að þessu sinni er okkur boðið
inn á írskt sveitaheimili, þar sem er þó
ekki hægt að segja að mikil sveitasæla
sé ríkjandi. Þvert á móti er loftið á
þessu írska heimili vægast sagt lævi
blandið. Þarna búa mæðgur sem eyða
tímanum aðallega í að pynda hvor
aðra.
□ Og það er ekki nóg með að þær
reyni að vera sem kvikindislegastar
hvor við aðra, heldur beita þær líka
beinlínis líkamlegu ofbeldi.
B Þetta samband Folan-mæðgnanna
er sá ás sem verkið snýst að mestu
um. Móðirin er gamalt og eigingjarnt
fól sem beitir öllum brögðum til að
kviksetja dóttur sína á heimilinu. Hún
er svo hrædd við að verða ein að hún
gerir allt sem hún getur til að halda
dóttur sinni frá eðlilegu lífi, svo að
það sé öruggt að hún komist ekki í
burtu. Dóttirin er orðin fertug og á
góðri leið með að pipra. Henni tekst
að vísu ekki að brjótast undan valdi
móður sinnar; aftur á móti er hún ötul
við að ná sér niðri á kerlingunni, og
þar svífst hún einskis.
□ Nú er þetta auðvitað nöturleg
mynd af sambandi mæðgna. Hins veg-
ar er að mínu viti þarna verið að fjalla
um vanda sem er mjög almennur í
mannlegum samskiptum. Eg hef á til-
finningunni að höfundur hafi beint
eða óbeint orðið fyrir áhrifum af
þeirri umræðu sem menn hafa
kennt við „tilvistarspeki". Það
er einmitt haft eftir einum fræg-
asta talsmanni þeirra fræða,
heimspekingnum og leikskáld-
inu Sartre, að mennirnir séu
hver um sig eins og egg og geti
aldrei komist inn fyrir skurnina
hver hjá öðrum. Þess vegna séu
mannleg samskipti beinlfnis dæmd til
þess að vera stöðug barátta.
□ Æ, Arthúr minn, nú ertu kannski
farinn að láta heimspekina teyma þig
á villigötur. Eg held að þetta verk
fjalli ekki um sambandsleysi fólks,
heldur meira um eignarhald og það
vald sem við höfum hvert yfir öðru, -
eða jafnvel þetta grimma fangelsi sem
við setjum hvert annað í, - oft án þess
að vilja það.
□ Það er einmitt það sem ég var að
segja, enda er ein fleygasta setning
sem höfð er eftir fyrrnefndum Sartre
á þessa leið: „Augnaráð hinna, það er
helvíti“. Þar er hann einmitt að vísa til
þess hvernig við múrum hvert annað
inni.
H Þarna er ég reyndar alveg sam-
mála honum Sartre þínum. Þennan
anga af tilvistarspekinni er hægt að
heimfæra upp á verkið. Annað sem
mér finnst athyglisvert er það, hvernig
höfundurinn lætur samband mæðgn-
anna endurspegla samfélagsástandið
á írlandi, ekki síst ofbeldið og niður-
læginguna sem Irar hafa orðið að þola
af Englendingum.
□ Sem er jú eitt af einkennum góðs
skáldskapar: Að láta það stóra birtast
í því smáa. Svo er eitt enn sem er rétt
að nefna. Mér finnst það áberandi í
byggingu þessa verks að höfundurinn
er af sjónvarps- og myndbandakyn-
slóðinni. Leikritið er sett saman úr
frekar stuttum atriðum sem eru klippt
í sundur með ljósunum. Þetta minnir
oft á klippingar í sjónvarpi eða bíó-
myndum. Reyndar er vel hægt að
hugsa sér þetta leikrit sem þáttaröð í
sjónvarpi.
0 Eins fannst mér þessi ofbeldis-
hætta, sem stöðugt vofir yfir í verkinu,
minna mig á ofbeldismyndir samtím-
ans, ekki síst þegar dóttirin brennir
hendur móður sinnar. Þessar tilvísanir
í kvikmyndir eru farnar að verða al-
52 Vikan
gengar í nútímaleikritum. Ég held að
leikskáld þurfi að fara varlega með
þetta. Þó að þetta séu um margt
skyldir miðlar, þá eru þeir líka ólíkir
og í leikhúsi geta svona atriði orðið
yfirborðskennd.
□ Mikið fannst mér Margrét Helga
andstyggileg í hlutverki móðurinnar.
Það beinlínis lak af henni kvalalostinn
þar sem hún sat, pírði augun og geifl-
aði á sér andlitið í ruggustólnum. Það
er ekki á Margréti logið, að hún er ein
af okkar allra bestu karakterleikkon-
um.
□ Já, þetta er ótrúlega meitluð og
flott karaktersköpun hjá henni. Ég
gæti ímyndað mér að hún myndi sóma
sér vel í þessu hlutverki í sjónvarpi,
þar sem öll smáatriðin nytu sín til
fulls.
□ Sigrún Edda fer líka vel með sitt
hlutverk. Maður skynjar oft og tíðum
sársaukann, bælinguna og innibyrgða
reiðina sem er búin að hrannast upp á
löngum tíma í sálinni. Henni tekst að
vekja mikla „samlíðan" hjá áhorfend-
um.
0 Ellert A. Ingimundarson er þarna
í hlutverki sem er eins og klæðskera-
sniðið fyrir hann sem leikara. Hann er
bæði einlægur og kraftmikill, en um
leið óheflaður og dálítið umkomu-
laus. Og nýliðinn Jóhann G. Jóhanns-
son er eins og stokkinn út af írsku lág-
stéttarheimili, þar sem menn eru með
fótbolta í höfuðstað. Honum tekst að
vera alveg einstaklega álappa- og
þunnildislegur. Hann lofar góðu.
□ Leikstjórinn María Sigurðardóttir
veit augljóslega upp á hár hvað hún er
að gera. Og ekki má gleyma þýðingu
Karls Guðmundssonar, sem er á
kjarngóðri íslensku, auk þess að vera
lipurt talmál. Þar leggjast leikarinn og
ljóðaþýðandinn á eitt.
H Sviðsmyndin er vel útfærð og
nostursamlega unnin. Bergfléttan í
kringum subbulegt húsið, rigningin á
gluggunum og draslið í íbúðinni, - allt
hjálpar þetta til að mynda trúverðug-
an ramma um andrúmsloftið á heimil-
inu. Lýsingin átti líka sinn þátt í að
draga fram kosti sviðsmyndarinnar.
□ Sem sagt: Athyglisverð og vel
heppnuð sýning sem vert er að mæla
með.